جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام در میان مکتبهای الهی، نه تنها ارزش و اهتمام ویژه ای برای رویاروییها و بحثهای علمی قائل شده است، بلکه شیوه و روشهای کاربردی آن را نیز از طریق رسولش به ما آموخته است. مسأله تحقیق این رساله بررسی و تحلیل مجموعه مناظرات توحیدی رسول اکرم به منظور دستیابی و کشف شیوه ها و نکات کاربردی رویاروییهای آن حضرت با دیگر اندیشان زمان می باشد. ابتدا با بررسی اجمالی دین و فلسفه پیدایش آن، نقش مهم گفتگوهای بین ادیان را بررسی نموده و بخش دوم در 5 فصل، تعریف، ارکان، انواع مشروع و غیر مشروع مناظره را تحقیق کرده، آداب مناظره برهانی را از جهات مختلف و نیز آفات آن را مورد مطالعه قرار داده است. بخش سوم در سه فصل مراتب توحید و شرک به تفصیل به عنوان دو مسأله مهم شرایع آسمانی، همراه با بررسی معیارها و مرز اصلی توحید و شرک را به پایان برده است. بخش چهارم در 11 فصل مهم با بررسی افکار و فرقه های موجود در عصر بعثت آغاز شده، موضوعات مورد بحث به تفکیک، اهداف مناظرات، شیوه های ورود، اخلاقیات مناظراتی حضرت، استدلالات، فنون ویژه نبوی، کیفیت پاسخها، نقش امدادهای غیبی و نیز جایگاه مثال در مناظرات نبوی و نتایج مناظرات مختلف حضرت، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.

این رساله به بررسی شخصیت زن در تفاسیر المنار، الجواهر، فی ظلال القرآن، المیزان و نمونه پرداخته و شامل شش فصل با این مباحث است: فصل اول، زن در گذرگاه تاریخ: زن در تمدن ها و شرایع قبل از اسلام، زن در جاهلیت نخستین، زن در جاهلیت مدرن؛ فصل دوم، نقش تاریخی اسلام در احیای شخصیت زن: تکریم زن در جایگاه همسری، تکریم زن در جایگاه مادری، تکریم زن در جایگاه فرزندی؛ فصل سوم، مبانی شخصیت زن از دیدگاه اسلام: آفرینش انسان، اشتراک زن و مرد در انسانیت، خلیفة اللهی بشر، دشمن مشترک زن و مرد، بهره مندی از ارزش های انسانی، حمایت قانونی یکسان از زن و مرد، پاداش و کیفر؛ فصل چهارم، حق متفاوت بودن: تمایزات، رمز تفاوت های زن و مرد؛ فصل پنجم، علل تنزل شخصیت زن در جوامع اسلامی: استبداد حکام، عرف و عادت غیراصیل، تحجر، روشنفکری، انفعال در قبال فرهنگ غرب؛ فصل ششم، تجلی شخصیت زن در تاریخ انبیا: همسر ابراهیم، دختران لوط، مریم، فاطمه.

