جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله، ترجمه سخنرانی مرلوپونتی در socieie Francaise de philosophie است.مرلوپونتی در این سخنرانی که کمی پس از انتشار اثر مشهورش، پدیدارشناسی‏ادراک، ایراد شد، به تشریح و دفاع از اندیشه و استدلال اصلی این کتاب پرداخت.

تیلیش همراه بولتمان و بارت از بنیانگذاران الاهیات معاصر پروتستان می‌باشد. او در باب ایمان دیدگاه خاصی را ارائه می‌کند و در آن به مفهوم «شجاعت» التفات خاصی می‌نماید. (مقدمه) در این کتاب تیلیش با استفاده از دو مفهوم اصلی «شجاعت» و «اضطراب» تحلیلی عمیق و گسترده از هستی بشری و ویژگی‌های روحی و معنوی آن به دست می‌دهد. او در انجام این کار نه فقط به سنت دینی و فلسفه بلکه به تاریخ، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و سیاست نیز می‌پردازد. تیلیش در این اثر بی‌آنکه اسیر تاریخی‌گری شود، نوعی ترتیب تاریخی را در ارائه نظراتش رعایت می‌کند. این کتاب شامل شش فصل می‌باشد.

… لیبرال دموکراسی نام سیاسی کل مدرنیته است. هر چیزی که از انقلاب فرانسه به این سو اتفاق افتاده، از رشد و جنگ و ابداع و تخریب، همه در این مفهوم می گنجد. از هگل و مارکس و اشمیت و راسل و هایک و فوکو و مدرنیست ها و پست مدرن ها همه در این بحث می گنجند. اگر بخواهیم دقیقا تکه های لیبرال دموکراسی را باز کنیم، به کل پروژه مدرنیته می رسیم بحث بر سر این است که مارکس نشان داد این پروژه همراه با پروژه سلطه یک طبقه خاص به نام «بورژوازی» و شکل گیری یک شیوه تولید خاص است که اتفاقا خود مارکس بسیار مشتاقانه و در «مانیفست کمونیسم» حتی کودکانه، از سویه های ابداع گرایانه و نوآورانه آن ستایش می کند. اگر بخواهیم بخش مارکسیستی را از این قضیه جدا کنیم باید گفت، بله یک طبقه جدید آمده است. همچنان که به اعتقاد هگل با این پروژه جدید بود که دولت معنایی اخلاقی پیدا کرد. تا قبل از آن دولت ابزار چند شاه و فئودال و حاکم بود تا توی سر بقیه بزنند و حکومت کنند….

مسئلۀ برجسته شدن مکان در اندیشه و سیاست عصر حاضر در برابر توجه به زمان در گذشته… در مروری تاریخی به شواهد فراوانی برمی‌خوریم که از دوران کهن تا به امروز، سلطه یا قدرت‌های حاکم بر جوامع انسانی، تحت قالب‌های گوناگونی نظیر امپراطوری، مذهب، دولت و یا سرمایه، همیشه امر جزئی و خاص را به پای یک حقیقت و یا امر کلی قربانی کرده‌اند و به منظور سامان بخشیدن به یک کل واحد همیشه محدودیت‌هایی را برای متجلی نشدن تجربه‌های خاص لحاظ کرده‌اند. این روند در حاشیه‌ی خود موجب بسیاری از جدل‌ها و انتقادات بوده است که در دوران مابعد عصر روشنگری تاکنون رشد فزاینده‌ای داشته‌اند. یکی از تقابل‌هایی که همواره در تاریخ اندیشه‌ی بشری جریان داشته است، تقابل میان پارادایم زمان‌مندی و مکان‌مندی هستی انسانی است. در این راستا هرچه پیش می‌آییم ناظر بر برجسته شدن مفهوم مکان و به عقب راندن و دفن شدن مفهوم زمان بوده‌ایم، چنانچه امروزه با تجربه‌ای از مدرنیته مواجه‌ایم که دیگر بازگشت به زمان در تعریف و تبیین هستی آدمی می‌تواند امری فاشیستی محسوب شود و از طرفی سویه‌ی جهانی‌سازی با منطق سرمایه، مکان را در سیطره منطق خود فرو برده و تسخیر کرده است. این بار سیاره‌ی ما از طریق یک‌دست شدن مکان است که به یک حالت کلی می‌رسد و این وضعیت موجب بروز ابهامات، پرسش‌ها و مناقشات فکری فراوانی در میان صاحبان اندیشه در دوران ما شده است. این مطالب فرازهایی است از سخنرانی مراد فرهادپور در جمع دانشجویان شهرسازی، دانشگاه آزاد، واحد هنر و معماری تهران مرکز، که در آن به بررسی و توضیح روندهای این مفاهیم در بستر تاریخ، خصوصاً در دوران مدرن می‌پردازد. در این گفتار فرهادپور با اشاراتی به جریانات فکری و بزنگاه‌های اندیشه‌ی انتقادی مدرن و پسامدرن نظیر دیدگاه‌های آدورنو، هایدگر، مارکس، هاروی، لفوبر، وندی براون و … در پی تبیین و روشن ساختن وضعیت کنونی رابطه مکان با پدیده‌هایی نظیر سرمایه یا جهانی‌سازی بازار، هویت، تجربه، تکثر و … است.

