جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسندگان در مقالۀ حاضر می‌کوشند از زاویه‌ای جدید و نو، به چگونگی انتقال اخبار اهل تسنن به تشیع و پیامدهای آن بپردازند. به گمان نویسندگان این نوشتار، وجود برخی از راویان مشترکِ مؤلفان جوامع حدیثی از علل انتقال اخبار اهل تسنن به تشیع است. آنان با مطالعۀ موردی جِعّابی از مشایخ مشترک شیخ صدوق و روایات منقول از او در کتب وی سعی کرده‌اند تا شواهدی برای ایدۀ یاد‌شده فراهم کنند. برای این منظور، پس از کاوش در احوال جِعّابی و توثیقات او در فریقین، به بررسی دو خبر منقول از او در باب تحریف قرآن و جهاد در کتب صدوق پرداخته شده است. این دو خبر به واسطۀ او از جوامع حدیثی اهل سنت به کتب شیعی منتقل شده است که با مبانی امامیه سازگار نیست. همچنین به خلط راویان مشترک در سند و متن حدیث به عنوان یکی از زمینه‌های انتقال اخبار توجه شده است.

در این نوشتار حدیث معروف منسوب به امام حسین(ع) «إنّما خَرجت لِطلب الاصلاح...» از این جهت بررسی شده که آیا متن آن حاکی از قصد امام حسین(ع) برای اصلاح در دین است یا اصلاح در امت؟ نگارنده به این نتیجه رسیده که این حدیث نه از حیث سندی اعتبار دارد و نه محتوای آن قابل پذیرش است و اگر کسی از لحاظ سندی تساهل کند و آن را بپذیرد، باید بخش پایانی آن را که تأیید خلافت ابوبکر و عمر و عثمان است، نیز بپذیرد و یا آن قسمت را جعلی بداند، لکن در صورت پذیرش نیز اصلاح مطرح شده در حدیث اصلاح در امت است نه اصلاح در دین.

جامع نگاری احادیث فقهی با نگارش کتب اربعه آغاز شد. از قرن یازدهم کتاب وسایل الشیعه مرحوم حر عاملی? توانست به عنوان مهمترین مرجع روایی فقها جایگزین کتب اربعه شود. در دوره معاصر نیز آیت الله بروجردی? با اشاره به کاستی های وسایل، طرح نگارش جامع احادیث شیعه را درانداخت. در این تحقیق تلاش شده است تا ابعاد مهم نگارش جوامع حدیثی فقهی در این دو کتاب مورد بررسی قرار گیرد. به همین جهت ابتدا این ابعاد به اختصار معرفی شده و سپس اشاره کوتاهی به سیر تاریخی آنها در کتب اربعه و سایر جوامع پیشین شده است. پس از آن به تفصیل به بررسی این ابعاد در کتابهای وسایل الشیعه و جامع احادیث شیعه پرداخته شده است. اولین مساله مورد بررسی، مصادر این دو کتاب است. کتابهای منبع و مورد استناد در این دو کتاب، جایگاه مصادر اهل سنت در روایات این کتابها، و ذکر فهرستی از آیات الاحکام از مباحث مورد اشاره در این زمینه است.مساله دوم شیوه تبویب است. ساختار دسته بندی مطالب فقهی در این دو کتاب، عناوین ابواب و ساختار داخلی هر باب در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است.شیوه تعامل با پیچیدگی‌های ناشی از مختصر سازی در اسناد جوامع پیشین از قبیل اضمار، اشاره، تحویل و تعلیق و روش‌های جدید به کار گرفته شده در این دو کتاب سومین محور بررسی است.میزان دقت در نقل متن روایات و اشاره به تفاوت‌های هرچند جزئی مصادر مختلف نیز چهارمین مساله مورد اشاره در این تحقیق است.به عنوان پنجمین مساله نیز تقطیع‌های کتاب وسایل و شیوه تعامل جامع احادیث با این موارد مورد بررسی قرار گرفته است.موضوع شناسایی روایات متحد و روش‌شناسی دو کتاب در این‌باره که برای اولین‌بار در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته نیز آخرین مساله مورد اشاره در شیوه تدوین این دو کتاب به عنوان دو جامع مهم حدیثی است.

نوشته‌ی پیش رو، پژوهشی است در خصوص منهج حدیثی علامه سید عبد الله شبر به طور عام و بررسی مبانی و روش‌های فقه الحدیثی او به طور خاص. از مهم‌ترین آثار این محدث پرکار امامی، کتاب مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار است که به جرأت می توان آن را اولین تألیف جدی و مستقل شیعه در حل مشکلات احادیث برشمرد. در این تحقیق که در چهار فصل و یک خاتمه تنظیم گشته؛ دیدگاههای حدیثی و مبانی فقه الحدیثی این دانشمند بزرگ معرفی و شیوه‌هایی که وی به منظور فهم احادیث به کار بسته، به تصویر کشیده شده است. مهم‌ترین دیدگاههای حدیثی او را بدعت دانستن علم درایه و البته لزوم آگاهی از آن در حد اختصار، معتبر شمردن روایات اکثر کتب روایی و در مقابل، ضرورت استفاده از علم رجال در مقام رفع تعارض اخبار، ظنی الصدور و ظنی الدلاله دانستن روایات و بالاخره نسبت دادن منشأ عمده اختلاف اخبار به تقیه، تشکیل می‌دهند که هماهنگی او با اخباریان در پاره ای از موارد مذکور مشهود است. از اهم مبانی شبر در فهم حدیث می توان به مواردی همچون: عنایت به فهم عرفی زبان روایات، پذیرش نقل به معنا در روایات، محدودیت دخالت عقل در شرع، حجیت اصول عملیه، مجموعه‌نگری در احادیث اهل بیت(ع)، پذیرش جعل و وضع در روایات، لزوم تأویل موافق با اصول و از طرفی پرهیز از تأویلات افراطی و تکلف آمیز، شناخت حدیث در پرتو قرآن همراه با تأکید بر حجیت ظواهر قرآن اشاره نمود که نشان از رویکرد اصولی او دارد. اثبات متن حدیث از طریق کشف آسیب‌های متنی، راه‌یابی به مقصود حدیث از طریق تمسک به قرائن و بطون روایات و بالاخره شبهه‌زدایی از احادیث در قالب‌های گوناگون نیز از شیوه هایی است که شبر در فهم اخبار از آنها بهره برده است. وی با وجود آشنایی با معارف عقلی حتی الامکان از بکارگیری اینگونه معارف در فهم حدیث خودداری نموده و سعی دارد تا با گردآوری احادیث هم خانواده به فهمی از حدیث دست یابد و یا گره ای از اشکال حدیث بگشاید و البته در کار خود نیز ناموفق نبوده است. در خاتمه پایانی "رویکرد شبر در تعامل با اخبار"به عنوان نتیجه و دستاوردی از پژوهش، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

