جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

. پایان نامه حاضر با عنوان تفسیر محمدبن السائب کلبی با یک مقدمه و پنج فصل تنظیم شده که مهم ترین موضوعات مورد بحث آن بدین قرار است : ‎1- شرح حال محمدبن السائب کلبی شامل شخصیت علمی، آثار، راویان، مشایخ و اتهام او به کذب.... ‎2 - دیدگاههای علوم قرآنی او در مباحث : ترتیب نزول، شان نزول، حروف مقطعه، قرائات، مکی و مدنی، نسخ و ... ‎3 - روش تفسیری کلبی : تفسیر اثری، لغوی، قرآن به قرآن ...‎4 - مجموعه قرا ات و روایات تفسیری محمدبنالسائب کلبی، که از دوازده منبع تفسیری گردآوری شده است و تعداد آنها به ‎773 روایت می رسد./

موضوع این تحقیق کاوشی در (تحلیل قراآت صحابه) است که پس از جستجو و بررسی در موضوع قراآت صحابه، و تحلیل نظرات علمای اسلام، به نظر می رسد که صحابه پیامبر اسلام (ص ) در زمان حیات آن حضرت، دارای یک قرائت در مورد قرآن بوده اند. از این روی قراآت دیگر به آنها منتسب می باشد و عوامل گوناگونی در انتساب قراآت مزبور به آنها دخیل بوده اند که از مهمترین شان تصرف و دخالت راویان آنان در قرائت آنها است. در این پژوهش سعی شده قرائت واحد با دلایل مختلف عقلی، نقلی و شواهد تاریخی، اثبات گردد و بر اتفاق نظر قاطبه علمای شیعه در این خصوص اشاره شده است/

در این پژوهش زمان نزول مجموعه سوره های مدنی که بیست و هشت سوره می باشد مورد بررسی قرار گرفته است. سعی شده با در نظر گرفتن مبنای تاریخ گذاری خصوصا حوادث تاریخی سوره و روایتهای تربیت نزول آنها، زمان هر سوره شناسایی شود. پایان نامه حاضر در سه فصل سامان یافته است. در فصل اول کلیات بخشی از مباحث آمده که عبارتند از: تعریف تاریخ گذاری، پیشینه تاریخ گذاری، اهمیت تاریخ گذاری سوره مدنی، روش تحقیق، تعریف اصطلاحات، مانند واحد نزول، سیاق، نصریح، اسباب نزول و .... مبانی تاریخ گذاری و منابع تحقیق. فصل دوم شامل زمان شناسی بیست و هشت سوره مدنی است که در چهار بخش به ترتیب زیر فهرست شده است. بخش اول شامل سوره های بقره و الانفال است که در سال اول و دوم هجرت نازل شده اند. بخش دوم شامل سوره آل عمران است که در سال سوم هجرت نازل گشته است. بخش سوم مشتمل بر سوره هایی است که در سال پنجم تا هفتم نازل شده اند و به ترتیب عبارتند از: الاحزاب، الممتحنه، النسا، الزلزال، الحدید، محمد(ص)، الرعد، الرحمن، الدهر، الطلاق، البینه، الحشر، النصر، النور، الحج، المنافقون، المجادله، الحجرات، التحریم، الجمعه، التغابن، الصف، الفتح. بخش چهارم شامل سوره های نازل شده از سال هشتم تا دهم هجرت است که شامل دو سوره المائده و التوبه می باشد. فصل سوم: در این فصل مطالب مختصری از کلیه مطالب پایان نامه و نیز خلاصه ای از حوادث زمانمند و حدود سال نزول سوره های مدنی در قالب جمع بندی آمده است/

این پایان نامه با عنوان «ابن مسعود و روایات تفسیری او» در دو فصل تدوین شده است. در فصل اول به طور اجمال درباره ی ابن مسعود، اصل و نسب او، مقام علمی او، شاگردان او، روش تفسیری او بحث شده، و در فصل دوم روایات تفسیری او آمده است. مفسر در تفسیر آیات، از خود آیات قرآن، احادیث نبوی، سبب نزول و اجتهاد شخصی بهره برده است. او در تفسیر آیات از علوم قرآنی مثل: محکم و متشابه ، مکی و مدنی، تشبیه وتمثیل، ناسخ و منسوخ، قرائت و .... بحث کرده است. او از روش های تفسیری مختلف از جمله: قرآن به قرآن ، تفسیر روایی، تفسیر لغوی و اجتهاد شخصی استفاده کرده است.