کتاب «وافی» برای کسانی که در علوم اسلامی به تحقیق و مطالعه می پردازند، منبعی بزرگ به شمار می رود، زیرا این کتاب سترگ در بر دارنده حدود پنجاه هزار حدیث از معصومین(ع) می باشد. از طرف دیگر توضیح هایی که مرحوم فیض در ذیل احادیث با عنوان «بیان »ها مطرح نموده است، فهم روایات را برای افراد مبتدی هم آسان کرده است. بهره گیری مؤلف از علوم مختلف از قبیل فقه، عرفان، کلام، لغت، حدیث، اخلاق و... در این کتاب آن را به صورت یک دائرةالمعارف شیعی در آورده است. برخی از امتیازهای وافی عبارتند از: شرح لغت های مشکل، توجه به سبب صدور و فضای صدور روایات در هنگام معنی کردن آنها، تصحیح اسناد روایات، تصحیح نسخ کتب اربعه، جمع بین روایات به ظاهر متعارض و حل تعارض آنها، اشاره به نکات ادبی، آوردن اشعار مناسب، به کار بردن روش تمثیل برای روشن کردن معنای روایات، تشریح مصادیق احادیث، تذکر نکته های رجالی، باب بندی عالی و... موارد فوق بر موقعیت علمی وافی در بیان کتابهای روایی افزوده است. علاوه بر آن مرحوم فیض در هنگام نقل نصوص روایی و نیز سخن بزرگان در شرح احادیث، روح نقد را فراموش نکرده است و به همین جهت مطالعه وافی ما را به روش نقد علمی روایات آشنا می سازد. هر چند دانشمندان دیگری قبل از فیض و یا معاصر با او به شرح روایات پرداخته اند، لکن هر کدام تنها یکی از کتب اربعه را انتخاب کرده و مورد شرح قرار داده اند. تنها دانشمندی که روایات کتب اربعه را یکجا جمع نموده و به شرح آنها پرداخته است، همانا مرحوم فیض در کتاب ارزشمند وافی است و این امر امتیاز دیگری برای این اثر حدیثی محسوب می شود. از این رو ما شاهد توجه و عنایت علماء به این کتاب و نوشتن شرحها و حاشیه ها و مستدرک هایی بر آن می باشیم. لکن با کمال تأسف این کتاب آن چنانکه در خور و شایسته آن است، در میان مراکز علمی ما اعم از حوزه ها و دانشگاه ها شناخته شده نیست. لذا با عنایت به عظمت علمی فیض و تخصص او در رشته های مختلف علمی و با توجه به آنکه «وافی» بزرگترین و مهمترین اثر اوست و شهرت فیض به وافی است، تحقیق در مورد این کتاب را لازم دانستم و تصمیم گرفتم به معرفی این اثر گرانسنگ پرداخته، روش فیض در تدوین این کتاب و مبانی فقه الحدیثی وی را در «بیان»ها تبیین کنم. این رساله در 6 فصل و یک مقدمه تنظیم گردیده است. در مقدمه، سیر تدوین حدیث را از صدر اسلام تا عصر فیض مورد بررسی قرار داده ایم. در فصل اول به معرفی شخصیت فیض و عصر وی از نظر سیاسی و فرهنگی پرداخته ایم. در فصل دوم کتاب وافی را خلاصه وار معرفی نموده و امتیازهای این کتاب را بر شمرده و شرح ها و نسخه های خطی و چاپی آن را شناسایی کرده ایم. در فصل سوم به روش حدیث نگاری وخدمت هایی که مرحوم فیض در وافی به اسناد و متون روایات نموده است پرداخته ایم. فصل چهارم به بررسی مبانی فقه الحدیث در وافی می پردازد. در فصل پنجم به روش های فقه الحدیثی فیض پرداخته ایم و سرانجام در فصل ششم منابع وافی و دانشمندانی که فیض از نظریه های آنان در تنظیم وافی بهره برده است، معرفی نموده ایم

خطبه قاصعه»، طولانی ترین خطبه نهج البلاغه است که مباحث مهم دینی و فرهنگی در آن منعکس شده است. بررسی وضعیت جامعه کوفه در روزگار انشای خطبه و ارتباط محتوایی خطبه با جامعه کوفه، و بیان دردمندی و درماندگی در این خطبه به چشم می خورد. این سخنرانی پُرشور، بیانگر درس اخلاق، تاریخ، اسرار عبادت بزرگ حج، شیطان شناسی و راه دفاع در مقابل او، مشکلات گریبانگیر جامعه و راه حل های آن، جایگاه علی علیه السلام در نزد نبی صلی الله علیه وآله و عبرت های دیگر است. این پایان نامه که از سه فصل تشکیل شده، به شرح و بسط این خطبه پرداخته است. در فصل نخست، علاوه بر طرح مقدّماتی همچون: روش کار، شیوه تحقیق، پرسش های اصلی و فرضیات اوّلیه، چشم انداز کلّی خطبه قاصعه ارائه شده است. در فصل دوم، شهر کوفه از لحاظ تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است و درباره تأسیس و علل تأسیس آن، دلایل حضرت امیرعلیه السلام برای انتخاب کوفه به عنوان مرکز خلافت اسلامی، خصایص کوفیان و علل گم راهی آنان، بحث شده است. با این بیان که کوفه شهری است که در حدود سال 17ق، به روزگار حکومت عمر، شکل گرفت و شهری است بدون سابقه قبلی، مردم آن سامان تلفیقی از عرب و عجم بودند که هر یک، دارای شعب فراوان و دارای خُلق و خوی متفاوت بودند و شهری بود که با مقاصد نظامی گرایانه پدیدار شد و همین روحیه، حوادث گوناگونی را ایجاد کرد. این افراد سلاح مَدار، به علّت به دست آوردن ثروتی که ناشی از فتوحات سرزمین های بزرگ بود، دارای روحیه زیاده طلبی، رفاه زدگی و خواهان سلطه شده بودند و این روال، در زمان علی بن ابی طالب علیه السلام نیز وجود داشت تا جایی که خیر آنان در جمل، عنادشان در صفّین و. . . در تاریخ، مشهور است. در فصل سوم، خطبه قاصعه مطابق با تقسیم محمّد عبده، به هفده بخش تقسیم شده و پس از ذکر هر بخش، شمای کلّی هر قسمت، بررسی مفاهیم واژه های دشوار آن، محتوای هر بخش و نتیجه گیری کلّی از آنها ارائه شده است.

