جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده یکی از عوامل گسترش اندیشه های شیعی در ایران و گرایش ایرانیان به مکتب اهل بیت (علیه السلام)،مهاجرت سادات به این سرزمین بوده است.این مهاجرتها از همان قرن اول هجری آغاز شد و در قرن دوم و سوم سرعت بیشتری یافت،به طوری که تا پایان قرن سوم هجری گروههای زیادی از سادات در شهرهای مختلف ایران از جمله قم،ری،دیلم و طبرستان زندگی می کردند.در بررسی علل مهاجرت ایشان می توان به علل سیاسی،اجتماعی، فرهنگی و عقیدتی اشاره کرد.ورود سادات به ایران و ارتباط آنان با مردم در کنار زمینه های مساعدی که در ایران به نفع تشیع وجود داشت،موجب تقویت و رشد اندیشه های شیعی و مکتب اهل بیت در ایران شد. این پژوهش در تبیین نقش سادات مهاجر در گسترش اندیشه های شیعی در ایران تا پایان قرن سوم هجری در فصل دوم به بررسی روند مهاجرت سادات و موقعیت یابی آنان پرداخته است و در فصل سوم به نقش آنان در ابعاد علمی– فرهنگی و سیاسی- اجتماعی اشاره می کند. در بعد سیاسی-اجتماعی سادات مهاجر در دو بخش انجام قیام(از جمله قیام یحیی بن زید و یحیی بن عبدالله)و تشکیل حکومت علویان طبرستان نقش خود را ایفا نمودند.در بعد فرهنگی نیز عالمان و اندیشمندان از سادات از طریق تالیف کتاب،روایت حدیث،تبلیغ آموزه های شیعی و....در رشد اندیشه های شیعی در ایران نقش داشته اند. براساس بررسی های انجام شده می توان گفت نفس حضور فیزیکی علویان در اجتماع به عنوان بخشی از اعضای آن جامعه موجب ورود اندیشه آنان به عنوان یکی از جریانهای فکری فعال در جامعه می شد.به علاوه حضور سادات با فرهنگ و اندیشه خاص خود یعنی مذهب تشیع در جامعه نیز به طور طبیعی موجب گسترش اندیشه مورد حمایت آنان (تشیع) می شد. در این پژوهش علاوه بر روش توصیفی –تحلیلی از روش تاریخی نیز استفاده شده و روش جمع آوری اطلاعات نیز منابع کتابخانه ای می باشد. کلیدواژه ها:سادات مهاجر،ایران،مکتب اهل بیت ،تشیع

چکیده: مسئله امامت از مسائل چالشی میان علماء مسلمان بوده و هست و دارای مسائل فراوانی است از جمله آنها مسئله برتری ائمه اطهار (ع) بر پیامبران است. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش که آیا امامان شیعه بر پیامبران برتری دارند یا خیر؟پس از مباحث کلی و مفهومی، در فصل دوم به بررسی مقامات پیامبران از جمله پیامبر اسلام (ص)پرداخته و برتری پیامبر اسلام(ص) را بر تمامی انسانها از حیث مقام و منزلت اثبات نموده ،در ذیل فصل سوم مبحث ولایت تکوینی بررسی شد، بدین جهت که،تمام فضائل ومقامات ائمه اطهار(ع)، ریشه در برخورداری آنها از مراتب عالیه ، ولایت تکوینی دارد، سپس در فصل چهارم ،مقامات ائمه اطهار(ع) به تفصیل بیان شده، و بر اساس آیات و روایات ویژگیهای خاص امامان خصوصاً حضرت علی (ع) تبیین شده؛در نهایت در فصل چهارم مقایسه ای میان مقامات پیامبران و امامان انجام شده است. براساس آیه 124 بقره مقام امامت بر مقام نبوت برتری دارد و امامان شیعه با توجه به براهین عقلی ونقلی دارای مقام امامت (هدایت به امر)هستند وبنابراین بر پیامبرانی که به این مقام نائل نشده اند برتری دارند.اما برای اثبات برتری امامان شیعه برهمه پیامبران حتّی پیامبران اولوالعزم می توان گفت: از آنجائیکه بر اساس آیه مباهله حضرت علی(ع) جان و نفس پیامبر(ص) است و در تمام مقامات و فضایل به جز مقام نبوّت با پیامبر هم رتبه است بنابراین افضل از جمیع انبیاى الهى است وچون عترت طاهره(علیهم‌السلام) نور واحد ند پس همه عترت اطهار جان حضرت ختمی نبوّت‏اندو افضل از انبیاء الهی هستند ،هم چنین بر اساس آیه علم الکتاب امامان شیعه به همه اسم اعظم الهی وکل کتاب علم دارند و به همین جهت ،صاحب ولایت تکوینی در مراتب عالیه آن بوده و واسطه در فیض الهی هستند و بر این اساس برتر از همه پیامبرانند.در همین راستا احادیث فراوانی ذکر شده تا برتری ائمه اطهار (ع) بر پیامبران اثبات شود. ولایت ائمه هدی(ع) در عرض یا طول ولایت الهی نیست بلکه تجلّی و ظهور آن است. بر این اساس مسئله تفویض و غلّو در مورد آنها برطرف شده و ولایت آنها تحت اذن واراده الهی است . آنچه در صدها حدیث با تعابیر گوناگون در تبیین مقامات و افضلیت ائمه اطهار (ع) آمده است حکایت از مقام والای آنها در جهان هستی و برتریشان بر تمام خلایق است و بیانگر این است که وجود آنها در هر عصری لازم است تا موجب ظهور کمالات و صفات حق تعالی به نحو اتم و اکمل باشند. کلید واژه: نبوت، امامت ، مقام امامان، مقام پیامبر ، تشیّع

