جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوزدهمین شماره مجله الکترونیکی «اندیشه مهر» وابسته به گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر دارای عناوین زیر است: گزارش مهم ترین نشست های اندیشه، مطالب بخش اول این شماره را تشکیل می دهد. از جمله این برنامه ها می توان به نشست های «تحلیل و ارزیابی جامعه شناسی پیتر برگر»، نشست «مطالعات میان رشته ای قرآن کریم»، «قرآن و معرفت شناسی»، «شب سیدجلال الدین آشتیانی»، «انسان، جامعه و تاریخ در نگاه شریعتی»، «نقد و بررسی کتاب آستانه تجدد»، «تاریخ گرایی نوین»، «تأملی بر وضع فلسفه در ایران»، «آسیب شناسی نظریه های علم دینی و اسلامی سازی معرفت»، «مبانی حاکمیت و الگوهای دولت در فقه معاصر شیعه» و «حکمت در ادبیات ایران»، اشاره کرد./ گزارش رونمایی از کتاب «روش شناسی علوم انسانی اسلامی» اثر احمدحسین شریفی در خبرگزاری مهر، و گزارشی از جلسات آموزشی «طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی»، از دیگر مطالب منتشر شده در بخش نخست شماره نوزدهم است./ در بخش دوم پرونده ای ویژه انقلاب اسلامی به چشم می خورد که در آن با اساتید و اندیشمندانی چون: سید سعید زاهد زاهدانی، مهدی فدائی مهربانی، موسی نجفی، ابوذر مظاهری (نویسنده کتاب افق های تمدنی انقلاب اسلامی)، مصطفی ملکوتیان و حجت کاظمی، گفتگو شده است./ علیرضا ابراهیم، استاد دانشگاه ادیان و مذاهب طی گفتگویی در این شماره به جریان شناسی تصوف پرداخته است. گفتگو با حسن بشیر درباب تمدن اسلامی، گفتگو با داریوش رحمانیان درباره وضعیت رشته های علوم انسانی در ایران، ادامه سلسله گفتگوهای اندیشه مهر با علیرضا قائمی نیا در نقد آرای محمد مجتهد شبستری، گفتگو با مرتضی جوادی آملی، مدیر بنیاد بین المللی اسراء درباب اسلامی سازی علوم انسانی، از دیگر مصاحبه های منتشر شده در نوزدهمین شماره اندیشه مهر است./ مصاحبه با جورج ریتزر، جامعه شناس سرشناس درباره جهانی سازی و مصاحبه با امید صفی، استاد مسلمان دانشگاه دوک آمریکا درباره موضوع وحدت اسلامی دو گفتگوی خارجی این شماره است./ مصاحبه تفصیلی با دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی، گفتگوی ویژه این شماره است. در این مصاحبه علاوه بر مسائل شخصی این چهره ماندگار فلسفه از مسائلی چون ایدئولوژی، علوم انسانی، نسبت فلسفه با مسائل روز، توسعه، داعش و سید احمد فردید پرسش شده است./ معرفی تازه های نشر، پایان بخش این شماره است.

فکر تاریخ جهانی، چرا و چگونه و چه هنگام پیدا شد و چه مراحلی را از سرگذراند؛ و در هر مرحله چه تاثیراتی بر تاریخ نگری و تاریخ نگاری بر جای نهاد؟ جهانی شدن جریان تاریخ و علل و عوامل به وجود آورنده اش، چه تاثیرات و پیامدهایی درعرصه تاریخ نگری و تاریخ نگاری داشته اند، یا خواهند داشت؟ مقاله حاضر تاملی است پیرامون این پرسش ها به نظر می رسد که جهانی شدن و جهانی سازی جدید و معاصر را بدون بررسی و درک ریشه ها و پیشینه های تاریخی آن و از جمله ریشه و پیشینه مفهوم «تاریخ جهانی» و یا «تاریخ انسانیت واحد» نمی توان به درستی فهم کرد.

