جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب نفیس مرآه العقول برای کسانی که در حوزه علوم اسلامی پژوهش می کنند منبع مهمی است. این کتاب از مهمترین شروح بر مهمترین مجموعه های حدیثی شیعه یعنی کافی می باشد از این جهت این رساله نقد و بررسی ژرفکاوانه و نظامندی را درباره این کتاب پرقدر به عهده گرفته است. این رساله در سه فصل تألیف شده که فصل نخست آن مشتمل بر کلیاتی است پیرامون زندگی شخصی وعلمی مجلسی اوضاع سیاسی اجتماعی عصر او و معرفی اجمالی کتاب ص مرآه العقول در فصل دوم مهمترین قواعد کلی فقه الحدیث موضوع بحث قرار گرفته است اما فصل سوم که لب رساله و جوهره آن را تشکیل می دهد در دو باب تنظیم شده است. باب اول: قواعد معتمد در فقه الحدیث از دیدگاه مجلسی آمده است که برخی از آنها عبارتند از ابزارهای علمی در استنباط وجوه و معانی و نقش عقل در فقه الحدیث از نظر مجلسی که در این مسأله ثابت کرده ایم که وی منکر حجیت عقل به طور مطلق نیست هر چند چنین مطلبی به وی نسبت داده شده است. و بعضی از آنها نحوه جمع بین متعارضین از نظر مجلسی و برجستگی و نقش نمایانی که وی در این زمینه دارد و برخی از آن قواعد شیوه مجلسی در حل اخبار مشکل است که در این بحث اقوال و آراء مجلسی را مطرح و تعدادی زیادی از آنها را مورد مناقشه قرار داده ایم... و در باب دوم از این فصل بحثی نسبتا مفصل را مطرح نموده و آراء استفاده شده ایشان از احادیث را در عرصه مسائل اعتقادی فلسفی رجالی فقهی اصولی و علوم قرآنی ضمن مقایسه مرآهالعقول با بحار در بسیاری از مواقع مورد مناقشه قرار داده و از لابهلای نظریات و آراء ایشان ثابت کردیم که مجلسی اخباری معتدلی درمقایسه با دیگر اخباریون می باشد

این پایان نامه در چهار فصل با این عناوین نوشته شده است: فصل اول، کلیات: بیان مسئله و ضروت و سؤال ها و فرضیه ها و پیشینه تحقیق(ص1-‎14)؛ فصل دوم، منزلت زن از منظر قرآن: قرآن و زن، گونه شناسی تفاسیر درباره زن(ص14-‎30)؛ فصل سوم، معناشناسی و تحلیل آیات مربوط به عدالت در تعدد زوجات: علت تجویز چند همسری، عدالت شرط چندهمسری، بررسی چالش ها در خصوص عدالت در چندهمسری(30-‎162)؛ فصل چهارم، دیدگاه های متقدمان و متأخران در زمینه تعدد زوجات(164-‎169)./

مباحث این پایان نامه که در شش فصل تدوین شده است عبارتند از: عدم وجود حدیث سبعة احرف درزمان پیامبر اسلام (ص)، حدیث سبعة احرف وچگونگی پیدایش و پیامدهای آن، بررسی و نقد برخی از دیدگاههای اهل سنت و خاورشناسان درباره حدیث سبعة احرف، قرائات و سبعة احرف، سخن امام صادق(ع) در مورد نزول قرآن بر یک حرف، و منزلت احرف سبعه نزد علمای شیعه. در این پژوهش تأکید شده است که قرآن بر یک حرف نازل شده و حدیث مورد بحث مجعول است.

این پایان نامه تحت عنوان پژوهشی پیرامون نقل به معنا در احادیث شامل چکیده و مقدمه و چهار فصل و نتیجه گیری می باشد. مقدمه درباره منع نگارش حدیث در صدر اسلام و عواقب آن بحث می کند. در فصل اول کلیاتی مانند تعریف حدیث او روایت و نقل به معنا بررسی می شود و جواز عدم و شرایط و علل و پیامدهای نقل به معنا پژوهش می شود. فصل دوم احادیث فقهی مانند "قاعده لاضرر و لاضرر" و "قاعده قرعه" و "قاعده جب " و "قاعده اتلاف " و "قاعده طهارت " مورد بررسی قرار می گیرد و در پایان هم روش فقها در استفاده از این احادیث بررسی می شود. فصل سوم شامل بحث از چند حدیث اعتقادی مانند حدیث ثقلین و حدیث غدیر سلسله الذهب و حدیث "اعمال بالنیات " و احادیث ادعیه می شود. فصا چهارم چند حدیث درباره نزول قرآن مانند حدیث "سبعه احرف " و درباره فضائل قرآن و تفسیر آیات را بررسی می کند و در پایان هم روش مفسرین در استفاده از این احادیث بررسی می شود.

