جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر درباره تاریخ تولد و شهادت ائمه علیهم السلام و دیگر حوادث مهمی که در تاریخ اسلام روی داده و ایام و مناسبت های اسلامی در تاریخ اسلام، می باشد. این کتاب از کتب معتبر شیعه در شناخت ایام و مناسبت های اسلامی است و این کتاب از اولین کتاب هایی است که در این رابطه نگاشته شده است. شیخ مفید در این کتاب بنا را بر اختصار گذارده و تاریخ های این کتاب را بر اساس ماه های قمری تنظیم و از ماه رمضان شروع و به ماه شعبان ختم می کند و پس از بیان هر یک از روزها و مناسبت ها در ذیل آن به اعمال واجب و مستحب آن نیز اشاره می کند. معظم له در مقدمه کتاب می‌نویسد: «یکی از اساتید ما در علوم نقلی رساله‌ای در این موضوع داشته که به سبب اختصار نیاز مخاطب را برآورده نمی‌سازد». کتاب مسار الشیعه از معدود کتاب ‏هایی است که نسخه اصل آن به خط مؤلف در دست است و این کتاب با توجه به نسخه اصل که تاریخ نگارش آن سال ۳۸۹ هجری است تصحیح و تحقیق شده است. کتاب حاضر از نقطه نظر فلسفه و تاریخ، از گنجینه‏‌های گران‏بهای فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می‌آید.نسخه خطی این کتاب روزگاری در دست شیخ بهایی بوده است و اکنون در کتابخانه دانشگاه تهران نگهداری می‌شود. چرا که هر تمدن و ملتی دارای ایام و مناسبت های ویژه ای است که در تاریخ آن تمدن دارای ارزش خاصی است، تمدن اسلامی نیز دارای چنین روزهایی است. بنابراین مشخص کردن این روزها و تاریخ حوادث آنها یکی از محورهای مهمی است که شیخ مفید به خوبی از عهده آن برآمده است.

شيخ مفيد، ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان عكبرى بغدادى (336 - 413 هجرى) مؤلف كتاب «مسائل العویص» از بزرگ‌ ترين فقها و متكلمين شيعه در قرن چهارم هجرى است. كتاب «العويص» مجموعه مسائل فقهى است كه شيخ مفيد در جواب ابوالحسن نيشابورى مطرح كرده و پس از مدتى به درخواست يكى از يارانش آن را به نگارش درآورده است. برخى از مباحث اين كتاب شبيه به معما مى‌ باشد و گاهى شيخ مفيد براى حل يك مسئله بيش از ده جواب ارائه مى‌ دهد و اين حاكى از تسلط گسترده ايشان بر ابواب فقه است. اين كتاب شامل موضوعات ذيل مى‌ باشد: 1 - مسائل ازدواج 2 - احكام طلاق و جدايى، مهريه، ايلاء، عده و ظهار 3 - مسائل حدود، ديات، قصاص و آداب آن 4 - مسائل مشكل ارث 5 - موارد استثنايى، احكام مشكل و نظريات مختلف در ابواب گوناگون.

اين كتاب به يكى از مسائل مهم كلامى دوران خود پاسخ داده و ديدگاه شيعه را در مورد آن بيان كرده است. شیخ مفید در این اثر همانند آثار دیگرش، آمیخته ای از استدلال های عقلی و نقلی را به صورت همزمان آورده است. همچنین با استدلال‌هاى عقلى و منطقى به بررسى اراده خداوند پرداخته است و با استناد به روايات معتبر شرعى از اهل بيت ع به شرح و بسط آن پرداخته و حكم عقل را با روايات شرعى تأييد مى‌كند.

كتاب «رسالة فی المهر» تألیف شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، از چهره‌ هاى علمى و از فقهاى بزرگ شیعه در آغاز قرن پنجم هجرى است. او هم متكلم است و هم فقيه. موضوع کتاب فقه و احکام شرعی است، شيخ مفيد در اين كتاب به بررسى مسئله مهریه در ازدواج پرداخته و ميزان و مقدار آن را در شرع مقدس بيان فرموده است. اين كتاب، اثرى ارزشمند براى آشنايى با شيوه اجتهاد و استنباط علما و فقهاى شيعه در آغاز دوران غیبت کبری و اطلاع از مبانى استنباطى شيخ مفيد است. شيخ مفيد اين كتاب را به سبك فقه استدلالى نگاشته و با استدلال به قرآن و روايات و اجماع و عقل، ديدگاه خود را به اثبات مى‌ رساند.

«تزویج علي علیه السلام بنته من عمر» تالیف شیخ مفید، به زبان عربی پیرامون شبهه ای در مورد ازدواج ام کلثوم فرزند امیرالمومنین (ع) با خلیفه دوم می باشد. گروهی از مولفین اهل سنت قصه خواستگاری عمر بن خطاب از دختر امام علی (ع) معروف به ام کلثوم را نقل می کنند و مدعی هستند که امام این دختر را به سوی عمر فرستاد تا عمر او را ببیند و عمر هم دستی بر ساق پای او کشید، در این هنگام این دختر صدمه ای به عمر زد و به او اهانت کرد، سپس اهل سنت ادعا می کنند که عمر با وی ازدواج کرد و برخی می گویند که حتی از او صاحب فرزند هم شد. از این رو بعضی از علمای اهل سنت با مطرح کردن این بحث می خواهند آن را دلیلی بر انقیاد امام علی (ع) نسبت به خلافت خلفای سه گانه بدانند. اما شیعه اجماع دارد که این قصه اتفاق نیفتاده و ازدواج ام کلثوم با عمر را نفی می کنند. کتاب حاضر نیز پیرامون همین شبهه نگاشته شده است.

