جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده در این کتاب با رویکرد معرفتی و تاریخی - اجتماعی ضمن مقایسه گفتمان زن در دو دوره پیش از نزول وحی - که زن در آن به صورت غیرمستقیم و از طریق مردان مورد خطاب قرار می‌گرفت - با عصر وحی - که زن در زبان قرآن به‌مثابه شخصیتی مستقل از مرد مورد خطاب قرار گرفته است - همه برداشت‌های زن‌ستیزانه و برخی توهم‌های ایدئولوژیک درباره فرودست قلمداد کردن زنان را در گفتمان قرآن به چالش بکشاند‌.

کتاب حاضر پیرامون مسائل علوم قرآن نگاشته شده است. مؤلف بعضی از موضوعات مهم علوم قرآنی مثل مفهوم وحی مکی و مدنی ، نسخ ، اعجاز ، عام و خاص و... را مورد بحث و بررسی قرار داده است. آنچه که در این کتاب به چشم می‌خورد، دیدگاه های مؤلف است که پیرامون موضوعات ارائه شده است وی با دیدگاهی جدید و از زاویه‌ای نو، مسائل را مورد بررسی قرار داده و به عبارت دیگر کوشیده است مباحث علوم قرآنی را از منظری تازه و با نگرشی امروزی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. همچنین این اثر در بیان موضوعات علوم قرآنی، اثری نو و جدید محسوب می شود. مولف معتقد است که متن قرآن با واقعیت پیوندی اساسی دارد. وی در بخش پایانی کتاب افکار و عقاید غزالی را ( در کتاب جواهر القرآن ) مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. کتاب دارای ۳ بخش می‌باشدکه حول مفهوم وحی، نخستین گیرنده وحی، مکی و مدنی بودن روایات، اسباب نزول و ... سخن می گوید.

کتاب حاضر به یک موضوع از زاویه‌های متفاوت می‌پردازد. این موضوع، بازخوانی تحلیل و واکاوانه میراث فکری دینی در فرهنگ عربی- اسلامی است. از آن‌جا که این میراث فکری دینی اتوریته اصلی خود را از متون دینی گرفته و در نتیجه خوانش این، خوانش آن خواهد بود، چالش‌های متن دینی و تأویل آن چالشی گوهری و پایه‌گذار بسیاری از چالش‌های خوانشی است که خود میراث در میان می‌نهد. روشی که در این کتاب به کار گرفته شده، روش تحلیل گفتمان است.

پروژه نصر حامد ابوزید وصول به آگاهی تاریخی و علمی نصوص دینی است که در واقع مستلزم پژوهش درباره قرآن به مثابه یک متن تاریخی، بشری و زبانی است. این امر نیازمند به چالش کشیدن تلقی سنتی و رایج از علوم قرآن و حدیث است که به‌زعم وی گفتمان دینی (الخطاب الدینی) غالب بر آن اصرار می‌ورزد؛ همچنان که نیازمند صورت‌بندی (صیاغة) و بازسازی قرائتی انتقادی و جدید از علوم قرآن و سرشت متن دینی بر پایه پذیرش تاریخ‌مندی آن و محصول فرهنگی دانستن متن قرآن است. از نگاه وی کوشش پیشینیان نظیر زرکشی (متوفی ۷۹۴) در البرهان فی علوم القرآن و سیوطی (متوفی ۹۱۰) در الاتقان تلاشی در جهت حفظ و نگهداری سرمایه و حافظه فکری و فرهنگی تمدن اسلامی بوده است که با وجود ارزش فرهنگی خود، بر پایه نوعی تصور دینی از متن (قرآن) صورت پذیرفته که خود، ساخته گرایش‌های ارتجاعی در فرهنگ عربی ـ اسلامی است. از نظر ابوزید کمترین تعریفی که می‌توان از این تصور سنتی ارائه کرد آن است که متن قرآنی را از بافت جریان‌های عینی و تاریخی آن جدا می‌کند و در نتیجه قرآن را از سرشت حقیقی‌اش به عنوان یک متن زبانی و محصولی فرهنگی و تاریخی، جدا کرده، در نتیجه قرآن را از سرشت حقیقی‌اش به عنوان یک متن زبانی و محصولی فرهنگی و تاریخی دور می‌کند و آن را به امری قدسی و روحانی بدل می‌کند

"نویسنده این کتاب [نصر حامد ابوزید] در فصل اول بر آن است که مبانی و ساز و کارهای جریان راست سنتی را مورد نقد قرار دهد. در این نقادی نویسنده معتقد است که این جریان با مرجع قرار دادن سنت گذشته اسلامی و تقدیم سنت گذشته بر حال، سیالیت واقعیت دوران معاصر را از آن سلب نموده است. همچنین این جریان با اعتقاد بر حاکمیت متون دینی و ماندن در معنای تحت لفظی این متون، نه تنها قابلیت بازسازی و توسعه دلالی متون را برای تمامی عصرها از آن سلب نموده، بلکه این تلقی موجب تمامیت گری متن دین و تبعا افراد خاص که مفسران آن باشند می‌گردد. در فصل دوم، نویسنده به نقد جریان چپ اسلامی می‌پردازد. این جریان که همواره سعی دارد تفسیر جدیدی از اسلام ارائه داده و آن را با واقعیت‌های مدرن امروزین مطابقت دهد. در نظر نویسنده این تلقی به رویکردی منفعت طلبانه، تحمیلی و تکوینی می‌انجامد که در بنیاد چندان تمایز و فاصله‌ای با جریان مقابل خود (راست اسلامی) پیدا نمی‌کند. نویسنده در مهمترین فصل کتاب به تبیین مواضع خود درباره متن دین (قرآن) می‌پردازد. او مدعی است که رویکرد سکولار، علمی‌ترین، انسانی‌ترین و حقیقی‌ترین تاویل از متن می‌باشد. البته سکولاریسمی که به زدایش غبار اسطوره‌ها و امور خرافی از متن دین می‌پردازد. نه سکولاریسمی که اساسا متن را از جریان واقعی اجتماع بیرون می‌داند و شعار گسست از متن دینی و دین را می‌دهد. در این فصل، نویسنده با رویکرد هرمنوتیکی خود، گرفتار شدن در معنای دین و توجیه نمودن آن را، نوعی گمراهی از مراد و فحوای دین می‌شمارد و نقطه عزیمت خویش را بر همین فحوا بنا می‌نهد...".