این رساله در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول کلیات بوده و اشاره ای به تاریخچه موضوع داشته است. فصل دوم به بررسی مفوم لفظ جل جلاله الله در قبل از اسلام پرداخته و فصل سوم به بررسی لفظ جل جلاله در عصر بعثت پیامبر و بعد از آن پرداخته است.

انسان‌شناسی حیاتی‌ترین موضوعی است که از دیرباز در کانون توجه دانش‌پژوهان و محققان بوده است، اما با همه تلاشها، هنوز هم سایه تاریکی ناشی مادی‌گرایی و منافع استعماری حاکم بر روابط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جوامع بشری، موانع زیادی در مسیر شناخت و معرفت درست انسان ایجاد نموده است. از سوی دیگر وجود زوایای مبهمو تاریک در مبانی علمی و نظری مطرح شده در حلقه‌های فکری و دانش بشری سبب گردیده، دست‌یابی به حقایق ذات و ماهیت انسان را با مشکلاتی عدیده‌ای مواجه سازد. از این‌رو هرگاه به تاریخ علوم انسانی در فرهنگ‌های مختلف ملت‌ها مراجعه شود، متوجه خواهیم شد که نگرشی به انسان از دید و زاویه خاص، نه تنها به کشف حقایق ذات انسان نینجامیده، بلکه پیامدها و عواقب ناگوار و آموزه‌های منفی را برای ملتها درپی داشته است که منجر به فجایع و مصائب زیادی شده است. با پذیرش این واقعیتهای تلخ، جنانچه در راستای تعریف جامع از انسان، تبیین چگونگی پیدایش او و دست‌یابی به ابعاد و زوایای وجودی‌اش، توفیق حاصل نمایم، ما را بیش از پیش به حقایق نهفته در ذات انسان نزدیکتر و به وظایف و مسئولیت‌هایمان آشناتر خواهد کرد. طبعا وظایف و مسئولیت‌های انسان در چهارچوب حقیقت تعریف شده از ماهیت انسانی تحت معیار و ضوابط مشخص و هدفمند، تبیین خواهد شد و سعادت و کمال آدمی، نیز در تمامی مراحل زندگی و شئون اجتماعی تحت چنین معیار ارزشی و هدفمند، تحقق می‌یابد. بدون شک تحقق این هدف و دسترسی به حقایق وجودی انسان در نگاه قرآن و جهان‌بینی توحیدی اسلام میسر خواهد شد و بس. گامی که ما در این مسیر برخواهیم داشت، باتوجه و عنایت به واقعیت‌ها و حقایق نهفته در ذات انسان و بررسی چگونگی خلقت و پیدایش او از منظر آیات قرآن کریم است.که موضوع تدوین رساله حاضر قرار داده شده که ابتدا، تحقیق با یک مقدمه که دربردارنده هدف و انگیزه تحقیق است، آغاز می‌شود، انگاه موضوع تحقیق در ضمن سه فصل که هر فصل چند بند را شامل می‌شود، ادامه می‌یابد که در فصل اول به کلیات امرتحقیق می‌پردازد و در آن معانی و مفاهیم موضوع تحقیق از نظر کتب لغت و تفسیر، بررسی شده که مراد پیدایش انسان از مبدنیست که اصل و ریشه آن را خاک تشکیل می‌دهد. سپس اهمیت و ضرورت موضوع مطرح گردیده که سه غرض اساسی و مهم در رابطه با موضوع تحقیق، نیاز به تحقیق پیرامون آن را ضرورت و اهمیت بیشتری بخشیده است.آنگاه موضوع بلحاظ پیشینه تاریخی در نظر گرفته شده که چنانکه به تاریخ زندگی گذشتگان مراجعه نماییم درخواهیم یافت، انسان‌شناسی و جهان‌شناسی همواره مورد توجه و علاقه جوامع بشری، در طول تاریخ بوده است. در همین ارتباط، سابقه تحقیق را مدنظر قرار دادیم و اینکه موضوع آفرینش انسان به قدمت و سابقه‌ پیدایش انسان مورد توجه همگان بوده است.از این‌رو، دانش‌پژوهان تحقیقات وسیع و گسترده‌ای را در این زمینه انجام داده‌اند به طوریکه پیرامون شناخت انسان عموما و چگونگی پیدایش او خصوصا، ده‌ها و صدها اثر و تحقیق از خودبرجای گذارده‌اند.اصولا هر تحقیقی براساس فرضیه‌هایی، در مسیر دسترسی به هدف نهایی خود، به پیش می‌رود، و لذا با ملاحظه‌ای فرضیه‌های موجودی که در متن در نظر گرفته شده، مطالب آن جمع‌آوری و سپس دسته‌بندی نهایی صورت گرفته است. در فصل دوم:کیفیت و چگونگی پیدایش انسان نخستین و نسل او را از نظر آیات و روایات مدنظر قرار داده‌ایم، آنگاه آراء و نظرات علماء و بزرگان را متذکر شده‌ایم و این نتیجه را بدست داده است که آفرینش نخستین انسان از گل در طی 3 مرحله و پیدایش نسل او در طی 6 مرحله تحقق یافته است.در این رابطه، نظریه تکامل انواع و طرح خلقت مستقل را مطرح نموده، دلایل طرفداران دو نظریه ارائه شده را یادآور شده‌ایم که در مجموع، از نظر آیات و روایات نظریه خلقت مستقل بشر به واقعیت نزدیک است تا نظریه تکامل انواع در پایان این فصل به حقیقت روح و پدیده های آن و اقوال مطرح در این رابطه، کاربرد و موارد استعمال آن، مراتب و ابعاد آن از نظر آیات و روایات، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته که از نظر قرآن و روایات ائمه معصومین روح موجود است مجرد، شفاف، نوری و از مخلوقات خداوند که به عنایت او به جسم انسان تعلق گرفته است. در فصل سوم: به غایت آفرینش انسان از دیدگاه آیات و روایات توجه شده است و نتیجه اینکه انسان در مقام عبودیت و بندگی و تقرب به خدا در پرتو عمل صالح، مقام خلیفه‌اللهی انسان و سجده فرشتگان برای آدم، علم و آگاهی انسان از اسماء و مخازن عالم غیب نشان دهنده این امر است که موجودی با چنین جایگاه و عظیمتی، تحقیقا از خلقت و آفرینش او هدف و غایتی مراد است. سپس به تفاوتهای ذاتی بین انسان و فرشتگان و انسان و شیطان پرداخت شده و علل امتناع شیطان از سجده بر آدم یادآوری گردیده که به 3 مورد اشاره شده: 1-تکبر و فخر شیطان.2-کفر باطنی شیطان3-عدم شناخت صحیح از انسان.