«خلاصة الایجاز فی المتعة» تالیف شیخ مفید، با موضوع اثبات مشروعیت ازدواج موقت و شرایط و فضایل آن است. از آثار شیخ مفید در متعه تنها قسمتی از کتاب «الموجز فی المتعة» موجود است و تلخیص آن با نام «خلاصة الایجاز» در دسترس می‌ باشد. بسیاری از بزرگان نیز، که اقوال و احادیثی از شیخ نقل کرده و گفته‌ اند از «رسالة فی المتعة» آن را نقل می‌ کنند، منبع نقلشان در حقیقت همان کتاب «الموجز فی المتعة» می‌ باشد. شيخ مفيد، چنان كه روش و رويه هميشگى اوست، در اين كتاب نيز از استدلال و منطق فاصله نگرفته و در اثبات قول به جواز و رد قول مانعين پيوسته استدلال‌ هاى محكم و متقن ذكر كرده است.

كتاب حاضر، درباره تاريخ زندگی ائمه(ع) و فضايل آن بزرگواران و ياران آنان نوشته شده است. این منبع از معتبرترين منابع روايى شيعه به حساب می آید که درباره زندگانى ائمه(ع) می باشد و بسيارى از منابع مهم شيعه كه به زندگانى ائمه پرداخته‌اند، اين كتاب را مستند خود قرار داده‌اند.

محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (336–413ق) معروف به شیخ مفید، از علمایی است که دارای تألیفات بسیار در موضوعات متنوع است. از آن تألیفات بسیار می‌توان به سه کتاب در حدیث، چهار کتاب در تاریخ، پنج کتاب در اصول فقه، دوازده کتاب در علوم قرآن، 41 کتاب در فقه و بیش از هفتاد کتاب در علم کلام اشاره کرد. حدود نصف آثار شیخ مفید در موضوع کلام و از این تعداد کتاب، نصف آن در مبحث امامت می‌باشد. برخی از آثار ایشان از قبیل «التمهيد»، «الانتصار»، «الافتخار»، «الرسالة العلوية» و... که قریب به چهل اثر می‌باشد متأسفانه مفقود شده و موضوع آن مشخص نمی‌باشد. انتشارات دارالمفید با همکاری کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، برای احیای آثار شیخ مفید و سهولت دستیابی به تمام آثار او اقدام به گردآوری و انتشار آثار شیخ مفید کرده است و آن را «سلسلة مؤلفات الشيخ المفيد نام‌گذاری نموده است. این کتاب در 16 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برخی از آثار شیخ مفید مانند الإرشاد به علت حجیم بودن آن در دو مجلد منتشر شده است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. مجلدات متعدد «سلسلة مؤلفات الشيخ المفيد» به ترتیب مشتملند بر: جلد یکم: الجمل؛ جلد دوم: الفصول المختارة؛ جلد سوم: المسائل الصاغانية، الفصول العشرة في الغيبة، رسالة حول خبر مارية و المسائل الطوسية؛ جلد چهارم: أوائل المقالات، تعليقات علی أوائل المقالات (شیخ فضل‌الله زنجانی و واعظ چرندابی)، تعليقات علی أوائل المقالات (شیخ ابراهیم انصاری زنجانی خوئینی)؛ جلد پنجم: الاعتقادات، تصحيح الاعتقادات، المزار؛ جلد ششم: المسائل العكبرية، الكافئة في إبطال توبة الخاطئة، العويص، قسم من رسالة المتعة، خلاصة الإيجاز؛ جلد هفتم: مسار الشيعة، تفضيل أميرالمؤمنين، المسائل السروية، المسائل الجارودية، مسئلة في النص علی علي(ع)، الرسالة الأولی في الغيبة، الرسالة الثانية في الغيبة، الرسالة الثالثة في الغيبة و الرسالة الرابعة في الغيبة؛ جلد هشتم: الإفصاح في الإمامة، أقسام المولی في اللسان، رسالة في المعنی المولی، شرح المنام؛ جلد نهم: التذكرة بأصول الفقه، الإشراف، أحكام النساء، ذبائح أهل الكتاب، المسح علی الرجلين، رسالة في المهر، جوابات أهل الموصل و الأعلام؛ جلد دهم: النكت الاعتقادية، النكت في مقدمات الأصول، الحكايات، مسئلة في الإرادة، عدم سهو النبي(ص)، إيمان أبي‌طالب، رسالة حول حديث نحن معاشر الأنبياء؛ جلد یازدهم (بخش اول): الإرشاد في معرفة حجج‌ الله علی العباد؛ جلد یازدهم (بخش دوم): ادامه الإرشاد في معرفة حجج‌ الله علی العباد؛ جلد دوازدهم: الإختصاص؛ جلد سیزدهم: الأمالي؛ جلد چهاردهم: المقنعة.

رسالة في معنی المولی، به زبان عربى، اثر شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان بغدادى(336 - 413ق) و در مورد معناى كلمه مولى در حديث شريف غدير است. كتاب حاضر، مانند ديگر تأليفات شيخ مفيد، از ارزش و اعتبار خاصى در ميان علما و فقهاى شيعه برخوردار است و همواره مورد توجه و علاقه دانشمندان اسلامى قرار داشته است.