جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه با عنوان «شفاعت از نظر فریقین» در پنج فصل ارائه شده است: در فصل اول، ضرورت شفاعت، معانی شفاعت از سه نظر اصطلاحی، عرفی و لغوی، انگیزة انتخاب موضوع، تاریخچة انکار شفاعت و بررسی دلایل وهابی ها دربارة منع درخواست شفاعت بیان شده است. فصل دوم به اقسام شفاعت در قرآن، رابطة مغفرت و شفاعت، فلسفه و زمان شفاعت پرداخته است. فلسفة شفاعت یک مسئله مهم تربیتی است که آثار مثبت و سازنده ای دارد؛ از جمله: ایجاد امید و مبارزه با روح یأس و ایجاد رابطة معنوی با اولیاءالله. فصل سوم به بررسی ایرادهای عمده در مسئله شفاعت پرداخته است؛ از جمله: آیا شفاعت، تشویق به گناه نیست؟ آیا شفاعت با عدل الهی سازگار است؟ در فصل چهارم، آیات شفاعت و شرایط شفاعت کنندگان و شفاعت شوندگان مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. فصل پنجم به نقد و بررسی شفاعت از نظر فریقین و آیات و روایات در این مورد پرداخته است.

یکی از منابع و مستندات معناشناسی لغات قرآن، اشعار شاعران جاهلی و اسلامی عصر نزول قرآن بوده است که مفسران در معناشناسی لغات قرآن به آنها مراجعه کرده اند. از مهمترین تفاسیری که به طور برجسته ای در بیان معانی لغات قرآن به اشعار صدر اسلام استناد کرده، تفسیر وزین مجمع البیان شیخ طبرسی است. در این پایان نامه به استخراج، تنظیم، ترجمه و بررسی شواهد شعری در لغت شناسی تفسیر مجمع البیان پرداخته شده است که مطالب آن در سه فصل به شرح زیر آمده است: در فصل اول احوال شیخ طبرسی، اساتید، شاگردان و تألیفات او، تفسیر مجمع البیان، اسلوب تنظیم و جایگاه آن در میان تفاسیر اسلامی بررسی و روش تحقیق این پایان نامه معرفی شده است. در فصل دوم که بخش اصلی پایان نامه میصباشد، ‎۶۵۰ لغت قرآنی که در تفسیر مجمع البیان در معناشناسی آنها به اشعار عربی استناد شده. بر اساس ترتیب الفبا به همراه آیات مربوطه استخراج و تنظیم، اشعار مربوطه به همراه ترجمه ی آنها آورده شده و معنای تفسیری هر لغت و آیه ذکر شده است. در فصل سوم اسامی حدود ‎۲۰۰ شاعر جاهلی و صدر اسلام که در لغت شناسی مجمع البیان به اشعار آنها استناد شده، براساس ترتیب الفبا شده، اجمال زندگی آنها و موضوعاتی که پیرامون آنها شعر سروده اند، آورده شده است./