چکیده در این رساله‌ یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین مسائل کلامی یعنی علم انبیا از دیدگاه دو متکلم برجستهی شیعه و اهل سنت مورد نقد و بررسی قرار میگیرد. اختلافات زیادی در ماهیت و ابعاد علم پیامبران بین متکلمان شیعه و اهل سنت وجود داد و این اختلافات علاوه بر ایجاد تفاوت آراء در آموزهی عصمت انبیا، باعث ایجاد شبهات زیادی نیز شده است که با روشن شدن ماهیت و ابعاد علم انبیا از دیدگاه این دو عالم مشهور به بسیاری از آنها پاسخ داده میشود. فخررازی نبی را دارای قوهی قدسیه میداند. از نظر او انبیا افرادی هستند که دارای نفوس قوی میباشند، این نفوس در کمال قوهی عقل نظری و عملی قراردارند و به تکمیل قوی نظری و عملی دیگران نیز میپردازند. ویژگی این نفوس شدید الحدس بودن آنها است، به طوری که مجهولاتی که برای دیگران با پیدا کردن حد وسط معلوم میگردد، برای آنان با اندک تاملی حاصل میشود. او انبیا را در منتها درجهی عقل بالملکه و ارواح آنان را در منتها درجهی بشریت و اولین درجهی ملائکه دانسته، از این رو علم آنان را اکتسابی و محدود میداند. واما علامه طباطبایی نبی را به حسب مقام نورانیت، کامل‌ترین انسان عهد خود و مظهر اسما و صفات خدا دانسته و علم ایشان را نامحدود، حضوری و لدنی میداند. البته این نکته را بیان میکند که منظور از علم غیب، غیب نسبی است نه مطلق و مواردی که در آیات یا روایات مبنی بر عدم علم ایشان بیان شده است، به مقتضیات بشری و علوم عادی آنان برمیگرداند و معتقد است علم غیب تکلیف آور نیست. در این پژوهش برخی از نظرات فخررازی در زمینهی علم انبیا نقد شده است و نا تمام بودن آنها در مقایسه با دیدگاه های علامه طباطبایی مورد ارزیابی قرار گرفته است. کلید واژه ها: علم انبیاء، نبوت، فخررازی، علامه طباطبایی، عصمت، حدس

چکیده: این رساله پژوهشی است درباره یکی از مهم ترین و بحث انگیزترین مباحث و مسایل تاریخ عقاید و کلام اسلامی یعنی مسأله تأثیرپذیری شیعه از ادیان ایران باستان و یهود که در این راستا به نقد نظریه ی یکی از شناخته شده ترین مستشرقان حال حاضر،یعنی نظریه ی«دین علی» پرفسور محمدعلی امیرمعزی پرداخته شده است. در این رساله با اتخاذ رویکرد وجودشناسانه، مشخص خواهد شد که منشأ پیدایش شیعه را نمی توان صرفا به روابط خویشاوندی علی(ع) نسبت به پیامبر (ص) که مورد تاکید قرآن می باشد و وجود سوابق جانشینی فرزندان انبیای بنی اسرائیل نسبت داد،بلکه ریشه های تشکیل مذهب شیعه را می بایست در سفارشات مکرر پیامبر(ص) نسبت به علی(ع) جستجو نمود. همچنین در مورد تأثیر پذیری جریان شیعه در طول تاریخ از ادیان ایران باستان و یهود باید توجه داشت که عقاید شیعه نسبت به این ادیان در مؤلفه های اعتقادی مختص به خود، دارای کمترین تشابه نسبت به مؤلفه های عام اسلامی می باشد و با بررسی ادوار مختلف تاریخی و در حوزه های گوناگون علمی،فرهنگی و اعتقادی مشخص خواهد شد که به جز در مواردی که عموما مربوط به آداب و فرهنگ می باشد،نمی توان عقاید شیعه را نشأت گرفته از ادیان مذکور دانست. کلید واژه ها: شیعه،دین علی،ادیان ایران باستان،یهود،محمد علی امیرمعزی

