جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «العمدة» که به سعی و تلاش یحیی بن حسن، نویسنده ی قرن ششم هجری تألیف گردیده، گردآوری تعدادی از مناقب و فضایل مولای متقیان علی(ع) از کتب مهم اهل تسنن است. جلد اول این کتاب که موضوع پایان نامه ترجمه ی آن است، مشتمل بر 27 فصل و 352 روایت است. از جمله مناقب آن حضرت که در این کتاب آورده شده می توان به حدیث شریف غدیر، منزلت، رایت و احادیث دیگر اشاره کرد. وی هم چنین آیاتی را که در شأن امیرالمؤمنین نازل شده، آورده است که می توان از آیه ی تطهیر، مباهله و آیه ی نجوی و نظایر آن نام برد. مؤلف کوشیده است که ولایت علی(ع) را از طریق منابع سنی و با ارائه ی دلایل آیات و روایات اثبات کند. آیه ی شریفه ی 33 سوره ی احزاب، معنای آیه ی شریفه ی 23 شوری، تفسیر آیه ی شریفه ی 55 سوره ی مائده و آیه ی 12 سوره ی مجادله و آیه ی 61 سوره ی آل عمران و آیه ی 19 سوره ی توبه.

رساله حاضر به ترجمه و تحقیق فصل نخست از کتاب «وعی القرآن» با نام «خصائص القرآن» اثر آیت الله آصفی اختصاص دارد؛ در این مجموعه برخی از ویژگیهای قرآن عظیم چون: قرآن، خوان گسترده الهی، وسیله ای برای فراخی سینه ها، نگهدارنده انسان از گناه، شفای قلبهای بیمار و گنجینه علم و معرفت در ۱۵بخش مورد بررسی قرار گرفته است.

مطالب مورد بحث در این پایان نامه، نقد و بررسی، ارائه دیدگاه ها و تحلیل های مختلف در باب کتاب رجالی ابن غضائری، معیار و ملاک وی در جرح و تعدیل راویان حدیث، بیان دیدگاه های مختلف ابن غضائری درباره ضعفا، و بیان این نتیجه است که توثیقات و تضعیفات ابن غضائری مستند به حسّ و شهود و سماع از مشایخ و ثقات نبوده؛ بلکه مستند به حدس و استنباط است. این پایان نامه از یک مقدّمه و سه فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. در مقدّمه، نگارنده، نگاهی اجمالی به تاریخ تدوین کتب رجالی شیعه تا قبل از زمان تألیف رجال ابن غضائری دارد و از آن جا که ابن غضائری و کتاب رجالی وی از دیرباز، مورد نقد و بررسی محافل علمی، مخصوصاً علمای رجال بوده و هست، لذا قبل از پرداختن به ارائه دیدگاه ها و تحلیل های مختلف در باب کتاب رجالی وی، در فصل اوّل به شخصیت و احوال ابن غضائری پرداخته و به این نکته اشاره دارد که زندگی وی، در هاله ای از ابهام قرار دارد؛ زیرا در منابع رجالی شیعه (مانند الفهرست، رجال الطوسی، رجال النجاشی و آثار متأخّری که به استناد این منابع نوشته شده اند) شرح حالی از وی به دست داده نشده است. فقط نجاشی در برخی از نقل قول هایی که از وی نموده، به زندگی و دانش وی اشاراتی کرده است. وی، این فصل را به دو بخش تقسیم کرده که در بخش اوّل، به عنوان مقدّمه تحقیق درباره عنوان «ابن غضائری» و سپس زندگی نامه احمد بن حسین بن عبیداللَّه غضائری، و مشایخ و تألیفات وی دارد. شیخ ابوالحسن احمد، فرزند حسین بن عبیداللَّه بن ابراهیم، از علمای بزرگ شیعه در قرن پنجم هجری و از شیوخ محدّثان امامیه و محقّقان جلیل است. وی از شاگردان پدرش حسین، معروف به غضائری (م 411 ق) و شریک بحث ابوالعباس احمد نجاشی (372 - 450 ق) بوده است. در بخش دوم نیز بحثی اجمالی درباره زندگی حسین بن عبیداللَّه غضائری و اساتید و شاگردان و تألیفات و دیدگاه علما درباره وی مطرح شده است. فصل دوم، درباره کتاب رجالی ابن غضائری و معیار و ملاک وی در جرح و تعدیل راویان حدیث و اکثار وی در جرح ثقات است، و این که عدّه ای از علما معتقدند که ابن غضائری در تضعیف و جرح، مستند به شهادت و سماع نیست؛ بلکه او بعد از دقّت در روایات افراد، بر اجتهاد خویش اعتماد می کرد. لذا هرگاه بر حسب اعتقاد خویش، روایتی را شامل غلو و اغراق می دانست، آن روایت را ضعیف می دانست. در فصل سوم نیز دیدگاه های مختلف درباره کتاب الضعفاء ابن غضائری بیان شده و برخی از آنان، مورد نقد و بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. مجموعه این دیدگاه ها در دو بخش تقسیم بندی شده است: 1 . دیدگاه های قدما، 2 . دیدگاه های متأخّران.