آنچه در این رساله بدان پرداخته شده به طور خلاصه شامل مباحث ذیل می باشد: 1 بررسی دوران زندگی امام هشتم، شناسایی فرقه های کلامی عصر امام، معرفی جو سیاسی، فکری و عقیدتی مردم آن زمان از جمله معرفی فرقه های واقفیه که به امامت امام رضا(ع) معتقد نبودند و شبه هایی مطرح کردند که امام جواب می فرمایند و متعزله که از حمایت خلیفه برخوردار بود. 2 معرفی روش تفسیر قرآن در سیره امام اینکه ایشان از روش قرآن به قرآن استفاده می فرمودند و همچنین معرفی اجمالی موضوعات مطرح شده در روایات تفسیری. 3 بررسی روایات علوم قرآنی(شامل روایات، فضایل و سوره ها و آیات، سیره عملی امام هنگام تلاوت«محکم و متشابه، نسخ، شأن نزول، حدوث و قدوم ...». 4 بررسی روایات کلامی درباره توحید و صفات خداوند(علم، قدرت، اراده) بداء، جبر، تفویض و... فرقه ها و افراد شبهات و اشکالاتی عقیدتی داشتند که امام با آیات قرآنی جواب آنان را می دهند. 5 روایات معرفی کننده اهل بیت(ع) از زبان قرآن. 6 توضیح و تبیین آیاتی که شبه عدم عصمت انبیاء الهی آدم(ع)، یونس(ع)، پیامبر اسلام(ص)، ابراهیم(ع)، یوسف(ع) پیامبر اسلام(ص)، را در ذهن به وجود می آورد که روایات امام در این باره به بحث گذاشته شده و عصمت انبیاءاثبات می شود.

این پژوهش مشتمل بر یک مقدمه و چهار فصل با این مباحث است: مقدمه: پیشینه ی تحقیق، سازماندهی تحقیق، بیان مسئله، سؤال های تحقیق؛ فصل اول، شناخت تورات: نگاهی اجمالی به تورات، شواهد و مدارک تحریف تورات، تورات از دیدگاه قرآن؛ فصل دوم، جایگاه قصه در قرآن: معنای لغوی قصه، معنای اصطلاحی قصّه، تعریف قصص قرآنی، تفاوت قصص قرآن با دیگر قصص، اهداف قصص قرآنی؛ فصل سوم، داستان حضرت یوسف(ع) در قرآن و تورات: دوران پرمخاطره ی کودکی، یوسف در خانه ی عزیز مصر، یوسف و زندان (ارشاد و تبلیغ در زندان، تدبّر یوسف، پیشنهاد وزارت)، یوسف و برادران، وصل یاران؛ فصل چهارم، خلاصه گیری و پیشنهادها

در این پژوهش ضرورت شناخت امام علی(ع) آن هم ابعاد ناشناخته اش پی گیری می شود و به هدف آشنایی با یکی از مهم ترین متون و مستندات دین و باز شناسی یکی از بزرگترین مسائل دین بر اساس صحیفه سجادیه نگرش این رساله در دو فصل به انجام رسیده است: فصل اول پس از آشانیی اجمالی با زندگانی امام سجاد(ع) و شرایط عصر او، اقدامات امام در جهت رفع این مشکلات و از جمله چگونگی تبیین امامت را در آن شرایط دنبال نموده، به معرفی اجمالی صحیفه سجادیه که منبع اصلی این تحقیق است می پردازد. و فصل دوم تثبیت جایگاه و نقش امام را در قالب دعا به عنوان ابزاری کارآمد در آن عصر پی گیری نموده، با جستجوی نمونه ها در صحیفه و اعتضاد آنها به آیات و روایات، جایگاه و نقش ائمه علیهم السلام را به بررسی می نهد. با این نتیجه که بار دیگر صلاحیت جانشینی پیامبر(ص) و ولایت بر مردم از هر آن کس غیر از اهل بیت(ع) سلب گردیده، اوصاف واقعی امام بر جاهلان روشن گردد، و بار دیگر بر همگان ثابت شود که اهل بیت و قرآن دو یادگار پیامبر و ثقلینند که هرگز از هم جدای نپذیرند و مادام که به آن دو تمسک شود اَمان از گمراهی و ضلالت خواهد بود.