خرافات به معنی اعتقاد به امور واهی و غیرواقعی است که نشأت گرفته از افکار پیشینیان است و با گذشت زمان و پیشرفت بشر، نه تنها از میان نرفته بلکه گاه در صورت-های دیگر ظاهر شده و تنوع بیشتری یافته‌اند. در جوامعی که دچار رکود، بی‌ثباتی و بحران-های مکرر و مشکلات عدیده بوده‌اند، معمولاً مردم برای رهایی از معضلات پیش‌روی، بیش از پیش به خرافات گرایش پیدا می‌کرده‌اند. این امر در دوره‌ی قاجار بالاخص در دوره‌ی پنجاه ساله‌ی حکومت ناصرالدین شاه نیز قابل ردیابی است. در این دوره‌ی طولانی نیز گرایش اقشار و طبقات مختلف مردم به خرافات را می‌توان دید که با حمایت و گرایش شاه و بزرگان حکومتی به این پدیده، تشدید و تقویت نیز می‌شد.در این پژوهش سعی شده‌است تا با تکیه برتعاریف و مفاهیم خرافه نشان داده‌شود که خرافه اساساً چیست و چه ویژگی‌هایی دارد و نیزبا جمع آوری داده های تاریخیبا اتکا به منابع اصلی و اسناد دوره ناصری و تجزیه- تحلیل آنها در بستر تاریخی موردنظر بررسی شود که گونه‌های مختلف خرافات در جامعه عصر ناصری چه بودند و آیا می‌توان بین نوع خرافه و طبقه یا قشر اجتماعی نسبتی یافت و اساساً کارکردهای سیاسی خرافات در این زمان چه بودند. نتایج بدست آمده حاکی از رواج و تداوم خرافات در گونه های مختلف فال-بینی، طالع‌بینی، شگون، سعد و نحس اوقات و ... در جامعه عصر ناصری است که منحصر به قشر و طبقه خاصی نبوده و در بین همه‌ی اقشار و طبقات اعم از زن و مرد، باسواد و بی سواد و فقیر و غنی دیده می شود. شاه و درباریان نیز از این امر مستثنی نبوده و باورهای خرافی در رفتار شخصی و سیاسی آنها اثرگذار بود. خرافه‌گرایی خود شاه در اکثر موارد وی را از اتخاذ تصمیمات و عملکرد منطقی و عقلانی باز می‌داشت و گاه مشغولیت او به امور خرافی، وی را از توجه به امور کشور غافل می‌نمود و در نتیجه حوزه سیاست به قضا و قدر سپرده می شد.

تلاش این پژوهش بر آن بوده است تا نقش و تأثیر احزاب و گروه های سیاسی را بر کم و کیف مشارکت سیاسی زنان طی سال های1332- 1320مورد بررسی قرار دهد؛ چراکه این دوران، به عنوان دوره‌ای باوسعت فعالیت‌های حزبی و میزان حضور زنان در جـریان های سیاسی شناخته شده است. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی جنسیتی سامان یافته است، پس از ارزیابی میزان انطباق حوزه نظری و عملی احزاب در زمینه مشارکت سیاسی زنان، نشان می‌دهد احزاب این دهه موجد گسترش مشارکت عام زنان نیستند. در طول این سال‌ها و به ویژه دوران نهضت ملی، احزاب به ویژه حزب توده و احزاب ملی ابزار افزایش کمیت مشارکت حزبی و فعالانه بسیاری از زنان تحصیل کرده و شاغل و تا حدودی زنان کارگر شدند، اما تأثیرگذاری احزاب جهت انتقال توده های زنان به حوزه های عمومی به کل جامعه زنان تسری نیافت. این امر حتی احزاب فعالی چون حزب توده را از پیگیری مصرانه حقوق زنان به عنوان اولویتی مهم باز داشت و گاه مسأله زنان را که بیش از پیش سیاسی شده بود، ابزار تبلیغات ایشان نمود. ائتلاف گریزناپذیر احزاب و تشکل های مستقل زنان نیز نتوانست جنبش زنان را در پوشش دادن طبقات فرودست جامعه به شکل پایدار یاری کند. احزاب مترقی از هر دست، به رغم برداشتن گام هایی در پیشرفت جامعه پذیری سیاسی زنان، فاقد کارکردهای تجمیع خواسته ها و به کارگیری زنان بودند. بنا بر این شاخصه های کیفی مشارکت چون رشد آگاهی جنسیتی، راه یابی گسترده زنان در سطوح بالای حزبی و تحقق حق رأی زنان تحقق نیافت. به دلیل مواضع محافظه کارانه احزاب، تبلیغات سوء احزابی چون حزب اراده ملی و مخالفت شدید گروه های تندرو مذهبی، حقوق انتخاباتی به عنوان مقدمه سطوح بالاتر مشارکت زنان عقیم ماند.