موضوع تحقیق این پایان نامه عبارت است از بررسی اسانید روایات تفسیری امام باقرعلیه السلام و یا به عبارت دیگر: تفسیر قرآن بر اساس روایات تفسیری امام باقرعلیه السلام و بررسی اسانید آنها. بر این اساس، نگارنده، دو هدف عمده را در تدوین پایان نامه خود، مورد نظر داشته است: 1 . استخراج احصایی همه روایات صادر شده از امام باقرعلیه السلام در تفسیر قرآن و مرتّب نمودن آنها بر اساس ترتیب سوره ها و آیات؛ 2 . تحقیق، بررسی و ارزیابی اسانید روایات استخراج شده. خلاصه، وی در این تحقیق، اولاً به دنبال جمع آوری روایات منقول از امام باقرعلیه السلام است ثانیاً روایات منقول از آن حضرت را که مختصّ به تفسیر قرآن است، استخراج کرده است، ثالثاً به قصد احصا روایات را آورده است. رابعاً روایات تفسیری را به ترتیب سوره ها و آیات مرتّب کرده است. خامساً اسانید روایات را بررسی کرده است و سادساً میزان و درجه اعتبار هر یک از آنها را تعیین کرده است. هدف اصلی نگارنده در این تحقیق، ارزیابی اسانید روایات تفسیری امام باقرعلیه السلام از قرآن تا آخر سوره بقره است. وی قبل از وصول به هدف یاد شده، هدف دیگری را به عنوان هدف فرعی و مقدّماتی مدّ نظر گرفته تا بر اساس آن بتوان به هدف نهایی و اصلی نایل آمد و آن، استخراج و احصای روایات در این مورد است. این پایان نامه در دو جلد فراهم آمده که جلد اوّل، سه بخش و جلد دوم، دو بخش دارد که هر بخش نیز دارای فصل هایی است. بخش اوّل به بررسی شخصیتی امام محمّدباقرعلیه السلام پرداخته که در چهار فصل، زندگانی امام باقرعلیه السلام، اوضاع سیاسی عصر آن حضرت، مقام علمی امام و جایگاه ایشان را بررسی کرده است. بخش دوم، مربوط به تعاریف و اصطلاحات است. در فصل اوّل، اصطلاحات کلّی، در فصل دوم، انواع اصلی حدیث، در فصل سوم، اصطلاحات مربوط به سند و متن حدیث، در فصل چهارم، اصطلاحات مربوط به مدح راویان، و در فصل پنجم، اصطلاحات مربوط به ذم راویان، توضیح داده شده است. شایان ذکر است که نگارنده، در فصل چهارم از بخش اوّل، مشخّص نموده که امام علیه السلام ، خود کتاب تفسیری ننوشته و یا اگر نوشته، هیچ گونه خبر و اثری از آن به دست ما نرسیده است، با وجود این، آن حضرت دارای مکتب تفسیری فعّال و معتبری بوده و شاگردان زیادی را در این فن، تربیت کرده است. همچنین بیان شده است که دو تفسیر یکی از ابوالجارود و دیگری از جابر بن یزید جعفی - که هر یک بر اساس روایات امام باقرعلیه السلام نوشته شده - به امام علیه السلام منسوب است. سپس نگارنده در سه فصل، به ترتیب، روایات مربوط به علوم قرآنی، سوره حمد و سوره بقره را جمع آوری کرده و در مجموع، تعداد 366 روایت و 504 سند را با مراجعه به منابع و متون معتبر شیعه و سنّی استخراج و احصا کرده است. این روایات، در جلد دوم پژوهش، به ترتیب موضوعات شانزده گانه، پشتِ سر هم قرار گرفته اند. نگارنده به منظور دستیابی به هدف اصلی خود که عبارت از ارزیابی اسانید روایات است، علاوه بر استفاده از حاصل مطالعات به عمل آمده خود در بخش های اوّل و چهارم، سه بخش مفصّل دیگر نیز اختصاص داده، که در بخش های دوم و سوم - که به منزله مقدّمه و پیش نیاز برای ورود به بخش چهارم و پنجم است - به بیان تعاریف و اصطلاحات زیادی که در پایان نامه و خصوصاً بخش پایانی آن به کار رفته، و نیز به بررسی رجال و راویان احادیث مندرج در بخش چهارم، پرداخته است. نگارنده در بخش آخر پایان نامه، با مطالعه و تحقیق، به ارزیابی سند روایات و نیز تعیین نوع هر یک از آنها و نهایتاً تعیین میزان و درجه اعتبار آنها پرداخته است. بر این اساس، از مجموع 504 سند ارائه شده، تعداد 24 سند از نوع صحیح، تعداد سه سند حَسَن، هفده سند موثّق، 38 سند قوی و 422 سند ضعیف را به صورت دسته بندی بیان نموده است.

