جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهشی است درباره استراتژی و راهبردهای قرآنی مبارزه با قوم ستیزه جوی یهود و مواضع خصمانه و کارشکنی های آنان. نویسنده در این رساله، پس از بیان کلیات تحقیق، ابتدا پیرامون تاریخچه یهود، علل مهاجرت یهودیان به مدینه، اقسام یهودیان مدینه و امضای پیمان حسن همجواری با آنان توسط پیامبر اکرم (ص) بحث می کند و سپس ویژگی های اعتقادی – اخلاقی یهود از جمله رفتار شرک آلود، استکبار، نژاد پرستی و انحصار طلبی و نیز استراتژی قرآن در برابر آن را تبیین می نماید و آن گاه برخوردهای سیاسی، اجتماعی و نظامی یهودیان مدینه با پیامبر (ص) و مسلمانان را بررسی نموده، در مقابل از توبیخ، تهدید، لعن و خشم خدا و عذاب آن ها در دنیا و آخرت بحث می کند و در پایان نتایج تحقیق را در قالب سی و یک نکته مطرح می نماید.

. این رساله تحت عنوان ادب در گفتار و رفتار امام علی ( ع ) بر آنست که دیدگاه ایشان را در این زمینه بیان نماید. این رساله شامل سه فصل به شرح ذیل است : فصل اول کلیات : این فصل شامل موارد ذیل است : بیان مساله، پیشینه تحقیق، اهیمت موضوع، روش تحقیق، تعریف موضوع تحقیق، معنای اصطلاحی ادب در روایات، کاربرد ادب در روایات، ادب در قرآن . فصل دوم : روایات امام علی ( ع ) در باره ادب و آداب است . فصل سوم : تجزیه و تحلیل روایات : این فصل شامل نه بخش است که در باره ارزش و اهمیت ادب و رابطه اخلاق و ادب و رابطه عقل و ادب، انواع ادب، شیوه های تربیتی و تادیبی و پرهیز ازآداب زشت و ادب در رفتار امام علی (ع) بحث می کند. ./

از زمان نزول قرآن تاکنون مخالفان اسلام کوشیده اند تا آن را ساختة ذهن بشر و برگرفته از منابع پیشین معرفی کنند. فرضیة اقتباس داستان های قرآن از متون ادیان گذشته یکی از زمینه های فعالیت خاورشناسان بوده است. آنها علاوه بر اتهام اقتباس، گاهی پیامبر را به خطای تاریخی نیز متهم کرده اند. حکایت هامان از این دست است. مدعیان خطای تاریخی قرآن برآن اند که پیامبراکرم(ص) بر اثر سوء برداشت از منابع یهودی، هامان وزیر خشایارشا را با وزیر فرعونِ معاصر حضرت موسی علیه السلام(ع) اشتباه گرفته است. این فرضیه به دلایل متقن مردود است؛ بسیاری از محققان، کتاب اِستِر را که وزیر خشاریارشا بودن هامان در آن مطرح شده اثری افسانه ای دانسته اند. از سوی دیگر، محتوای گزارش قرآن از هامان هیچ مشکلی با واقعیات تاریخی ندارد، بلکه تحقیقات باستان شناسی ـ که خود غربیها انجام داده اند ـ شواهد محکمی در تأیید تاریخی بودن هامان و تعلق او به دربار فرعون در عهد موسی را به ثبت رسانده است.