تشکیل دولت توسط پیامبراکرم(ص) و برخی دیگر از پیامبران الهی، موضوعی است که علاوه بر مستندات قرآنی، مبتنی بر واقعیت های تاریخی نیز هست. به نظر می رسد که حاکمیت سیاسی، فلسفه عملی وحی و نبوت است، چرا که اجرایی شدن بخشی از وحی نظیر آیات الاحکام سیاسی، اقتصادی، قضایی و اجتماعی بدون برخورداری از حکومت و حاکمیت سیاسی امکان پذیر نباشد. با این حال، برخی از روشنفکران در تلاشند تا اثبات کنند که حاکمیت سیاسی از اهداف اصلی پیامبران نبوده و آنچه که در تاریخ پیامبران به نام حاکمیت سیاسی مشاهده می شود امری عَرَضی و حاشیه ای است. این پژوهش در پی آن است تا نادرستی این نظریه را به اثبات برساند. این پژوهش نشان می دهد که تشکیل حکومت و اعمال حاکمیت سیاسی، جزئی از وظایف پیامبران بوده است. بنابراین مشروعیت حکومت پیامبران امری الهی است و بیعت مردم با پیامبر، باعث کارآمدی حکومت می شود و نه آن که حکومت مشروعیتش را از بیعت مردم بگیرد. همچنین این پژوهش نشان داده است که با الگوبرداری از اصول حاکم بر حکومت پیامبران نظیر نفی و اکراه و زور در دین، تبیین راه رشد و غیّ، تأکید بر عدالت اجتماعی و رعایت مصلحت و حکمت، امروز نیز می توان حکومتی همگام با مقتضیات دنیای جدید تشکیل داد که توانایی ادامه ی حیات متمدنانه را بر دو پایه ی عقل و شرع استوار و آشکار سازد.