مباحث اصلی این پایان نامه در چهار بخش آمده است: بخش اول در باره اهمیت و فضیلت گریه است و در آن گریه وسیله خوشبختی، محبوب خدا، عبادت و خوی خداترسان شمرده شده است. در بخش دوم با عنوان عوامل و زمینه های گریه از موضوعات معرفت خدا، تباکی، تلاوت قرآن، یاد مرگ و اموات، صوت حزین و جز آنها بحث شده است. در بخش سوم تحت عنوان ثمرات و فواید گریه موضوعات تقرب به خدا، صفای قلب، زهد، اجابت دعا و جز آنها بررسی شده است. در فصل چهارم اسوه های گریه حضرت آدم، حضرت یحیی، حضرت محمد و امام سجاد، امام علی و جز ایشان معرفی گردیده اند.

متن اصلی این پایان نامه که بررسی واژه حق درقرآن است مشتمل بر چهار بخش تحت عناوین ذیل است. بررسی معانی حق در لغت و قرآن، بررسی اوصاف مصادیق حق در قرآن، بررسی مصادیق حق درقرآن و سرانجام بررسی رفتارهای آدمیان با حق از نظرقرآن.

این پایان نامه احادیث گریه بر امام حسین از کتاب بحارالانوار (باب ‎41 جلد ‎45) بررسی سندی و دلالی می شود که از مجموع ‎58 حدیث بررسی شده تعداد ‎36 حدیث مسند و ‎5 حدیث مرسل است تعداد ‎14 حدیث جمله راویانش توثیق شده است و در سند ‎27 حدیث افراد مجهول در سند ‎2 حدیث افراد مهمل و در سند ‎12 حدیث غلات وجود دارند، از مجموعه ‎139 نفر راوی ‎81 نفر موثق و ‎46 نفر مجهول و ‎5 نفر عالی و ‎4 نفر مهمل می باشد، احادیث مورد قبول از دو سه حدیث تجاوز نمی کند و احادیثی که توسط راویان غالی و مجهول و مهمل نقل شده با ادله معتبر نقلی و عقلی معارض است و گریه مخلوقات خاصه آسمان و زمین و ملائکه بر امام حسین ‎7 از باب مجاز و تمثیل می باشد/

تحقیق حاضر شامل سه بخش است: بخش اول، کلیات: مقدمات، تعریف اصطلاحات، پیشینه بحث در میان مسلمانان، پیشینه بحث در میان غربیها، پیشینه آثار؛ بخش دوم، بررسی نظریه عرفی بودن زبان قرآن: تعریف نظریه عرفی بودن زبان قرآن، مشخصات نظریه عرفی بودن زبان قرآن، مبانی نظریه عرفی بودن زبان قرآن، ادله عرفی بودن زبان قرآن؛ بخش سوم، طرح شبهات وارد بر نظریه و پاسخگویی به آنها: تأثیرپذیری از فرهنگ جاهلی، تسامح و مبالغه در قرآن، عدم فهم پاره ای از آیات، کهنگی قرآن، خصوصی بودن خطاب قرآن، ذوبطون بودن آیات قرآن، تأویل پذیری آیات قرآن، تمثیل در قرآن، استعاره و کنایه و تمام نمادگرایی در قرآن، عدم وجود مجاز در قرآن، وجود متشابهات در قرآن، اشتمال قرآن بر حقایق علمی.

در تاریخ زندگی انبیا (ع) همواره مخالفانی وجود داشتند که به لحاظ دارا بودن موقعیت های مختلف اجتماعی، اعتقادی، مذهبی و... در مسیر دعوت و انذار انبیا(ع)، خلل ایجاد می نمودند و به هر طریقی سعی داشتند دین لهی را از بنیان بر اندازند و یا حداقل به انحراف بکشانند. نبی مکرم اسلام(ص) نیز از این جریان تاریخی، مستثنی نبودند؛ مخالفان مکی پیامبر(ص) نیز به ابراز مخالفت با دین و پیامبری آغاز نمودند که درصدد اصلاح اعتقادات، ارزش ها و بسیاری نابسامانی های حاکم بر جامعه آن روز، برآمده بود؛ از این رو زعما، متمولین و بعضا اهل کتاب که دارای منافع اجتماعی، اقتصادی یا مذهبی بودند، به مخالفت با آن حضرت(ص) برخاستند و در جریان اعمال این مخالفت ها، از هیچ ابزار و شیوه ای کوتاهی نکردند؛ بنابراین بررسی و تحلیل شیوه های ابراز این مخالفت ها در دوران مکی، به لحاظ تأثیرگذاری منفی در سطح عمومی جامعه و سوق دادن توده مردم به سوی تشکیک در امر حقانیت پیامبر(ص) و کند نمودن روند پیشرفت اسلام، حائز اهمیت می باشد. تحلیل و بررسی دقیق این مخالفت ها و البته بررسی شیوه های مواجهه پیامبر(ص) با مخالفان چهره حقیقی و انگیزه دشمنان و معاندان مکی پیامبر(ص) را بهتر می شناساند و عواملی را که در خصوص ابراز مخالفت هایشان از آن بهره می بردند، به خوبی بیان می نماید؛ همچنین بررسی شخصیت هر یک از مخالفان مکی پیامبر(ص) از این جهت حائز اهمیت است که بدانیم آیا آنان از سر جهل و عدم درک سخنان پیامبر(ص)، با آن حضرت(ص) به مخالفت برخاستند و یا در عین درک و آگاهی نسبت به سخنان پیامبر(ص) وعلم و به حقانیت آن حضرت(ص) به مخالفت با دین و سخن الهی مبادرت نمودند و به گزینش عالمانه برخی شیوه ها اقدام کردند؟! در این پژوهش، ضمن فصل کلیات، به بررسی اجمالی زندگی برخی مخالفان برجسته و موقعیت اجتماعی آنان و همچنین به بیان برخی مخالفت های آنان که با پیامبر(ص) ابراز داشتند در دوران مکی می پردازیم، سپس در فصل دوم به بررسی و تحلیل مخالفت ها، انگیزه آنها و معرفی شخص مخالف و نیز به حسب مورد به بیان مواجهه پیامبر(ص) با هر یک از مخالفت ها می پردازیم و این جریان را با توجه به سیر تاریخی نزول سور مکی دنبال می کنیم؛ فصل سوم نیز به نتیجه گیری از این موضوع اختصاص دارد./