قرآن کریم معارفی بلند و حقایقی وسیع دارد که در طول دوران رسالت پیامبر به تدریج بر ایشان نازل شده است. یکی از راه های درک حقایق و معارف عمیق شناخت تاریخ و علوم قرآن است و یکی از مباحث کلیدی و حساس در این گرایش قرآنی ،مسأله نزول قرآن و کیفیت فرود آمدن آن بر نبی مکرم اسلام می باشد. قرآن کریم خود به این نکته در برخی از آیات اشاره فرموده وبرخی مسائل مربوط به نزول قرآن را بیان نموده است. در برخی از این آیات به مبحث بسیار مهم نزول قرآن در ماه رمضان و به طور ویژه نزول قرآن در شب قدر اشاره کرده است؛ شب مبارکی که مقدرات انسان تا سال بعد درآن مشخص می شود و به نقلی مصادف با شب فرقان سالروز جنگ بدر نیز می باشد. ماه رمضان و شب قدر از اسرار و رموزی است که حقایق زیادی درون آن نهفته که یکی از این حقایق مسأله نزول قرآن در این شب گرانقدر بر قلب پیامبر اکرم(ص) می باشد. مفسران و قرآن پژوهان از صدر اسلام تاکنون همواره سعی کرده اند تا پرده از اسرار نزول قرآن در شب قدر کنار زنند و حقیقت آن را دریابد. به همین منظور از آن زمان تا به امروز هر قرآن پژوهی این موضوع را تحلیل نموده تا جایی که مسأله نزول قرآن در ماه رمضان محل تشتت آراء و اقوال و نظریه های گوناگونی شده است. بسیاری از قرآن پژوهان برای حل مسأله نزول قرآن در ماه رمضان و شب قدر دیدگاه نزول دفعی قرآن را برگزیدند که خود این نظریه اساس بسیاری از دیدگاه های دیگری مانند؛ نزول دفعی الفاظ و معانی قرآن ، نزول دفعی کل قرآن به آسمان دنیا ، نزول قرآنبر فرشتگان و ... شده است. البته هر یک از این افراد برای اثبات مدعای خود از آیات و روایات متعددی استفاده می کرد. برخی دیگر نظریه شروع نزول قرآن را در ماه رمضان اتخاذ کردند و گروهی نیز احتمالات دیگر را برسی کردند. در این میان روایات فراوان و مختلفی که از طریق اهل سنت درباره نزول قرآن در ماه رمضان مطرح شده نقش بسیار مهمی در تشتت اقوال و آراء ایفا کرده است تا جایی که هر مفسری دیدگاه خود را مستند به یکی از این روایات می کند. این تشتتت اقوال در روایات و اقوال شیعه به مراتب کمتر از اهل سنت دیده می شود.از میان تمام این نظریه ها و احتمالات درباره نزول قرآن در ماه رمضان دو دیدگاه ویژه و اساسی از اهمیت خاصی برخوردار است یکی نظریه نزول دفعی و اجمالی حقایق، معارف، روح، بطن یا کلیات قرآن در شب قدر بر قلب پیامبر اکرم (ص) است که مهمترین قائل آن علامه طباطبایی است و نظریه دوم دیدگاه آغاز نزول تدریجی قرآن در شب قدر است که بعد از دوران فترت سه ساله وحی و مصادف با پایان دعوت مخفیانه و شروع دعوت علنی مردم به اسلام بر قلب پیامبر (ص)نازل شد و تا آخر حیات مبارک ایشان ادامه داشت. مهم ترین طرفدار و قائل نظریه دوم حضرت آیت الله معرفت می باشد. ما طی برسیهای انجام شده به این نتیجه رسیدیم که این دو دیدگاه با هم منافاتی ندارند و می توان این دو نظریه را به طریقی جمع کرد که هم نظریه نزول دفعی حقایق قرآن در شب قدر به اثبات می رسد و هم نظریه آغاز نزول قرآن در این شب خدشه دار نشود. برای این منظور باید گفت که نزول دفعی حقایق در شب قدر سال اول یا دوم بعثت همزمان بادعوت مخفیانه پیامبر اکرم به اسلام در دوران فترت صورت گرفته و آغاز نزول تدریجی قرآن در شب قدر سال سوم بعثت بعد از دوران فترت سه سالهو مصادف با دعوت علنی مردم به دین مبین اسلام اتفاق افتادهوتا آخر حیات نبی اکرم این نزول همواره بر ایشان استمرار داشته است.

توجه به اثرات زیانبار فرهنگ غربی، و لزوم اشنایی بیشتر با موضوعات قرآنی، ما را به سمت شناسایی مفاهیم قرآنی هدایت می نماید. ایمان یکی از مفاهیم مهم قرآنی است، و به معنای تصدیقی است، که همراه با آرامش و امنیت خاطر باشد. فردی که این گوهر نورانی و ارزشمند بر وجودش بتابد، صمؤمن نامیده می شود. آیات قرآنی، سیمای مؤمن را ترسیم کرده اند، و اوصاف و نشانه های وی، و همچنین فوایدی که به واسطه ایمان شامل حالش می شود، را بیان نموده اند. همچنین شناختن سیمای کافران، جهت رفع موانع و زمینه های محرمیت از ایمان راهگشا می باشد. بنابراین، ایمان گوهری ارزشمند و والا می باشد، و مؤمنان جایگاهی رفیع و ارجمند دارند.