نمودار کلی توان اقتصادی، سیاسی و نظامی ایران در دوره ای که با انقراض صفویه آغاز می شود و به انقلاب مشروطه ختم می گردد، نزولی است و معمولا از آن به انحطاط ایران تعبیر کرده اند. در این دوره تداوم گسترش ارتباط ایران با سایر کشورها که پیش از این آغاز شده بود، زمینه را برای خلق سفرنامه هایی که نویسندگان آن ها با هدف های متفاوتی به ایران می آمدند، فراهم ساخت. سفرنامه نویسان دوره مذکور حامل مدرنیته غرب بودند؛ به همین دلیل، هرچند بیش تر آن ها تحت تاثیر نگاه شرق شناسانه، از مفاهیم برساخته ای چون استبداد شرقی و انحطاط شرق یا شرق عقب مانده استفاده می کردند، به مشکل ایران از زاویه جدیدی می نگریستند که در منابع ایرانی مفقود است؛ و برای آن علل متفاوتی عنوان می نمودند. وجه غالب این علل، سیاسی بود و در راس آن شیوه حکومتی ایران قرار داشت. بر اساس این دیدگاه، شیوه حکومتی ایران و تمرکز قدرت سیاسی و اقتصادی در دست یک فرد، زمینه فساد، ظلم و ستم، ناامنی و دخالت های خارجی را فراهم می آورد که خود باعث انحطاط ایران در این دوره گردید. بررسی دیدگاه سفرنامه نویسان از سویی اشکالات نگاه شرق شناسانه را روشن می سازد و از سوی دیگر زاویه جدیدی برای فهم تاریخ ایران می گشاید.

مفهوم «رکن رابع» از مفاهیم بنیادی مکتب شیخیه است. تصور عام بر این است که واضع این مفهوم، شخص شیخ احمد احسایی، مؤسّس شیخی گری، و سپس مروج آن، جانشین بلافصل او سید کاظم رشتی، بوده اند؛ حال آن که بر پایه ی پژوهش های دقیق و منابع اصلی و اولیه ی مکتب شیخی، که در این مقاله به آن ها اشاره خواهد شد، به نظر می رسد نخستین کسی که از آن مفهوم به عنوان یکی از اصول دین به روشنی سخن گفته و آن را به آموزه ای اساسی در مکتب شیخی تبدیل کرده، حاج محمد کریم خان کرمانی، پیشوای نخستین شیخیه ی کرمان، بوده است. پرسش های تحقیق پیش رو بدین قرارند: چنین کاری چرا و چگونه انجام شده، و از نظر شناخت چگونگی سیر تحول و تطور شیخی گری و تفرق آن به شیخیه ی کرمان و تبریز و دیگر جاها، چه اهمیت و چگونه تأثیری داشته است؟ همچنین، مفهوم «رکن رابع»که خاص شیخیه ی کرمان بوده، چگونه در تصور عام و نزد بسیاری از پژوهش گران به همه ی فرق شیخیه تعمیم داده شده است؟ این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، درصدد پاسخ به این پرسش هاست؛ پاسخ هایی که برای شناخت هر چه دقیق تر و درست تر شیخی گری، از ضرورت و اهمیتی انکار ناپذیر برخوردارند.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.