تعبیر ص سبع سموات یکی از تعابیری است که به کرات در قرآن آمده است و از دیرباز مفسرین محققین در تبیین و توجیه آن کوشیده اند و در هر عصر و دوره ای تحت تأثیر مطالب علم نجوم آن دوره نظریاتی در مورد هفت آسمان ارائه شده است. در این تحقیق تلاش شده است پس از بررسی آماری لفظ ص سماء و ص سموات در قرآن، نظرات مختلفی که در مورد هفت آسمان توسط مفسرین و محققین مطرح شده است جمع بندی و به اختصار نقد و بررسی گردد. با توجه به اینکه نظریة علامه طباطبایی و شیخ طنطاوی امروزه طرفداران بیشتری دارد این دو نظریه با تفصیل بیشتری بررسی و نقد می گردد. پس از بررسی آراء مختلف در مورد هفت آسمان با دقت در متونی که به بررسی آداب، رسوم و عقاید اعراب در عصر نزول قرآن پرداخته اند و نیز با بررسی مطالبی که درکتب مقدس در مورد هفت آسمان آمده و تفاسیری که علمای اهل کتاب در این باب ارائه داده اند به این نتیجه رسیدیم که استفاده از تعبیر سبع سموات بدین جهت بوده است که این تعبیر- به هر دلیل- اصطلاح رایجی در میان عامه مردم و نیز کتب دینی برای اشاره به تمام گسترة آسمان بوده است، لذا از این تعبیر در قرآن برای اشاره به تمام گسترة آسمان یعنی محدوده ای که بشر همیشه خود را از درک آن عاجز می دیده است استفاده کرده است. علاوه بر این در این تحقیق سعی شده است رابطة میان سماء و سموات و نیز رابطة میان دو تعبیر ص سبع سموات و ص سماء الدنیا که در قرآن استعمال شده است تبیین گردد./

احادیث لعن امت از روایات باب أشراط الساعه است که در آن‌ها، لعن شدن نسل‌های اولیۀ امت اسلامی توسط نسل‌های بعدی، از اسباب گرفتاری مسلمانان به بلاهای آخرالزمان معرفی شده است. روایات یادشده غالباً توسط شیخ صدوق و شیخ طوسی نقل شده است که شیوخ حدیثی غیر امامی نیز داشته‌اند. با توجه به شباهت لفظی و سندی احادیث لعن امت در کتب شیعه و اهل سنت، احتمال منتقله بودن روایات یادشده از منابع اهل سنت به منابع شیعه وجود دارد. بعضی از علمای اهل سنت، به سبب عدم اعتقاد امامیه بر عدالت همۀ صحابه از سویی و لعن نمودن برخی از صحابه از سوی دیگر، بر آن‌ها خرده گرفته‌ و به حدیث لعن امت استناد کرده‌اند، درحالی‌که تمام اسناد و طرق حدیث لعن امت، به نظر محدثین ضعیف است. در صورت قبول ارتباط بین لعن امت و آخرالزمان، حدیث لعن امت، می‌تواند بر لعن شدن علیR توسط بنی‌امیه و خوارج و نواصب دلالت داشته باشد.

. رساله حاضر به ترجمه و تحقیق هفت باب از کتاب بحارالنوار پرداخته که متجاوز از ‎135 روایت در موضوعات گوناگونی همچون ظاهر و باطن، تاویل و تنزیل، علم ائمه علیهم السلام، تدبر در قرآن و کیفیت توسل به آن، تفسیر به رای و مخلوق بودن قرآن را شامل می شود. این مهم در دو فصل جداگانه با عناوین ترجمه و بررسی و تحقیق تنظیم گردیده است. در فصل اول علاوه بر ترجمه روایات که محور اصلی رساله می باشد و در قسمت متن واقع شده به موضوعات ذیل پرداخته شده که در قسمت پاورقی آمده است بررسی سند بخش اعظم روایات، استدراک ماخذ روایات، نقد و توضیح برخی روایات فصل دوم متضمن تحقیق پیرامون موضوعاتی است که بخش قابل ملاحظه ای از روایاتی که این رساله به ترجمه آن پرداخته است را با عناوین ذیل به خود اختصاص داده است تاویل قرآن، تفسیر به رای و محکم و متشابه/

چکیده ندارد.