تفسیر منسوب به امام عسکری (ع) درزمره تفاسیر ماثور از اهل بیت (ع) در قرن سوم هجری به شمار می رود و تفسیری محدود است که شامل تفسیر سوره حمد و سوره بقره تا آیه ۲۸۲ می باشد. سبک نگارش این تفسیر چنان است که در تفسیر آیات بیشتر به مصادیق و تاویل آیات(تفسیر بطنی) که اغلب در زمینه معجزات و یا فضایل پیامبر (ص) و ائمه(ع) است که با تکیه بر روایات توجه شده است. صدور و انتساب این تفسیر به امام عسکری (ع) مورد تردید است.زیرا راویان این تفسیر از نظر وثاقت مجهول هستند و تاکنون طریق قطعی بر اثبات آن ارائه نشده است، لذا علما زیادی به همین جهت این تفسیر را بی اعتنا می دانند . البته شیخ صدوق در کتب مختلف خود این تفسیر را از مفسر استرآبادی روایت کرده است و بعد از ذکر نام وی واژه ترضی یا ترحم را بکار برده است لکن صرف نقل شیخ صدوق از شخص دلالت بر توثیق او ندارد.در طریق این تفسیر ، اضطراب و ضعف دیده می شود، حتی در طریق شیخ صدوق به این تفسیر نیز اضطراب و تناقض وجود دارد.در متن روایات و مطالب این تفسیر گاه آفاتی همچون ضعف، اضطراب و مطالب منکر دیده می شود که نشانگر نقل به معنا یا خطا و سهو راویان و یا خطای نساخان می باشد. با اینهمه نمی توان کل مطالب این تفسیر را جعلی و کذب دانست.دسته ای از روایات و مطالب موجود در این تفسیر اسلوب روایی خود را حفظ نکرده اند و قابل خدشه و مناقشه هستند، که صدور آنها از ناحیه امام (ع) محل تردید است و از نظر دلالتی قابل عمل نیستند . و اما دسته ای دیگر از روایات و مطالب در این تفسیر ، اسلوب روایی خود را حفظ کرده و با ملاکهای ارزیابی و صحت و اعتبار حدیث مطابقت دارند-البته تعداد این دسته کمتر از دسته اول است. بدیهی است این دسته روایات صرف نظر از ضعف و تردید در سند ، از نظر محتوا قاب استشهاد می باشند.