مسأله اتّحاد اسلامی قرن هاست که از سوی مصلحان دینی، در جهان اسلام مطرح گردیده است، اما این نهضت، متأسفانه با وجود تلاش های مخلصانه و خستگی ناپذیر داعیان آن، هنوز به نتیجه چشمگیری در این باره نائل نگردیده است. علاوه بر کارشکنی ها و دسیسه های قدرت های بیگانه و خارج از جهان اسلام که منافع خویش را همواره در گرو تفرقه و تشتت آراء مسلمین جست و جو کرده اند، می توان ازعدم درک صحیح مسلمین از اصل تبرّی نیز به عنوان یک مانع موثر در تحقق این آرمان مقدّس نام برد. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش که آیا بین ادلّه اتّحاد اسلامی و ادلّه تبری تعارضی وجود دارد یا خیر، ادله ضرورت اتّحاد اسلامی را در ذیل فصل دوم، مورد بررسی قرار داده و در فصل سوم نیز به بررسی ادلّه مربوط به مسأله تبرّی پرداخته است. نهایتاً در فصل چهارم، تعارض یا عدم تعارض میان این دو فریضه اسلامی و شیوه حلّ تعارض در صورت وجود آن، موضوع بحث قرار گرفته است. تحلیل سندی و محتوایی ادلّه موجود در منابع اصیل دینی و بررسی اقوال صاحب نظران مربوطه، اثبات می کند که اصل تبرّی، آن گونه که در شریعت اسلام، فرض گردیده است، به هیچ وجه منافاتی با مسأله اتّحاد مسلمین نداشته، بلکه اتّحاد مسلمین یا ولاء مثبت، و تبرّی نسبت به دشمنان اسلام یا ولاء منفی، دو روی یک سکه بوده و هدف از هر دو اعتلای امّت اسلام و حفظ کیان مسلمین در مقابل ملت کفر می باشد. با توجه به اولویت مسأله وحدت بر سایر مصالح فردی و اجتماعی به غیر از اصول سه گانه اعتقادی و اساس حکومت اسلامی، دیدگاه اسلام در موارد تعارض یا تزاحم، ترجیح این آرمان بر سایر اهداف و مصالح می باشد.

این پژوهش مفهوم ومصداق آیه ی کریمه « وَ إِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیهِْمْ أَخْرَجْنَا لهَُمْ دَابَّةً مِّنَ الْأَرْضِ تُکلَِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کاَنُواْ بَِایَاتِنَا لَا یُوقِنُونَ» (سوره نمل، آیه 82) را درآینه تفاسیر شیعه وسنی به صورت توصیفی و مقایسه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است . روش گرد آوری داده ها در آن، کتابخانه ای وإسنادی و از نوع مطالعات مروری فراگیر است. روش پردازش و تحلیل اطلاعات نیز توصیفی و تحلیلی و تاحدی، تاریخی است. نویسنده کوشیده است با مرور نسبتا جامع در تفاسیر فریقین، دیدگاه های متفاوت و همگرا را مطالعه کند. حاصل این مطالعه در سه بخش متمایز از آیه شریفه گزارش و بررسی شده است: بخش اول (وَ إِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیهِْمْ)، بخش دوم (أَخْرَجْنَا لهَُمْ دَابَّةً مِّنَ الْأَرْضِ)، و بخش سوم (تُکلَِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کاَنُواْ بَِایَاتِنَا لَا یُوقِنُونَ). پس از بررسی کلیاتی چون، تعاریف و مفاهیم، پیشینه ی تحقیق و معرفی منابع و ارزیابی تفصیلی آنها و ارائه چشم اندازی کلی از فضای عمومی سوره نمل، در بررسی بخش اول به این نتیجه رسیده ایم که وقوع قول که بر کفار و مشرکان تمامی قرون و اعصار رخ می دهد، از نظر اکثر مفسران شیعه وقوع «رجعت» است. تعداد محدودی از مفسران شیعه و تقریبا تمامی مفسران اهل سنت، آن را وقوع قیامت و نزول عذاب بر آنان می دانند. در مطالعه بخش دوم آیه، بیشتر مفسران اهل سنت مصداق دابه را جانوری عجیب الخلقه بر می شمرند و برایش ویژگی ها و صفاتی عجیب و دور از ذهن بر می شمرند. اندکی از آنان هم در مورد تعیین مصداق برای آن سکوت کرده اند. اما در میان مفسران شیعه، معدودی از معرفی مصداق معین سر باز زده اند و اکثریت، آن را یک انسان تلقی کرده اند که ممکن است امام علی(ع) ویا حضرت مهدی(عج) باشد. وسرانجام درتفسیر قسمت سوم ایه، اولین اختلافی که به چشم می خورد، قرائت «تکلمهم» است. برخی از مفسران اهل سنت، قرائت به صورت «تَکلِمُهُم» را پذیرفته اند؛ اما هیچ یک از مفسران شیعی مذهب، این قرائت را که به معنای صدمه و زخم زدن است نمی پذیرند.در مورد ادامه ی این بخش، مفسرانی از هر دو فرقه، «أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُون» را سخن دابه می دانند و بقیه، آن را سخن خداوند بر می شمرند. بر همین اساس، دیدگاه آنان در مورد مصداق آیات در این آیه نیز متفاوت است. بررسی تطبیقی اقوال را می توان در نتیجه گیری نهایی رساله ملاحظه کرد.