جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

استکبار به عنوان صفت وخصیصه ای مذموم اگر چه با تکبر همراه است، ولی مفهومی فراتر از آن دارد که غیر از ابعاد فردی از گسترة اجتماعی بسیار وسیعی، نیز برخوردار است. اگر بخواهیم واژه استکبار را به گونه ای مختصر و قابل قبول تعریف کنیم، می توانیم چنین بگوئیم: «استکبار حالت عملی تکبر همراه با سرکشی، طغیان و عدم انقیاد در برابر حق است». جریان استکبار صرفاً به دلیل تعریف لغوی که ما از آن بدست داده ایم در خور سرزنش و ملامت نیست بلکه از نقطه نظر اجتماعی، این جریان با توجه به : دو جبهة حق و باطل وجود صفات و ویژگیها و عملکرد و رفتار اجتماعی خود در جامعه، قابل ارزیابی است. بنابراین استکبار، ازمنظر قرآن، به آن مجموعه قدرتی، گفته می شود که با تکیه بر توانائیهای سیاسی، نظامی، علمی و اقتصادی خود و با الهام از نگرش تبعیض آمیز به نوع بشر، مجموعه های بزرگ انسانی را با سلطه قلدرانه و تحقیر آمیز به سود خودتحت فشار و استثمار قرار می دهد. از این زاویه، «مستکبر» را در پرتو چهره نگاری دهها آیه از قرآن کریم، این گونه می توان شناخت: جناح مسلط در جامعه جاهلی، که بدون هیچ استحقاقی، قدرت سیاسی و اقتصادی را در دست می گیرد و برای تداوم این بهره کشی و سلطة ستمگرانه، فرهنگ وعقیدة حاکم بر ذهنها را نیز قبضه می کند و با شیوه های گوناگون در مردم، تفکری که موجب تسلیم در برابر او و سازگاری با وضع موجود است را پدید می آورد و به خاطر حفظ این امتیازات با هر دعوت آگاهی بخش و روشنگر، چه رشد به دعوتی انقلابی و دگرگونساز، به مبارزه ای خستگی ناپذیر که برای او مبارزه مرگ و زندگی است، کمر همت می بندد.

مباحث مطرح شده در این تحقیق به شرح ذیل است: علل نیاز به پیامبران بعثت انبیاء عملی پسندیده است و بعثت بر خدا واجب است ضرورت نبوت در قرآن و براساس تذکر و یادآوری دلایل عقلی و نقلی ضرورت نبوت اهداف انبیاء معجزه و ابعاد آن در رسالت انبیاء معجزات انبیاء

مطالب پایان نامه حاضر در هفت بخش تنظیم شده است. 1- معانی واژه یتیم 2- تاریخچه حمایت از ایتام 3- جایگاه ایتام در گذرگاه تاریخ 4- مباحث مختلف اجتماعی ایتام 5- امور نگهداری و تربیت ایتام 6- مسائل عاطفی ایتام 7- مباحثی پیرامون اموال ایتام

یکی از اساسی ترین موضوعات مورد بحث مجامع علمی جهان معاصر چگونگی کسب معرفت می باشد. دغدغة بشر امروزی این است که به اصیل ترین و ناب ترین معارف دست یابد تا بتواند تیشه بر ریشة جهالتها و اسارتهای ناشی از آن بزند و خود را از پنجة ناتوانی ها برهاند. قرآن نیز به عنوان پیام آوری واقع بین و حقیقت گرا بر این مطلب بسیار تأکید نموده است. اما این واقعیت قابل انکار نیست که دستیابی به معارف با مشکلات و موانع فراوانی همراه است که باید با شناخت ریشه های این مشکلات و موانع آنها را از میان برداشت. نفس و به تعبیر روانشناسان روان انسان مدرک ادراکات است. هنگامی که نفس از طریق علم حصولی به درک اشیا نائل می شود مراحل و مراتبی را طی می کند تا بتواند خلاقانه تصویری در خود ایجاد نماید. آنچه در این رساله مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته پیش فرض گرفتن گناه است به عنوان یکی از مهمترین اموری که بر این خلاقیت تأثیر می گذارد. برای تبیین این معنا در این رساله، پس از طرح مباحث مقدماتی در مورد شناخت، امکان و ارزش آن، اشاره به محدودیت علم بشر، تعریف لغوی و اصطلاحی گناه، اقسام و مراتب آن آورده شده و پس از آن شخصیت انسان و چگونگی تأثیر اعمال و اندیشه های گذشتة وی بر رفتارهای آینده توضیح داده شده است، تا خوانندة محترم دریابد که چگونه فکر گناه نیز انسان را از درک معارف دور می کند و در آخرین فصل کیفیت تأثیر گناه بر معرفت به نحو تفصیلی آورده شده است. گر چه نگارنده برای تدوین و نگارش رسالة حاضر، وقت زیادی صرف نموده و متحمل زحمات بسیاری شده است. باید اذعان کرد که راه تحقیق و جستجو در این موضوع بر پژوهندگان باز است و جا دارد که با تشویق و ارشاد عالمان و اندیشمندان، این راه تا رسیدن به شناختهای عمیق تر و دستیابی به راهبردهای علمی بیشتر دنبال شود.