جایگاه سیاق در فهم متون و تفسیر آیات بسیار مهم است. به این سبب در تفاسیر مدون رسیده از عصر طبری تا اکنون به این موضوع توجه شده است. با وجود این، کاربرد سیاق در تفاسیر یاد شده، از نظر کمیت و کیفیت، یکسان نیست. بی تردید شناخت جامع از سیاق، ویژگی ها و ضوابط کاربرد و عرصه های تأثیر گذاری آن، گام سازنده ای در ارتقای مباحث تفسیری است. سیاق در اصطلاح، مفهومی کلی، جامع و مانع است که اجزای سخن را به سوی مفاهیم مقصود و غرض صاحب سخن پیش می برد. این مفهوم به چگونگی تکوین کلام و ظهور نصوص مربوط می گردد. زیرا سیاق در تکوین بعد معنایی کلام و ظهور بعد لفظی آن عاملی اساسی است. به همین دلیل پیوند محکمی با تفسیر و فهم متون دارد. در تفسیر نصوص، سیاق سه حوزه تأثیزگذاری و نقش آفرینی مهم دارد: الف- در استیفای معانی و کشف مفاهیم مقصود، قابلیتهای عمده دارد. ب- دایرة تأویلها درباره نصوص را محدود می کند. ج- تأویل مقصود را تأیید و تأکید می نماید. سیاق کلام بر اساس غرض و دانش صاحب سخن و شرایط شکل می گیرد و به طور اساسی در دو بخش اصلی کلام یعنی: ص تکوین بعد معنایی کلام و ص تکوین بعد لفظی سخن نقش آفرینی می کند. هدف در این پایان نامه، بررسی و تبیین ابعاد یاد شده و مباحث پیرامونی آن با استناد به کتابهای تفسیری و با بهره گیری از منابع حدیثی، فقه، لغت و ادب- اعم از شیعی و سنی- است. بنابراین پس از درج مباحث کلی در فصل اول، مانند تعاریف و سیر تحول سیاق، در بخش بعدی به چگونگی تأثیرگذاری سیاق در تکوین بعد معنایی کلام و کیفیت بهره گیری از ویژگی های ساختاری و شرایط تحقق سیاق در تفسیر آیات بحث می شود و در فصل سوم مقامها داخل و خارج از کلام به عنوان عوامل مهم در تکوین سیاق و جایگاه آنها در تفسیر آیات، بحث شده است. همچنین کیفیت رابطة سیاق با کلمات، عبارات، اعراب، رتبه و اسلوب کلام در بخش مستقلی با عنوان ص بعد لفظی سیاق مورد توجه واقع شده است. فصل پایانی به بررسی نقش سیاق در مباحث تفسیر و علوم قرآن مانند جایگاه سیاق در ارزیابی روایات و اقوال تفسیری اختصاص دارد. مباحث پایان نامه این نظریه را ارائه می کند که: تفسیر قرآن بر اساس سیاق یا به تعبیری، تفسیر سیاقی قرآنی، جامع روشها و ملاکهای تفسیری است و همة آنها را بر محوریت سیاق کلام انتظام می بخشد و به این لحاظ،روشی کارآمد در تفسیر قرآن است. در این پژوهش علاوه بر نظم بخشیدن به مباحث تفسیری مربوط به سیاق، فصل بندی، عنوانها مطالب و قواعد جدیدی برای بکارگیری در تفسیر آیات و تدریس، ارائه شده است./