در این تحقیق ویژگی های مؤمن در ابعاد گوناگون اخلاقی، اقتصادی، اجتماعی و مذهبی طی دو فصل در آیات قرآن و روایات معصومین(ع) بررسی شده است. برخی از مهم ترین عنوان های این تحقیق عبارت است: ایمان و عمل، ایمان و ارتباط با فرزندان، ایمان و توبه، ایمان و ربا و سود پول، ایمان و اموال باطل، ایمان و خوردن مال مردم به ناحق، ایمان و زکات، ابوذر و آیه ی کنز.

باتوجه به اهمیت حدیث ب عنوان مبین سنت، اعم از قول، فعل و تقریر معصوم از نظر فریقین، هدف این تحقیق بررسی سیر تاریخی حدیث می باشد. روش تحقیق در این رساله سندی و کتابخانه ای بوده و اطلاعات آن از طریق فیش برداری گردآوری شده است. بحث در معنای لغوی و اصطلاحی حدیث و واژه هایی کة با آن قیرب المعنی هستند ازقبیل خبر، روایت، اثر، سنت و غیره اولین بخش تحقیق را تشکیل می دهد.به دنبال آن رای علمای فریقین درباره ابتدای تدوین حدیث و مواضع اختلاف آن دو بیان شده است. اولین مدونان حدیث در مذاهب شیعه و اهل سنت، کتب روایی تدوین شده در زمان حضرت رسول اکرم(ص) و موضع سنت آن حضرت در قبال تدوین و نشر احادیث، مباحث بعدی تحقیق می باشند. در بخش مربوط به سیر تدوین حدیث بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص)،به تدوین حدیث در دورانهای ابوبکر، عمر و عثمان اشاره شده و ادله اهل سنت در توجیه منع ازتدوین حدیث و سپس نقد این ادله ارائه شده است. در ادامه بحث، به تدوین حدیث در زمان حضرت علی(ع)، خلفای بنی امیه و بنی عباس تا تدوین مهمترین کتب روایی اهل سنت از جمله صحاح سته پرداخته شده است. مهمترین محدثان و مدونان حدیث در مذهب شیعه که صاحبان کتب و اصول اربعمائه می باشندمعرفی شده اند،علاوه بر تحقیقی که درباره مشیخه سته کتب مهم امامیه یعنی من لایحضره الفقیه، تهذیب و استبصار ارائه شده، سیر تدوین حدیث در مذهب امامیه از زمان حضرت امیر(ع) تاتدوین کتب اربعه شیعه بررسی شده است. بحث درباره معنای"اصل" و فرق آن با کتاب، اهمیت اصول اربعمائه، تعداد اصول و صاحبان آنها، آخرین مبحث این رساله می باشد.

هدف از این پژوهش، تحلیل و بررسی رمز و راز دعا و نیایش است. لذا سعی می شود به سوالاتی از این قبیل پاسخ داده شود که اصولا" خاستگاه نیایش چیست؟ آیا نیایش مختص آدمیان است؟ آداب دعا چیست؟ چه فوائد ( اشراقاتی) بر دعا مترتب است؟ آیا در دعا تقلید از رهبران صاحب ولایت لازم است؟ و آیا طریقی سریعتر از دعا در سیر و سلوک هست یا نه؟ تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته، مشتمل بر چهار بخش است. بخش اول، تحت عنوان" حقیقت نیایش" به مباحثی چون حقیقت انسان و منشاء نیایش می پردازد. دربخش دوم، نیایش در جهان هستی مورد بررسی قرار می گیرد. اشارات نقلی بر نیایش در جهان هستی، براهین عقلی بر نیایش در جهان هستی و شواهد کشفی بر نیایش در جهان هستی مهمترین مباحث این بخش را تشکیل می دهند. بخش سوم، آداب و اشراقات نیایش را مورد بررسی قرار می دهد و دراین راستا به مباحثی چون ادب و آداب دانی در نیایش و اشراقات نیایش اشاره می کند. نهایتا" بخش چهارم، تحت عنوان " همزبانی با عارفان در نیایش" به ضرورت وجود راهبر در نیایش، نیایش عارفان درقرآن و ادعیه یا صحف عرفانی سیر و سلوک می پردازد. براساس یافته های تحقیق، موجودات عالم هستی از حیات، علم و ادراک برخوردار هستند وبه اعمال خویش بصیرت دارند و با توجه به فقر و عشقی که درایاشان است، موجودات به فقر و عشق خویش نیز آگاه هستند و همین دو وصف ذاتی تمام موجودات هستی را به نیایش حضرت حق سوق می دهد. لذا نیایش جمیع موجودات هستی چیزی نیست جز تجلی عشق و پرستش. در مورد انسان نیز با توجه به آیات و روایات استفاده می شود که نیایش جزء لاینفک حقیقت اوست. نیایش یک پدیده روحی و تجلی فطرت احساسی و منتج از گرایش عشق و پرستش است و تنها فرق انسان و غیر انسان در این است که انسان در این عمل مختار است. اگر انسان دل به سخن اولیاء دهد نه تنها مسبح می شود، بلکه سماع تسبیح هم می کند که لذت بخش ترین حالتی است که برای عارفان رخ می دهد. نیایش بدون راهبر و بدون همراهی با صاحبان ولایت، آدمی را به درجات عالی سیر و سلوک نمی رساند، لذا لازمست در نیایش تقلید شود.