تحقیق حاضر در چهار فصل به بررسی هدایت پرداخته است: فصل اول به شرح هدایت از دیدگا لغت شناسان، واژه شناسی قرآنی، نقش فطرت، هدایت در طبیعت و نتایج و آثار اختصاص دارد. در فصل دوم قلمرو هدایت، ویژگی های هدایت، هادیان الهی و اقسام هدایت مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم، شرایط و موانع هدایت بررسی شده است. در فصل چهارم، تفسیر آیه «اهدنا الصراط المستقیم» و بررسی قرآن و مسئله جبر و اختیار آمده است.

موضوعات مورد بررسی در این پایان نامه عبارتنداز: سابقه کتابشناختی معجزات تاریخی، فوائد ومضامین قصص قرآن، روش تاریخ نگاری قرآن، تعریف واژه های نبأ، قصه، غیب، تاریخ، اعجاز، رابطه غیبیات ومعجزات تاریخی، بازگویی حقایق تاریخی توسط پیامبرامی، توافق اخبار تاریخی قرآن با بخش غیر محرف عهدجدید و عهد قدیم، عدم وجود تخالف و تضاد و خرافه در قصص قرآن، حضرت لوط و یعقوب در تورات،پیوند اعجاز تاریخی و اعجاز بیانی قرآن کریم، اعجازدر تکرار قصص قرآن.