در رابطه با تربیت کتب مقالات زیادی به رشته تحریر در آمده اما آن چه در این مجموعه به آن پرداخته شد بررسی تربیت دین کودک آن هم به طریق دینی از منظر قرآن و روایات است در این مجموعه سعی شده راهکارها و روشهای مناسب برای تربیت دینی کودک در اختیار جامعه و خانواده قرار داده شود از آن جا که بهترین‌هادی و راهنما برای خانواده‌ها برنامه‌های تربیتی قرآن و روایات است بیشتر به تربیت از این دیدگاه پرداخته شده است به طور کلی این مجموعه به سه بخش تقسیم شده در بخش اول به بررسی مفاهیم کلّی در رابطه با تربیت از جمله تعریف تربیت، ریشه تربیت و همچنین ضرورت تربیت دینی و... پرداخته شده است در فصل دوم سعی شد. روشهایی را که در تربیت کودک موثر است به صورت مرحله‌ای توضیح دهد از جمله روش فطری، روش الگویی، روش تنبیه و... و روش مناسب را برای تربیت فرزند که همان روش تربیت دینی دین است برگزیند در فصل سوم، بررسی عوامل موثر بر تربیت از محیط خانه گرفته تا آخرین محیط که محیط اجتماعی است پرداخته شده و نقش والدین، معلم و جامعه را در تربیت کودک مورد بررسی قرار داده است علت اینکه این موضوع را برای تربیت فرزندانشأن نمی‌دهند و وقتی علت را جویا شدم اینگونه پاسخ می‌دادند که چگونه به تربیت این فرزندمان بپردازیم و علت دیگر این بود که برای ساخت جامعه دینی سالم باید از خشت اول جامعه که همان تربیت دینی کودک است شروع کرد و با رفتن به کتابخانه‌های مختلف و مراجعه به کتبی در این زمینه نوشته شده به جمع مطالب در این زمینه پرداختیم

با عنایت به حدیث شریف متواتر «ثقلین»، جایگاه رفیع احادیث به عنوان تالی تلو قرآن کریم، در هدایت به سوی صراط مستقیم عبودیت خدای متعال آشکار است و در بین احادیث، دسته‌ای از احادیث که «احادیث قدسی» نامیده می‌شوند، جایگاه خاص خود را در این مسیر دارا هستند و از لطافت و معنویت خاصی برخوردارند و در آنها رشحات عالم غیب جلوه‌گر است. از دیرباز، محدثین در کتب حدیثی خود، به احادیث قدسی پرداخته‌اند و در مجموعه کتب اربعه حدیثی شیعه: «کافی»، شامل: اصول، فروع و روضه، «من لا یحضره الفقیه»، «تهذیب الاحکام» و «استبصار» که معتبرترین کتب حدیثی است، و به ویژه در افضل آنها، «کافی» شریف، احادیث قدسی فراوانی آورده شده است و شارحان کتب اربعه نیز، به شرح این احادیث شریفه همت گماشته‌اند؛ تحقیق پیش رو تحت عنوان «بررسی احادیث قدسی در کتب اربعه شیعه»، در این راستا تهیه شده و با هدف تأکید بر اهمیت احادیث قدسی و بررسی سندی و دلالی آنها، به تعریف حدیث قدسی، پیشینه کتب مستقل، کتاب‌شناسی و سپس، بیان سند، متن، ترجمه و شرح احادیث قدسی مذکور می‌پردازد و مشخص می‌سازد که هر سه مولف بزرگوار کتب اربعه: شیخ کلینی، شیخ صدوق و شیخ طوسی رحمهم الله، به ذکر احادیث قدسی اهتمام کرده‌اند و بیشترین تعداد احادیث قدسی در مجموعه کتب اربعه در «کافی» است، و نیز تعریف حدیث قدسی، و تنوع سندی و موضوعی احادیث مطرح شده را تبیین می‌نماید. در این تحقیق مشخص می کنیم که حدیث قدسی چگونهتعریف می شود و تعداد احادیث قدسی در کتب اربعه به چه میزان است، و نیز وضعیت سندی و دلالی و همچنین ترجمه احادیث را تبیین می کنیم.

نظام ولایت تکوینی شعبه ولایت مطلقه الهی است که در تمام شئون و مراتب هستی جاری است. این نظام بر مبنای براهین علم، قدرت، مالکیت و صمدیت خداوند، در مرتبه اول متشکل از سه نظام دیگر یعنی نظام سنت های الهی،‌ نظام اسباب و مسببات و نظام اسماء و صفات الهی می باشد که مجاری تحقق آن را شکل می دهند.