نظر به اعتبار سنت نبوی(ص) و علوی(ع) و شأن و مرتبت والای ایشان در هدایت امت اسلامی، منابع تاریخی و روایی شیعه و اهل سنت به روشنی نشان می دهد که اصحاب پیامبر(ص) و معصومین(ع)، در پرتو اعتقاد به عصمت ایشان و توصیه های فراوان قرآن به پیروی از این بزرگواران، کوششی تام بر ثبت و ضبط حرکات و سکنات و اعمال و رفتار ایشان مبذول داشته اند، تا مبنایی برای الهام گیری و الگوپذیری آن نسل و آیندگان به یادگار گذارند. اما برای بهره برداری بهتر از این منابع، به نظر می رسد که از جمله اموری که تحلیل و ارزیابی و بهره برداری از سیرة معصومین(ع) را آسان تر می کند، تقسیم و تفکیک آن براساس ساحت ها و قلمروهای رفتاری وگفتاری ایشان است. یکی از قلمروهای اساسی و مهمی که متأسفانه جامعة امروزی به نحو آشکار و پنهان، گرفتار و نیازمند راه حلی اساسی پیرامون آن است، مسائل اخلاقی و مفاسد حوزة اخلاق اجتماعی و نحوة مواجهه با این دسته از مفاسد است؛ مفاسدی که جامعة انسانی و اسلامی از صدر اسلام تاکنون با آن مواجه بوده است و وحدت، انسجام، همدلی وهمیاری افراد جامعة اسلامی را خدشه دار می نماید؛ حیات اخلاقی جامعة اسلامی و روابط پایدار و مستحکم افراد جامعه را متزلزل می سازد و جامعة اسلامی را در معرض انحطاط و نابودی قرار می دهد. این پژوهش که می تواند زمینه ساز تدوین معجم موضوعی معصومین(ع) در مواجهه با مفاسد مختلف جامعه اسلامی باشد، با تأکید بر سیرة پیامبر(ص) و امام علی(ع) که در مسند حکومت بودند و نسبت به سایر معصومین(ع) از فضا و بستر مناسب تری برای مواجهه با مفاسد برخوردار بودند، مهم ترین و کاربردی ترین شیوه های مواجهة پیامبر(ص) و امام علی(ع) را در امر پیشگیری و درمان مفاسد حوزة اخلاق اجتماعی ارائه می دهد، تا روزنه ای باشد در جهت دست یابی بشر به آمال دیرینة خود؛ یعنی جامعه ای تهی از انحرافات و کج روی های مختلف اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و نظیر آن.

درباره نزول قرآن بر هفت حرف، بیش از شصت روایت در منابع روایی نقل شده است؛ و در طول تاریخ اسلامی بین دانشمندان علوم قرآن و مفسران فریقین؛ بحث های فراوانی صورت گرفته است؛ نکته مهم آن است که گمان رفته، همه روایات مربوط در مقام بیان یک موضوع است؛ از این رو در مقام تبیین مفاد این روایات اختلافات فراوانی پدید آمده است. در این مقاله ابتدا روایات مربوط بر اساس مفادشان دسته بندی و آن گاه هر کدام از اقوال مهم مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت چنین نتیجه گیری شده است که این روایات ناظر بر موضوعات متعددی است. پاره ای از آن ها دلالت دارد بر این که قرائات ناصحیح افرادی که قادر به قرائت صحیح نیستند، درخور گذشت است.

در شماره 16 بهار 1387 مجله پژوهش دينی، مقاله مذکور به قلم برادر فاضل، دکتر جعفر نکونام چاپ گرديده و حاصل مقاله ايشان اين است که مراد از فتنه عذاب اخروی و آيات متشابه منحصر به آيات قيامت و تاويل اين آيات تحقق خارجی آن هاست. و راسخان در علم عبارت از مومنان به کتاب آسمانی و زائغان عبارت از مشرکان مکه است. نوشته حاضر حاصل بررسی اين است که مراد از فتنه، عذاب آخرت و متشابه منحصر در آيات قيامت و تاويل، تحقق خارجی آنها نيست و زائغان هم مشرکان مکه نيستند بلکه منافقان و برخی از اهل کتاب و دانشمندان سوء و خلفا جور می باشند.