این پایان نامه، در پیِ شناخت دقیق اسامی و صفات قرآن، این کتاب سعادت بخش است که معجزه جاوید و ماندگار رسول خدا، و دریای بی کران معارف الهی است که طراوت و تازگی آن، در هر عصری نمایان است و در طول تاریخ، از زوایای گوناگون مورد تدبّر و اندیشه قرار گرفته است؛ زیرا هر آیه آن برای عنایت بشر، انگیزه آور است. یکی از دریچه های حقیقت نمای قرآن، اسما و صفات آن است که آشکارا، پرده از راز نزول آن برمی دارد و در طالب خود، اشتیاقی وصف ناپذیر می آفریند. این پایان نامه، از یک «مقدّمه»، سه «فصل» و سه «ضمیمه» تشکیل شده است. هر فصل نیز خود، دارای بخش های مختلفی است. دو فصل آغازین، در واقع، مقدّماتی برای ورود به بحث اصلی «اسما و صفات» است. فصل اوّل در باب شناخت کلّی قرآن کریم است و موضوعات مرتبط با آن را روشن می کند. این فصل از بخش هایی تشکیل شده است. بخش نخست، درباره وحی و تعریف آن در لغت و اصطلاح و معنای وحی در قرآن کریم و کیفیت وحی است. بخش دوم، معنای پیامبرِ امّی و بررسی واژه «امّی» و دلایل امّی بودن پیامبر خدا را برمی رسد. بخش سوم به جاوید بودن اعجاز قرآن و این که معجزه، لازمه نبوت است، می پردازد و پس از آن، تعریف و شرایط معجزه و داوری مشرکان در اعجاز قرآن را می آورد. بخش چهارم، مربوط به نگارش و جمع و تدوین قرآن کریم و معنای جمع و مراد از جمع درباره قرآن و ذکر فضایل سوره ها و استعمال لفظ کتاب در قرآن (بر اساس احادیث) است. در فصل دوم، گردآورنده، در پی آن است که فهم قرآن را ممکن جلوه دهد و در برابر نظر برخی (اخباریان) که آن را منحصر به عدّه خاصّی دانسته اند که از موهبت عصمت الهی برخوردار بوده اند، با ارائه دلایلی، امکان فهم آن را توسط عموم بشر، اثبات کند. نویسنده، در این باب به ادلّه اصولیان و اخباریان استشهاد نموده و با بیان مثال هایی، مطلب را پایان داده است. در فصل سوم - که متن اصلی این مجموعه را تشکیل می دهد - با مطالعه دقیق قرآن، تعداد واژگانی که می توان به عنوان اسم یا صفتِ این کتاب مقدّس آسمانی برشمرد، مورد شناسایی قرار گرفته و یکْ یکِ آن کلمات از لحاظ کاربرد معناشناختی در عرفِ مردمِ عرب زبان و اعتبار استعاره ای آنها از دیدگاه معتبرترین و کهن ترین کتب لغت، مورد تحقیق واقع شده و وجه تسمیه یا توصیف قرآن به آنها با استشهاد به سخن مفسّران گران مایه ، بیان شده است. ضمیمه اوّل، جدول مقایسه ای اسما و صفات را نشان می دهد و دیدگاه عدّه ای از اندیشمندان را به همراه آیات مورد استشهاد آنان، بیان می کند. ضمیمه دوم، اسامی و صفات قرآن را به تفکیک خاص و یا مشترک بودن یا غیر آن، به عنوان نتیجه حاصل از پایان نامه، به تصویر کشیده است. ضمیمه سوم، گویای نمودار ستونی از واژگانی است که به منزله اسامی و صفات قرآن، شناخته شده است. ترتیب کلمات در این نمودار، بر اساس ترتیب نزولی سوره های قرآن است که این الفاظ در آنها به عنوان نام و یا صفت قرآن به کار رفته است.

این پایان نامه، در قالب پنج فصل، ارائه شده است. در فصل اوّل، به اقتضای موضوع، کلّیاتی درباره مفاهیم تفسیر آمده و ابزارهای تفسیر و علل نیاز به تفسیر، مورد توجّه قرار گرفته است. نیز برای دست یافتن به خاستگاه پیدایش اسرائیلیات، سیر تطوّر تفسیر از دوران پیامبرصلی الله علیه وآله و صحابیان تا دوران تابعیان دنبال شده است. نگارنده، به این نتیجه دست یافته که نخستین گام های نفوذ اسرائیلیات، هم زمان با نزول قرآن و در زمان حیات پیامبرصلی الله علیه وآله بوده است و هرچند پیامبر خدا با این پدیده به مقاومت برخاست، امّا سهل انگاری صحابیان و تابعیان، راه را برای گسترش این نفوذ، فراهم آورد. در فصل دوم، معنای لغوی و اصطلاحی «اسرائیلیات» و عوامل گسترش آن در فرهنگ اسلامی و موضع قرآن، رسول اکرم، ائمه علیهم السلام و صحابیان با این پدیده و انواع اسرائیلیات، مورد بررسی قرار گرفته است . فصل سوم - که مفصّل ترین فصل پایان نامه است - به معرّفی برجسته ترین چهره های مؤثّر در گسترش اسرائیلیات، همچون: کعب الأحبار، ابو هریره، عبداللّه بن سلّام، وهْب بن منبّه و تمیم داری، و دیدگاه رجالیان درباره آنان و نمونه هایی از اسرائیلیات نقل شده از ایشان، اختصاص یافته است. در فصل چهارم، پانزده منبع تفسیری (همچون: تفسیر السدّی، تفسیر الطبری، التبیان، کشف الأسرار، روح المعانی و المیزان) مورد بررسی قرار گرفته اند و چگونگی برخورد آنها با اسرائیلیات، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم، نمونه هایی از اسرائیلیات - که در کتاب های تفسیری یافت می شود - همراه با نقد و بررسی و ذکر صحیح ترین وجهی که در تفسیر آیات به نظر می رسد، آمده است. گستردگی قابل توجّه مراجعه به منابع تفسیری و نیز چینش منطقی و مطلوبِ مطالب را می توان از امتیازات این پایان نامه دانست.