جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توشیهیکو ایزوتسو، زبان‌‌شناس معروف ژاپنی، تحقیقاتی ارزنده در‌حوزۀ قرآن‌پژوهی انجام داده است. وی برای نخستین بار، قرآن را به‌صورت مستقیم، از عربی به ژاپنی ترجمه کرد و از‌ره‌گذر این ترجمه، به نکاتی دقیق دربارۀ مفاهیم کلیدی قرآن دست یافت و موفق به تألیف دو کتاب مهم، یکی با‌عنوان خدا و انسان در قرآن و دیگری به‌نام مفاهیم اخلاقی‌- ‌دینی در قرآن مجید شد. ایزوتسو در این دو اثر، بحث‌های معناشناسی جدید را در فهم و تفسیر معانی قرآن به‌کار گرفته است که به‌صورتی درخور توجه، بر پژوهش‌های بعدی در‌حوزه معناشناسی و تفسیر اثر گذاشت و مطالعات در این رشته را گسترش داد. از سوی دیگر، این زبان‌شناس در ره‌یافت معناشناسانۀ خود، مفاهیم مختلف قرآن را در‌ضمن یک شبکۀ معنایی گسترده نگریسته و بر‌اساس معیارهای علمی پذیرفتنی، روابط مفاهیم را شناسایی و در‌نهایت، معانی آن‌ها را کشف کرده است. این کار وی با‌وجود برخی کاستی‌ها، ماندگار و در نوع خود، کم‌نظیر است. در مقاله حاضر، نخست، ایزوتسو و دو اثر قرآنی وی را شناسانده و در‌ادامه، ضمن نگاهی اجمالی به مفهوم‌شناسی و اصطلاح‌شناسی قرآنی، این دو اثر را به‌لحاظ منابع، محتوا و روش نقد و بررسی کرده‌ایم؛ البته در این تحقیق، در‌پی توصیف نقاط قوت و ضعف کار ایزوتسو بوده‌ایم؛ نه ارزش‌گذاری بر کار وی. برای ارزش‌گذاری بر آثار این دانشمند می‌توان آن‌ها را با آثار دیگران مقایسه کرد.

معناشناسی واژه های قرآن یکی از اساسی ترین پایه های فهم و تفسیر دقیق قرآن است. دست یابی به معنای یک واژه در قرآن از ریشه شناسی آغاز می شود و پس از بررسی سیر تطور آن، مفهوم واژه در حوزه معنایی خاصی که در آن قرار گرفته، روشن می شود.اما صرف بررسی لغت برای تعیین مقصود قرآن کافی نیست چرا که معنای دقیق واژه در بافت خود قابل توصیف خواهد بود. لذا توجه به بافت زبانی و موقعیتی در تبیین معنای آیات از اهمیت خاصی برخوردار است. طبرسی به عنوان یکی از برجسته ترین مفسران شیعه در تفسیر جزء 27 مجمع البیان، برای ریشه شناسی الفاظ قرآن از راهکارهایی چون ریشه یابی واژه ها، مبدأ اشتقاق و صرف شناسی، کاربرد الفاظ نزد عرب و کاربرد الفاظ در شعر عرب استفاده کرده و در مواردی سیر تطور آن را مورد توجه قرار داده است. گر چه مفسر به رویکرد ریشه شناسی توجه داشته، اما از تأثیر مهم بافت نیز غافل نبوده و در تفسیربا توجه به بافت زبانی و موقعیتی در صدد تبیین معنای آیات برآمدهو از توجه به قرائن حالی و مقالی غافل نمانده است.

مفهوم صبر از برترین و جامع ترین فضائل اخلاقی و معنوی است که اهمیت و جایگاه ویژه ای در آموزه های اسلامی دارد.این فضیلت انواع و مراتب مختلفی را شامل می شود. در پژوهش حاضر با توجه به بافت و سیاق آیات، روابط معنایی صبر با سایر مفاهیم همجوار در دو حوزه اصلی مفاهیم موافق و مفاهیم مخالف، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. ایمان، تقوا، یقین، شکر، توکل، مغفرت از جمله مفاهیم موافق صبر است .صبر با مفاهیمی چون جزع، استعجال و ضیق صدر دارای تقابل معنایی است. ایمان عمده ترین و بنیادی ترین مفهومی است که با مفهوم صبر رابطه معنایی دارد وبا آن رابطه ای دوسویه دارد، به گونه ای که از یک سو صبر مبتنی بر ایمان و عقیده است و بر اساس آن شکل می گیرد. از سوی دیگر تحقق فضیلت صبر در انسان با زدودن آلایش های قلب، سبب زیادت ایمان می گردد. عمده ترین مفهوممقابل صبر جزع است که به عنوان آفتی برای فضیلت صبر به شمار می آید.پ