هدف پژوهش تشریح مفاسد و مظاهر آن و برحذر داشتن از عواقب آن در فروپاشی و سقوط و هلاکت ملتها و نشان دادن صلاح و اصلاح در تامین معنویت و تقویت روح ایمانی اخلاقی و دینی توده مردم است. روش نمونه گیری شناسایی و تحلیل زمینه و ریشه های فساد و مظاهر آن و ارائه روشهای اصلاحی قرآن کریم راجع به موضوع است. روش پژوهش به صورت مطالعه نظری یا به عبارتی مطالعه کتابخانه ای است. ابزار اندازه گیری با استفاده از قرآن کریم و احادیث معصومین است. ضرورت آشنایی جامعه با، صلاح و فساد و مظاهر آن از دیدگاه قرآن کریم و حدیث و نقش آن در سعادت و شقاوت انسانها. نتایج نشان می دهد که صلاح و فساد در مقابل هم آمده و یک مفهوم عام ارزشی دارند و قرآن کریم در بسیاری از آیات فساد در زمین را با تعابیر گوناگون نکوهش و نهی می کند و در بعضی آیات پیروی از مفسدان و افساد بعد از اصلاح را نهی می کند و با تعابیر تهدید کننده ای فساد و افساد را محکوم می کند و آن را نامطلوب که نتایج زیانباری در پی دارد معرفی می کند و در مقابل صلاح را انجام دادن عمل صالح و در جایی که فسادی را خود انسان آن را به وجود آورده و بعد آن را جبران کند و یا حل مشکلات و مفاسد اجتماعی و یا به نوع خاصی از اصلاح جامعه انسانی را در نظر دارد که باید فساد طرد شود و صلاح تحقق یابد

در رساله حاضر طی شش فصل با این عنوان ها اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری بررسی شده است: فصل اول، تفسیر مأثور و اعتبار آن: چیستی تفسیر مأثور، مصادیق تفسیر مأثور و بررسی حجیت آن؛ فصل دوم، میزان اعتبار تفاسیر مأثور: میزان اعتبار روایات تفسیری، مفهوم و ضوابط صحت و اعتبار روایات تفسیری، مزایای تفاسیر مأثور، آسیب شناسی تفاسیر مأثور و ضرورت تنقیح روایات تفسیری؛ فصل سوم، بررسی شرایط حاکم بر عصر امام عسکری و نقش راهبردی آن حضرت: شرح حال امام عسکری، شرایط سیاسی و اجتماعی عصر آن امام، شرایط فرهنگی آن عصر؛ فصل چهارم، معرفی تفسیر منسوب به امام عسکری: آثار مکتوب منسوب به امام عسکری، معرفی تفسیر منسوب به آن امام، دیدگاه علما درباره اعتبار آن؛ فصل پنجم، بررسی سندی و طریق شیخ صدوق به تفسیر: بررسی راویان تفسیر، بررسی طرق شیخ صدوق به تفسیر؛ فصل ششم، بررسی محتوایی و متنی تفسیر منسوب به امام عسکری: بررسی موارد کاستی و اشکالالت محتوایی تفسیر، بررسی مواردی از روایات معتبر تفسیر.