جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعتقاد به عالم برزخ یکی از مسائل قطعی دین مبین اسلام است که در قرآن کریم و احادیث مطهره به صراحت پیرامون آن سخن به میان آمده است . این اعتقاد با بقای روح پس از مرگ دردنیا استوار می باشد ، که این اعتقاد در ادیان الهی و غیرالهی نیز بعنوان یک اصل مهم شمرده می شود، بطوریکه دینی یافت نمی شود مگر اینکه برای انسان بقا و حیات طولانی تر از عمر این جهان قائل است و پیروان خود را به آنسوی دنیا دعوت می نماید و نسبت به حساب و کتاب آن انذار می دهد . شاید معدود انسانی را بتوان یافت که مرگ را پایان زندگی بداند و از درون به آن راضی باشد چنانچه در مکاتب غیرالهی نیز حیات دنیوی را مدت کوتاهی از زندگی جاویدان بشر مطرح می کنند.

در بررسی آيات مربوط به صفات الهی، به آياتی بر می خوريم که از نظر معنای ظاهری، خداوند منسوب به صفات و اعضای مخلوقات شده است که مشهور به آيات تشبيهی هستند. متکلمين اسلامی در تبيين و تفسير اين قبيل آيات، راه های مختلفی را پيموده اند. اشاعره به عنوان يکی از مکاتب بزرگ فکری و کلامی در ميان اهل سنت، برای رهايی از اتهام تشبيه و تجسيم خدا و از طرفی پرهيز از تاويل آيات، با حفظ معانی ظاهری آنها، قاعده ای را با عنوان «قاعده بلاکيف» مطرح نموده اند. در اين مقاله به تبيين اين قاعده و نقد آن پرداخته می شود.

این رساله در بردارنده اقوال و نظریات تفسیری ابومسلم محمد بن بحر اصفهانی از علمای معتزلی قرن سه و چهار هجری است که از تفسیر مجمع البیان و مفاتیح الغیب استخراج شده است. نویسنده پس از بیان مقدمه ای در باب تفسیر، در دو بخش این مباحث را آورده است: شرح حال زندگی، نظریات، عقاید و فعالیت های سیاسی ابومسلم، اقوال و نظریات تفسیری او به نقل از مجمع البیان و مفاتیح الغیب، تفسیر سوره ها و آیات قرآن

از جمله مباحث کلامی در میان مفسّران، تفسیر آیاتی از قرآن کریم است که موهم صفات انسان گونه برای خداوند متعال است. مجسّمه، اشاعره، معتزله و امامیّه در این باب اختلاف نظر دارند و هر یک با استفاده از رویکرد کلامی خود، این آیات را تفسیر نموده اند. این مقاله پس از مروری کوتاه بر دیدگاه های کلامی مشهور، به تبیین نظر علاّمه طباطبائی، مفسّر بزرگ معاصر، امامیّه، در باب تنزیه خداوند از صفات انسان گونه می پرازد و آن را با دیدگاه فخر رازی، از مفسّران بزرگ اشاعره، مقایسه می نماید و نشان می دهد که چگونه هر یک دارا بودن صفات انسان گونه را منافی با تجرّد ذات خداوند متعال می دانند. با تبیین صفات خبری در آثار این دو مفسّر بزرگ، می توان به این نتیجه رسید که اعتقاد به تجسیم خداوند مورد پذیرش هیچ یک از آنها نیست. علاّمه طباطبائی معتقد است با پیروی از اهل بیت(ع) و گرفتن اصل معنا، با حذف لوازم، باید معنای نهایی و جدّی کلام خداوند در آیات شاملِ صفات خبری را پس از در نظر گرفتن تمام قرائن، از جمله آیات تنزیه و مسائل عقلی، به دست آورد، در صورتی که فخر رازی معتقد به تنزیه و تأویل است و در پاره ای موارد به تفویض گرایش پیدا کرده است.