به سوره هایی که سجده واجب در آن است،"سور عزائم" اطلاق می شود. این سوره ها از دیدگاه دانشمندان امامیه عبارتند از:"سجده، فصلت، نجم، علق". تناسب میان مجموعه ای از سور یکی از انواع تناسب است. در این پژوهش با توجه به سیاق آیات، تفسیر و ارتباط بین آیات یک سوره، به بیان گونه‌هایی از تناسب در سور عزائم پرداخته شده است. دلیل وجوب سجده در سور عزائم علاوه بر روایات، فضای نزول سوره، و لحن آیات سوره است که این ویژگی در سوره های مستحب وجود ندارد. آیات واجب السجده در راستای محور سوره است. زیرا در هر سوره، بخشی از آیات به لحاظ درونی و ارتباط نزدیکی که با یکدیگر دارند، ذیل یک محور فرعی قرار می‌گیرند. و این محور‌ها در یک نکته اساسی که هدف و غرض اصلی سوره را تشکیل می‌دهد مشترکند. سجده، محور اصلی سوره سجده است،مبارزه با تکبر، محور اصلی سوره فصلت است. این محور در سوره نجم توجه به مسئولیت انسان است. و در سوره علق، درمان سرکشی انسان با سجده است. وجه مشترک این مجموعه عبارت است از: مکی بودن،امر به سجده، بیان معاد و نشانه‌های توحیدی، انذار و صفات معرضین از آیات الهی .

شناخت اسامی و اوصاف روز قیامت از مهم‌ترین راه‌های شناسایی این روز عظیم است. توجه به پیوستگی این اسامی و اوصاف چهره‌ای روشن از قیامت ارائه می دهد و مضامین نهفته در این اسامی و اوصاف را جهت هدایت و بهره‌گیری از این معارف در زندگی دنیا، آشکار می کند. تعداد اسامی قیامت که به طور صریح در قرآن از آن‌ها یاد شده بیست و یک نام است. برخی از این اسامی مانند القارعۀ ناظر بر حوادث قیامت است. برخی دیگر مانند یوم الحسرۀ حاکی از حالات مواجهه‌ی انسان با پدیده‌های قیامت است. شماری از اسامی مانند الحاقۀ ناظر بر برخی از اسماء و صفات خداوند سبحان است. قرآن از طریق هر یک از اسامی روز قیامت، بُعدی از ابعاد این روز عظیم را برای مخاطب خویش ترسیم می‌کند از کنار هم گذاردن این اسامی تصویر کاملی از روز قیامت به دست می‌آید. اوصاف روز قیامت، حوادث واقع در روز قیامت، احوال گوناگون انسان‌ها و سرانجام کار نیکوکاران و تبه‌کاران در آن روز را بیان می‌کند. اوصاف قیامت، به شرح و بسط حقایق و رویدادهایی می‌پردازد که اسامی به آن اشاره دارد. به این ترتیب عناوین و اوصاف قیامت هم‌چون یک مجموعه‌ی به هم پیوسته هستند که با یکدیگر تناسب و ارتباط دارد. پیوستگی میان آیات مشتمل بر اسامی و اوصاف روز قیامت با آیات پیشین و پسین خود بُعد دیگری از پیوستگی است که این تحقیق بدان پرداخته است. اغلب این آیات به اثبات معاد می پردازد. پر بسامدترین برهان مطرح شده، برهان قدرت است. برهان حقیقت و برهان حکمت نیز بسیار مورد تاکید است.