بخش اول این رساله شامل مباحثی در زمینه تعریف جامعه و منشأ پیدایش آن، مرز جامعه اسلامی اعتقادی است؛ نه جغرافیایی، سلامت جامعه، اصالت فرد یا جامعه، تأثیر متقابل فرد و جامعه، قانون مندی جامعه و تحول و تطوّر جامعه است. بخش دوم هم که تحت عنوان معیارهای سلامت جامعه است شامل دین مداری و موانع آن، شایسته سالاری یا حکومت صالحان، آزادی و حرّیّت انسانی، اصالت معنویت، عدالت خواهی، عقل گرایی، حیات امر به معروف و نهی از منکر، تولّی و تبرّی، توجه به علم و جایگاه والای آن، صبر و شکیبایی.

جایگاه سیاق در فهم متون و تفسیر آیات بسیار مهم است. به این سبب در تفاسیر مدون رسیده از عصر طبری تا اکنون به این موضوع توجه شده است. با وجود این، کاربرد سیاق در تفاسیر یاد شده، از نظر کمیت و کیفیت، یکسان نیست. بی تردید شناخت جامع از سیاق، ویژگی ها و ضوابط کاربرد و عرصه های تأثیر گذاری آن، گام سازنده ای در ارتقای مباحث تفسیری است. سیاق در اصطلاح، مفهومی کلی، جامع و مانع است که اجزای سخن را به سوی مفاهیم مقصود و غرض صاحب سخن پیش می برد. این مفهوم به چگونگی تکوین کلام و ظهور نصوص مربوط می گردد. زیرا سیاق در تکوین بعد معنایی کلام و ظهور بعد لفظی آن عاملی اساسی است. به همین دلیل پیوند محکمی با تفسیر و فهم متون دارد. در تفسیر نصوص، سیاق سه حوزه تأثیزگذاری و نقش آفرینی مهم دارد: الف- در استیفای معانی و کشف مفاهیم مقصود، قابلیتهای عمده دارد. ب- دایرة تأویلها درباره نصوص را محدود می کند. ج- تأویل مقصود را تأیید و تأکید می نماید. سیاق کلام بر اساس غرض و دانش صاحب سخن و شرایط شکل می گیرد و به طور اساسی در دو بخش اصلی کلام یعنی: ص تکوین بعد معنایی کلام و ص تکوین بعد لفظی سخن نقش آفرینی می کند. هدف در این پایان نامه، بررسی و تبیین ابعاد یاد شده و مباحث پیرامونی آن با استناد به کتابهای تفسیری و با بهره گیری از منابع حدیثی، فقه، لغت و ادب- اعم از شیعی و سنی- است. بنابراین پس از درج مباحث کلی در فصل اول، مانند تعاریف و سیر تحول سیاق، در بخش بعدی به چگونگی تأثیرگذاری سیاق در تکوین بعد معنایی کلام و کیفیت بهره گیری از ویژگی های ساختاری و شرایط تحقق سیاق در تفسیر آیات بحث می شود و در فصل سوم مقامها داخل و خارج از کلام به عنوان عوامل مهم در تکوین سیاق و جایگاه آنها در تفسیر آیات، بحث شده است. همچنین کیفیت رابطة سیاق با کلمات، عبارات، اعراب، رتبه و اسلوب کلام در بخش مستقلی با عنوان ص بعد لفظی سیاق مورد توجه واقع شده است. فصل پایانی به بررسی نقش سیاق در مباحث تفسیر و علوم قرآن مانند جایگاه سیاق در ارزیابی روایات و اقوال تفسیری اختصاص دارد. مباحث پایان نامه این نظریه را ارائه می کند که: تفسیر قرآن بر اساس سیاق یا به تعبیری، تفسیر سیاقی قرآنی، جامع روشها و ملاکهای تفسیری است و همة آنها را بر محوریت سیاق کلام انتظام می بخشد و به این لحاظ،روشی کارآمد در تفسیر قرآن است. در این پژوهش علاوه بر نظم بخشیدن به مباحث تفسیری مربوط به سیاق، فصل بندی، عنوانها مطالب و قواعد جدیدی برای بکارگیری در تفسیر آیات و تدریس، ارائه شده است./

در این رساله محقق ابتدا به قانون زوجیت و ضرورت ازدواج و اهمیت ازدواج از نظر قرآن پرداخته است. در فصل دوم به علل پیدایش تعدد زوجات در میان بشردر فصل سوم تعدد زوجات قبل از ظهور اسلام بررسی شده است. عناوین بقیه فصلها به این صورت می باشد: تعدد زوجات در جهان معاصر، اسلام وتعدد زوجات، شرایط تجویز و تعدد زوجات، ممنوعیت تعدد ازدواج برای زنان، تعدد زوجات به عنوان یک ضرورت اجتماعی، حکمت تعدد زوجات پیامبر (ص) و اشکالات وارده بر تعدد زوجات