در این پژوهش روش استاد محمد صادقی در تفسیر صالفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة مورد بررسی قرار گرفته و مطالب آن در سه فصل تنظیم گردیده است. فصل اول: کلیات، که شامل دو بخش است؛ ابتدا زندگی نامة مؤلف براساس مصاحبه با خود ایشان و منابع موجود، گزارش شده و در بخش دوم منابع مورد استناد مفسر همراه با توضیحی از مهم ترین آنها و نحوة بهره گیری مفسر از این منابع توضیح داده شده، سپس توصیف مختصری از تفسیر صالفرقان ارائه گردیده است. فصل دوم: که اصلی ترین و محوری ترین فصل تحقیق است شامل سه بخش می شود؛ بخش اول مربوط به مبانی تفسیر الفرقان است و ابتدا دو واژة تفسیر و تأویل و مباحث پیرامون آن، مورد بررسی قرار گرفته و به دیدگاه مفسر در این زمینه پرداخته شده و سپس مبانی تفسیر الفرقان نظیر: حجیت ظواهر قرآن، بواطن قرآن، محوریت قرآن (عدم نیاز به بررسی سندی روایات به عنوان پیامد این مبنا شرح داده شده است)، عدم اعتماد قرآن بر باطل و عدم تواتر قرائات سبع کاویده شده است. در بخش سوم به روش تفسیری الفرقان پرداخته شده است و با توجه به عمده ترین مستندات مورد استفادة مفسر یعنی قرآن و سنت، موارد ونحوة به کارگیری این مستندات ارزیابی گردیده و به این نکته اشاره شده است که مفسر، تفسیر قرآن با قرآن را راهی برای دستیابی به نخستین معانی و مفاهیم قرآنی در چارچوب دلالت مطابقی آیه می داند و روایات به عنوان وسیله و ابزار، جهت ارائه نمونه ها ومعانی پنهان آیات و بیان مصادیق مورد استفاده قرار گرفته است. بخش سوم به گرایش های تفسیر الفرقان اختصاص دارد و مهم ترین گرایش های مفسر همچون: علمی، فقهی، اجتماعی وکلامی به پژوهش نهاده شده است. در این میان نظرات فقهی مفسر در نوع خود بدیع و تازه است. و بالاخره در فصل سوم عمده ترین مباحث علوم قرآنی در تفسیر الفرقان، مورد بررسی قرار گرفته است که عبارتند از: محکم و متشابه، اعجاز، اسباب نزول، تحریف ناپذیری قرآن، نسخ در قرآن./

امام خمینی (رحمه اله) از شخصیت های برجسته و دارای ابعاد گوناگون علمی و عملی است. نسل امروز بیشتر با شخصیت سیاسی و فقهی وی آشناست و به نظر می رسد نقش امام (رحمه اله) در بنیانگذاری و معماری انقلاب اسلامی، سایر ابعاد ایشان را تحت الشعاع قرار داده است؛ از این رو ضرورت دارد سایر ابعاد این ابرشخصیت قرن، برای نسل جوان و نوجوان تبیین گردد؛ به ویژه بعد اخلاق شناسی و عرفان امام (رحمه اله) که زیربنای سایر فعالیت های علمی و عملی ایشان بوده است. در این مقاله سعی شده است آفت اخلاص و نقطه نظرات امام (رحمه اله) در مورد پیدایش، عوامل، آثار و راه های درمان آن را مورد بحث قرار دهیم.

مسئله زبان قرآن در دهه‌های اخیر مورد توجه اندیشمندان و قرآن‌پژوهان قرار گرفته است و مبحثی است نوپدید که در گذشته هم برخی ابعاد آن در قالب عناوین دیگری طرح شده، اما امروزه به دنبال مباحث فلسفه‌ دین و به تبع آن «زبان دین» این بحث مورد کاوشهای متعددی قرار گرفته است. مراد از زبان در این مبحث شیوه تفهیم و تفاهم داست، عنوان "زبان قرآن" نحوه خطابات قران را بیان می کند که در چگونگی این خطابات، اندیشمندان مسلمان هر کدام به سویی رفته اند. چند لایه بودن زبان قرآن نتیجه ای است که از بررسی مباحث مذکور بدست می آید که البته در میان اندیشمندان مسلمان نیز قائلینی را به خود اختصاص داده است. مراد واقعی «زبان‌قرآن»، «نقش آن در فهم قرآن»، «پیشینه این بحث» «نقد و بررسی دیدگاه های مشهور در این حوزه (عرف‌ عام و عرف‌خاص) و نیز ارائه یک دیدگاه مناسب از جمله اهداف این نوشتار است.