فداء را یکی از تعالیم اساسی پولس می‌دانند که بیشتر در رساله‌های غلاطیان و رومیان به طورگسترده‌ای طرح و بسط یافته است. این تعلیم بنیادین به مرور زمان در اندیشه‌های آنسلم و آکویناس به شکل آموزه‌ای منسجم در کنار دیگر آموزه‌های اصلی قرار گرفت. در دورة حاضر و با توجه به چرخش‌های الهیاتی، و این که سخن از الهیات پولسی در مقام مفسر و بنیانگذار دوم مسیحیت مطرح شده است، متفکران معاصر به تبیین این آموزه پرداخته‌اند. در واقع پس از شکل‌گیری روش نقد تاریخی و اسطوره‌زدایی، فداء به مثابة یکی از اساسی‌ترین آموزه‌ها نزد متفکران مسیحی مورد بازخوانی قرار گرفت. این نوشتار می‌کوشد به شرح آرای آن دسته متألهانی بپردازد که در زمان معاصر با روش نقد تاریخی آرای خود را شرح داده‌اند. افزون برمتفکران مسیحی، متفکران مسلمان نیز در شرح و نقد این آموزه کوشیده‌اند. در این پژوهش بررسی فداء در الهیات پولسی، و نیز آرای توماس میشل، فیلیپ کویین و مایکل گولدر در جهان مسیحی به دلیل کاربرد روش نقد تاریخی، وعلامه طباطبایی و رشیدرضا دو متفکر معاصر مسلمان به سبب رجوع مستقیم به متون مسیحی، از موضوعات اساسی است.

مقاله حاضر به کاوشی پیرامون نظریه امامت درنحله های گوناگون اسلامی می پردازد. مسائلی چون چیستی ، چرایی و کیستی امامت در مشرب های کلامی اشاعره ، معتزله و امامیه مورد بررسی قرار می گیرد. ویژگی های رهبری و چارچوب های نظری مشروعیت قدرت در جامعه مسلمان ، به عنوان نقطه مرکزی پژوهش در این مقاله مطرح شده است. مطالعه نظریه پردازی های دانشیان اهل سنّت درخصوص بایستگی های شخصیتی مقام امامت که برمبنای تصویرتقلیل گرایانه آنان شکل گرفته است ، ویژگی های حداقلی مدیریت کلان جامعه ، از قبیل شایستگی ، دانش کافی ، امانت داری و عدالت محوری ، کمتر مورد توجه قرار گرفته ، و تنها به دلیل غلبه و زور و غصب می توان ، با عنوان خلیفه رسول الله ، برجامعه مسلمانان حکمرانی کرد ، و در عین ستمگری و خیانت و ناشایستگی ، نه قیام علیه آنان جایز است و نه می توان از رهبری جامعه برکنار نهاد ، و آن چه در این نوع از فلسفه اهمیت دارد ، توجه به امنیت جامعه و رهایی ازهرج و مرج سیاسی و اجتماعی است . هر چند برخی دانشیان اعتزال به بایستگی برخی ویژگی های ارزشی در امامت اشاراتی داشته اند. اما جایگاه امامت در مکتب امامیه ، استمرار حرکت نبوت ، تبیین فهم دینی در عینیت جامعه ، پاسداری از ارزش های دینی و جلوگیری از کج فهمی ها ، اقامه قسط و نفی فقر مادی و معنوی نسل ها وهدایت و تربیت نفوس انسان ها ست.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

بی گمان روایات تفسیری پیامبر(ص) در تفاسیر فریقین نیازمند بررسی ،مقایسه و یافتن مشترکات و نکات افتراق است ، گونه شناسی این روایات نیز اهمیت بسیار دارد. منظور از گونه شناسی تقسیم روایت تفسیری از جهت تبیین و توضیح واژه ، جمله ، شرایط تبیین فضای نزول ، بیان مصداق و ... است . از آنجا که بررسی تمام منابع تفسیری فریقین در این پژوهش ممکن نیست ، بررسی های ذکر شده در دو تفسیر نورالثقلین و الدرالمنثور که نسبت به سایر منابع دارای جامعیت و اهمیت بیشتری می باشند ، صورت می گیرد .در تفسیر نورالثقلین شانزده گونه، و در تفسیر الدرالمنثور هفده گونه روایت تفسیری از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمده است که از آن میان، شانزده گونه از قبیل تبیین عبارت ؛ شرح واژه؛ بیان احکام؛ ارائه مصداق ؛ تأویل و ... ، در هر دو تفسیر مشترک است و تفسیر الدرالمنثور در بیان روایات نسخ تلاوت از نورالثقلین متمایز است.