اثبات دو بُعدی بودن معاد از دایره عقل و روایات، بیان آثار و نتایج این نظریه و ردّ مدّعای منکران جسمانیت معاد، موضوع مورد بحث و بررسی نگارنده در این پایان نامه است. این سؤال که به راستی جسمانیت معاد به چه صورت است، و روزی که انسان ها سر از خاک برخواهند آورد، چگونه روزی خواهد بود و سؤالاتی بی شمار از این قبیل، از استفهامات ضروری برای بشر در طول ادوار تاریخ بوده است. درباره واژه معاد، نظریات مختلفی وجود دارد. عدّه ای آن را مصدر عودت و به معنای بازگشت می دانند، و برخی هم آن را اسم زمان یا مکان گرفته اند. به هر صورت، معاد، مکان یا حالتی است که مردم پس از مرگ در آن جای داده می شوند یا به آن حالت در می آیند. به عبارت دیگر، زندگی در عالم آخرت و حیات پس از مرگ است؛ حیاتی که در آن به حساب اعمال رسیدگی می شود و نیکوکاران به پاداش، و بدکاران به کیفر اعمال زشت خود خواهند رسید. این پایان نامه، به پنج بخش تقسیم شده است: بخش اوّل، مربوط به بررسی تاریخی معاد و جایگاه آن در بین اقوام مختلف و نحوه برداشت این اقوام از معاد است. بخش دوم، درباره بررسی نقلی معاد است و شواهد قرآنی و روایی آن بیان شده است و ضمن ارائه آیاتی از قرآن مجید به شیوه جدولی، و ترجمه آیات، نکات تفسیری آیه نیز در ذیل آن آمده است. بخش سوم، بررسی عقل معاد است، یعنی دیدگاه فلاسفه و متکلّمان درباره معاد، مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش چهارم، بررسی تطبیقی و به عبارتی شناخت وجوه افتراق و اشتراک این دو شعبه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نگارنده، بررسی تاریخی را سرلوحه کار خود قرار داده و در توجیه آن، بر این عقیده است که اگر قبل از شروع هر بحث و تحقیق، مخصوصاً موضوع یاد شده، ابتدائاً یک شناخت اجمالی و کلّی بر آن مورد خاص پیدا شود، جهت تبیین و اشراف به موضوع، کمک خوبی خواهد بود و در این بررسی، انسان متوجّه قضاوت تاریخی اقوام و ملل گوناگون شده، بدون اغراق و در نهایت انصاف، اقرار می کند که تمام ادیان، یک صدا با زبان های مختلف فریاد برمی آورند که انسان روزی به دنیا می آید، روزی می میرد و دگر روز، برانگیخته خواهد شد. وی در توجیه این که علّت محور بودن ادلّه نقلی در بحث چه بوده، می نویسد: وقتی خداوند آن قدر به بنده اش مهربان است که او را بر سرِ خوانِ پُر جود و بخشش خویش، یعنی کلام اللَّه مجید می نشاند و به او عروة الوثقی مرحمت می کند که از هر مستمسکی، مطمئن و قوی تر است. چرا انسان، ندانسته یا نخواسته به آن چنگ نزند، تا از وساوس و اغواهای شیطان و خلطهای اجنبی رهایی یابد و در امان باشد؟ پس قرآن، تکیه گاه بسیار محکمی است و همچون خانه عنکبوت، سست و بی بنیاد نیست. بر هر صاحب خردی مبرهن است که خداوند مهربان، رحمتش را با نعمتش بر بندگانْ تمام نموده و روزی از آنان بازخواست خواهد نمود . از رحمت الهی، یعنی قرآن کریم و نعمت الهی، یعنی عقل، و چه زیباست عقلی که بر پایه نقل بنا نهاده شود. درست است که اصل هدایت در قرآن بیان شده، لیکن راه ها و طُرق وصول به آن حقیقت را در نزد عقل باید جستجو کرد.

هدف پژوهش نقد و بررسی ترجمه های سوره های النور و لقمان انتخاب ترجمه ای سلیس و علمی و در خور متن شریف قرآن کریم می باشد. روش پژوهش بررسی علمی و ادبی ترجمه ها بر اساس صنایع و علوم بلاغت٬ یشه یابی افعال و الفاظی که دارای معانی متعدد و مشابه بوده و انتخاب بهترین و دقیق ترین معنی با توجه به کاربرد لفظ در آیه مربوطه می باشد. نتیجه کلی با نقد و بررسی ترجمه ها٬ به یک ترجمه کاملا دقیق نتوانستیم برسیم و در کل یک ترجمه باکمک اساتید محترم آقایان همامی و دکتر حجتی در سوره های النور و لقمان به مرحله اتمام رسید.