«انسان، دین و آزادی» مقوله ای است که از دیرباز مورد بحث فیلسوفان ودین شناسان و متفکران سیاسی و اجتماعی بوده است. انسان دین و آزادی در سه حوزه به شرح ذیل قابل تفکیک است. 1- آزادی به معنای اختیار در اینجا اگر سخن از آزادی است سخن از اختیار انسان است. سوال اصلی در این مقوله این است که آیا انسان دارای قدرت انتخاب و اختیار است یا خیر؟ 2- آزادی به معنای رهایی توحید و یگانه پرستی که روح همه ادیان الهی است نوید بخش این نوع آزادی برای انسان است . اعتقاد به توحید، رهایی از همه قید و بندها و زنجیرهای اسارت بتها و طاغوتها و هر آنچه غیر خداست، در پی دارد. 3- آزادی به معنای عدم مانع این نوع آزادی بیشتر از هر چیز یک مسأله اجتماعی است . سوال اصلی این است که انسان تا چه اندازه می تواند در اجتماع آزادانه فعالیت کند، آن طور که می خواهد بیاندیشد، عقیده بورزد و عمل کند. نقطه ثقل این تحقیق، بررسی آزادی در مقوله سوم است ،امّا به مقولات اول و دوم نیز کم و بیش پرداخته است. اختیار انسان از محکمات قرآن کریم به شمار می آید و توحید که پیام آور هایی انسان از قیود درونی و بیرونی است به بهترین وجه در اسلام تبیین شده است. در مقوله سوم اصل بر عدم منع است مگر در مواردی که به دلیل رعایت مصالح اجتماع، حدودی برای آزادی تعیین می شود در این مقوله: آزادی اندیشه، آزادی عقیده، آزادی قلم و بیان و آزادی عمل مورد بررسی قرار گرفته است.

موضوع این تحقیق، تفسیر ابوعلی جبّائی است. محمد بن عبدالوهاب بن سَلام بن خالدبن حمزه، ابوعلی جُبّائی (2356 – 303 ه ) از پیشوایان مکتب معتزله به شمار می رود. وی پس از مرگ ابو یوسف ، یعقوب الشحّام البصری، در رأس معتزله قرار گرفت. ابوالحسن اشعری، رئیس مکتب اشاعره از جمله شاگردان وی بوده ، که پس از مدتی از وی و مکتب اعتزال دوری گزیده است. جُبّائی صاحب کتب و نوشته هایی بوده که از جملة آنها «تفسیر القرآن» است. گفته آند که تفسیر وی در ده مجلّد بوده است ولی این تفسیر به صورت یک مجموعه در دست نیست بلکه آرای تفسیری وی به صورت پراکنده در تفاسیر دیگر یافت می شود. در این تحقیق، آرای تفسیری جُبّائی از کتب تفسیر زیر جمع آوری شده است. 1- التبیان فی تفسیر القرآن از شیخ طوسی 2- مجمع البیان فی تفسیر القرآن از طبرسی 3- التفسیر الکبیر از فخر رازی 4- الکشاف از زمخشری 5- فتح القدیر از محمد علی محمد شوکانی علاوه بر جمع آوری تفسیر جُبّائی، در فصل اوّل به اختصار از جُبّائی و مکتب فکری او سخن به میان آمده و نیز به بیان برخی آرای کلامی و فقهی وی پرداخته شده است.

در این پایان نامه دیدگاههای ابوعلی جُبّائی (235303ق) از تفاسیری چون تبیان، مجمع البیان، تفسیر فخر رازی، کشّاف و فتح القدیر استخراج و تدوین شده است. مطالب آن در دو فصل آمده است: در فصل اول جبّائی و مکتب فکری اش معرفی شده و در فصل دوم دیدگاههای تفسیری جبائی به ترتیب مصحف آورده شده است.

پایان نامة حاضر با عنوان نقد و بررسی مبانی و روش تفسیری مناهج البیان در سه فصل سامان یافته است. فصل اول به زندگی، افکار و آثار مفسر اختصاص یافته است. فصل دوم با عنوان روش شناسی تفسیر مناهج البیان، شامل توضیح مبانی تفسیر و منابع تفسیر می باشد. در این بخش ، نقش، جایگاه و کارکرد هر یک از منابع در روش تفسیر اجتهادی بیان شده است. در بحث رویکرد تفسیری، رویکرد کلامی فقهی مفسر معرفی شده است. از دیگر مباحث این فصل، تفسیر موضوعی و علوم قرآنی در تفسیر مناهج البیان است . در واپسین گفتار فصل دوم، سبک نگارش و پردازش مطالب، در این تفسیر گزارش شده است. فصل سوم، برخی از نقدهای مناهج البیان، بر دو تفسیر المنار و المیزان را در بر گرفته است.