… به هیچ وجه تصادفی نیست که دوران ما دوران جهان بینی هاست. بهترین نمونه برای درک ضرورت این رابطه در فلسفه بازگشت به تحلیل هایدگر از عصر جدید و جهان مدرن به مثابه تصویر در مقاله معروف “عصر تصویر جهان” است. در این مقاله درمی یابیم چرا دوران مدرن را می توان به عنوان دورانی درک کرد که در آن جهان به یک تصویر بدل می شود. مبنای تحلیل هایدگر درک هستی شناسانه او از علم و تکنولوژی است. براساس تفسیری که هایدگر مطرح می کند گره خوردن جهان و تصویر اصلاً تصادفی نیست همانطور که تصادفی نیست که دکارت به عنوان مؤسس فلسفه مدرن ظاهر می شود. دکارت هم نقطه شروع سوژه و هستی شناسی مدرن (کوگیتو) است و هم مبدع هندسه تحلیلی. پیوند این دو در فلسفه دکارت گویای اهمیت تصویر و تصویربرداری در شناخت جهان است. بر اساس سه محور مختصات هندسه تحلیلی است که می توان تصویر یا نقشه جهان را ترسیم کرد. نقشه برداری از جهان با همه قاره ها و سواحل و دریاچه های آن با دوره رنسانس و سفرهای اکتشافی که به کشف امریکا منجر شد آغاز می شود و محصول عقلانیت عصر جدید است. امّا در پس نقشه برداری و مساحی با نقشه سیاسی – تاریخی استعمار روبرو می شویم. تجربه استعمار بود که کشیدن نقشه جهان و نقشه برداری دقیق از همه قاره ها را هم ممکن ساخت و هم ضروری. در متن همین دیالکتیک نقشه و نقشه برداری است که با بعد تاریخی و اجتماعی مسأله روبرو می شویم. تحلیل هایدگر بیشتر معطوف به سویه هستی شناختی گره خوردن جهان با تصویر است، ولی در اینجا به سمت یک درک تاریخی و اجتماعی از گره خوردن جهان با تصویر حرکت می کنیم.

این اثر به معرفی یکی از اندیشمندان بزرگ عرصه الاهیات، ولفهارت پانن برگ می‌پردازد. از دو راه می‌توان با پانتن برگ آشنا شد. 1. از مطالعه آثار مربوط به الاهیات مسیحی به ویژه الاهیات پروتستان دهه 1960 به بعد ۲، از رهگذر قرائت کتب و مقالات مربوط به مبحث هرمنوتیک به ویژه هرمنوتیک فلسفی متأثر از مارتین هایدگر و گئورگ گادامر این نوشته به طریق اول می‌پردازد و می‌کوشد تا توصیفی فشرده و جامع از الاهیات پانن برگ به دست دهد. در این راه قسمت متنابهی از کتاب به بحث از مفاهیم، مناسک، اصول اعتقادی، و آموزه‌های مسیحیت اختصاص یافته است. البته این اثر صرف بیان آرای پانن برگ نیست و نویسنده آن انتقادات متعددی به دیدگاه‌های وی ارائه می‌دهد. مهم‌ترین انتقاد گالووی، که در موارد متعدد مطرح می‌شود، به مسئله زیربنای فلسفی اندیشه پانن برگ است. گالووی از علاقه پانن برگ به تاریخ و دوری او از متافیزیک کاملاً آگاه است و حتی آن را تأیید می‌کند ولی به عقیده او نقد پانن برگ از متافیزیک سنتی و همچنین نوع‌آوری‌های او در زمینه هستی‌شناسی، اساساٌ متضمن مفاهیم و مقولاتی متافیزیکی است نه تاریخی. و از این‌رو باید در قالب یک نظام متافیزیکی و هستی‌شناسانه بسط یابد. این اثر شامل یک مقدمه مفصل از مترجم در باب الاهیات و هرمنوتیک و نه فصل می‌باشد.

مواجه الاهیات با فرهنگ مدرن و تجلیات انضمامی آن در قلمرو عرفان، فلسفه علم، نقاشی، روان‌شناسی و سیاست و ... محتوای اصلی این کتاب را تشکیل می‌دهند. نویسنده تلاش می‌کند تا خواننده را به حضور دائمی ساحت دینی در همه آفریده‌های فرهنگ بشری دلالت کند، حتی اگر این آفریده‌ها در ظاهر با دین به مفهوم محدودتر کلمه، هیچ نسبتی نداشته باشد. تیلیش با بهره‌گیری از «دیالکتیک تهاجمی» کی یرکگور و مارکس در نقد جامعه و فرهنگ بورژوای مسیحی، تصویری تأثیرگذار و زنده از تعاطی دین و فرهنگ مدرن را به نمایش می‌گذارد و گویی اثبات می‌کند که مباحث الاهیات بدون الاهیات فرهنگ بی‌ثمر و عقیم می‌ماند. این اثر شامل چهار بخش و هر بخش دارای چند فصل می‌باشد که ذیلاً به معرفی مختصر آن می‌پردازیم.