آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ویتگنشتاین علاوه بر دو کتاب رسالۀ منطقی ‌ـ ‌فلسفی (1921) و تحقیقات فلسفی (1951)، مجموعه‌ای از یادداشت‌ها بر جای گذاشت. برخی از شاگردان او این یادداشت‌های برجای‌مانده را برمبنای ملاحظاتی، گاه با پیرایش‌ها و افزایش‌هایی با عناوین مختلف منتشر ساختند. یکی از این آثار، که در زمرۀ آخرین تألیفات منتشرشده از ویتگنشتاین است، با عنوان درباب یقین به‌سال 1969 منتشر شد. ویتگنشتاین در این کتاب به بحثی معرفت‌شناختی می‌پردازد و ضمن ردّ شکاکیت استدلال می‌کند که یقین هرچند بی‌معنا و مقوله‌ای غیرمعرفتی است، وجودش برای شکل‌گیری معرفت، ضروری است. گروهی از مفسران ازجمله رُم هَره و مویال‌ـ‌شَرّاک از این رویکرد جدید ‌ویتگنشتاین با عنوان ویتگنشتاین سوم یاد کرده‌اند. هدف نوشتار حاضر آن است که با بررسی نقادانۀ سیر اندیشۀ ویتگنشتاین در رسیدن به یقین‌گرایی خاص خود از رساله تا درباب یقین نشان دهد برخلاف مدعای مفسرانی نظیر هره و مویال‌ ـ ‌شَرّاک، ویتگنشتاینِ درباب یقین، ویتگنشتاین جدیدی نیست و بن‌مایۀ مباحث او درمورد شکاکیت و یقین و بی‌معنایی آن‌ها، به تفکرات قبلی او در رساله و تحقیقات به‌خصوص به بحث زبان خصوصی و انکار آن برمی‌گردد.

ویتگنشتاین دوم هر نوع شناختی را در قالب بازی‌های زبانی مطرح می‌کند. او در عین حال معتقد است که هیچ بازی زبانی‌ای بدون وجود یقین امکان‌پذیر نیست. یقین امری است بیرون از بازی‌های زبانی، اما قوام هر نوع بازی زبانی متکی بدان است. حتی شک کردن از نظر او در قالب یک بازی زبانی شکل می‌گیرد که آن نیز مستلزم یقین و دارای قواعد خاص خود است. در نظر ویتگنشتاین یقین، و نیز شک مطلق و همچنین شناخت مطلق بی‌معناست. اما شک نسبی، یا به بیان خود او شک معقول، واجد معناست و می‌تواند یک بازی زبانی پدید آورد. این نوع بازی زبانی، همچون بازی‌های زبانی دیگر، مبتنی بر چیزی است که ویتگنشتاین آن را "جهان-تصویر" یا نظام "گزاره‌های لولایی" می‌نامد. "گزاره‌های لولایی" در نظر ویتگنشتاین بر اساس تجربه‌های زیسته آدمیان و توافق جمعی ایشان بر سر آن‌ها به وجود می‌آیند. "لولا"ها به این اعتبار عینی‌اند، ولی هرچند او با عنوان "گزاره" از آن‌ها یاد می‌کند، از جنس گزاره در معنای معمول این اصطلاح نیستند: از آن‌ها در ارائه دلایل و استدلالات استفاده نمی‌شود؛ بلکه در گفتمان‌های راجع به علت‌ها (و معلول‌های‌شان) به کار می‌روند. در این نوشتار اولا به ویژگی‌های شک نسبی و قواعد بازی زبانی شک و نیز به ویژگی‌های یقین و نظام "گزاره‌های لولایی" پرداخته شده است و ثانیا با طرح برخی ناسازگاری‌های درونی در استدلالات ویتگنشتاین و نیز نشان دادن کاستی‌هایی در دیدگاه او از منظر عقلانیت نقاد، رویکرد او مورد نقد قرار گرفته است.

ترجمه ماشینی: رئالیسم علمی در درجه اول با دامنه دانش علمی سروکار دارد. بر اساس فرضیه واقع گرایانه در مورد استقلال واقعیت فیزیکی قوای ذهنی انسان و سازه های ذهنی (مانند زبان ها، طرح های مفهومی و قراردادها)، ادعا می کند که علم می تواند و می کند دانشی در مورد جنبه های قابل مشاهده و غیر قابل مشاهده در اختیار ما قرار دهد. واقعیت فیزیکی ضد واقع گرایان، از فرقه های مختلف، اصل اصلی رئالیسم علمی را رد می کنند. در حالی که تعداد کمی از آنها ممکن است امکان دستیابی به دانش علمی را انکار کنند، اما همگی دامنه چنین دانشی را که توسط واقع گرایان مد نظر قرار می گیرد، مورد مناقشه قرار می دهند. در دیدگاه ضد واقع گرایان، علم در بهترین حالت می تواند شناخت پدیده های قابل مشاهده را در اختیار ما قرار دهد. در این جستار، پس از توضیح مختصری از موضوعات اصلی دخیل در مناقشه (علمی) واقع گرایی - ضد رئالیستی (فصل 1) و یک گشت و گذار کوتاه تاریخی در مورد بسط موضوعات محوری این مناقشه از اواخر قرن نوزدهم. (فصل 2)، من روی موارد تعدادی از ضد رئالیست های مدرن (عمدتاً ون فراسن و لری لاودان - فصل 3 و 4) و همچنین تعدادی از رئالیست هایی که از سنت رئالیستی جدا شده اند تمرکز خواهم کرد. (فصل 5). تأثیر تحولات مکانیک کوانتومی بر بحث رئالیستی - ضد رئالیستی نیز به طور انتقادی مورد بررسی قرار گرفته است (فصل 6). در فصل آخر (فصل 7) تلاش شده است تا نظریه جامع تری از علم معرفی شود که امید است بر مشکلاتی که موضع نظریه های واقع گرایانه شناخته شده کنونی را تضعیف کرده است، غلبه کند.

دو مکتب رئالیسم انتقادی و عقلانیّت انتقادی به راهبری روی باسکار و کارل پوپر از تأثیرگذارترین مکاتب فلسفی و فکری در قرن بیستم و تاکنون بوده‌اند. علیّت در تبیین و توضیح حوادث و رویدادهای طبیعی و اجتماعی نقش دارد. از دیدگاه مکتب رئالیسم انتقادی، علیّت ناظر به رابطة بین حوادث انضمامی- یعنی علّت و نتیجه- نیست، بلکه به «نیروهای علی» یا «قابلیّت‌های موضوعات و یا روابط»، یا به شکل کلّی‌تر به شیوه‌های عمل یا «ساز و کارهای» آنها مربوط می‌شود. در مکتب عقلانیّت انتقادی، خوانش گرایشی از علیّت وجود دارد و هرگونه تعیّن‌گرایی رد می‌شود. از این منظر ما در جهانی از گرایش‌ها زندگی می‌کنیم که مسیر آینده از روی گذشته قابل ردیابی نیست و آینده گشوده و باز است و همچنین علیّت یک‌جانبه، علیت خطّی دکارتی و نیز علیت نیوتنی رنگ می‌بازد. مقالة حاضر به بررسی و واکاری علیّت از منظر این دو مکتب و موارد مشترک و متفاوت این دو می‌پردازد.