آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

رجعت از شمار موضوعاتی است که پیامبر اسلام و روایات شیعی از آن به تفصیل سخن گفته و نوشته های فراوانی نیز به این مهم پرداخته اند . ولی این موضوع نیز همانند برخی موضوعات دیگر ، همواره با ابهامات و تشکیک هایی رو به رو بوده است . این کتاب با هدف پاسخگویی به پرسش ها و شبهه های مطرح شده در موضوع رجعت نگارش یافته و پس از مقدمه مؤلف ، درده فصل سامان یافته است . بررسی واژگانی ، رجعت از دیدگاه مذاهب اسلامی ، زمان رجعت ، امکان وقوع رجعت ، دیدگاه مفسران شیعی و دیدگاه عالمان اهل سنت ، رجعت در آخرالزمان و روایات معصومان ، اشکال ها و نقد و بررسی آنها ، رجعت کنندگان ، بررسی تکلیف در زمان رجعت و بازگشت به دنیا در پایان تاریخ عناوین فصل های این کتاب را تشکیل می دهند . تبیین مفهوم "رجعت" در آیات و روایات، همراه، ذکر آیات، احادیث و روایات عالمان دینی، مباحث عمومی این کتاب را تحت این عناوین تشکیل می‌دهد: بررسی واژگانی رجعت، رجعت از نگاه مذاهب اسلامی، زمان رجعت، امکان وقوع رجعت، رجعت در آخر الزمان، اشکال رجعت در آخر الزمان، اشکال رجعت و نقد و بررسی آن‌ها، رجعت کنندگان، تکلیف در زمان رجعت، و مجازات و پاداش در رجعت.

بی گمان جریان‌ها،‌ همچون حرکت‌هایی که در جامعه و بر پایه معیارهای ویژه‌ای شکل گرفته و تحولاتی را به همراه دارند؛ دارای بنیان‌هایی هستند که بررسی و تحلیل آن‌ها به تحلیل و نقد آن‌ها کمک شایانی می‌کند. از پدیده‌هایی که در نقل روایات مهدویت در مواردی به ایجاد و گسترش جریان‌های انحرافی منجر شده، وضع، «تحریف و تأویل» است. در این نوشتار، به بررسی نقش این سه در شکل‌‌گیری و استمرار جریان‌های انحرافی مهدویت در عصر حضور ائمه؟عهم؟ پرداخته شده است. در پژوهش پیش‌رو، پس از بازنمایی این عوامل در روایات مهدویت، راهکارهایی ناظر به روشنگری درباره وقایع ناگوار در تاریخ احادیث در عصر حضور ائمه؟عهم؟ و بررسی دگرگونی‌های انجام‌شده؛ به گونه‌ای مختصر به روش تاریخی ـ حدیثی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. اگرچه مشخص‌کردن میزان نقش این سه در پدیدآوردن و استمرار جریان‌های انحرافی کاری بس مشکل می‌نماید؛ بررسی‌ها گواه روشنی است بر این اصل بنیادین که بن‌مایه‌های انحراف را می‌توان در دگرگونی احادیث معصومان؟عهم؟ به نظاره نشست. بر پایه یافته‌های این پژوهش، در کنار عوامل اجتماعی، سیاسی و شخصیتی در پدیدآمدن و استمرار جریان‌های انحرافی؛ «وضع»، «تحریف» و «تأویل» در نقل روایات، نقشی کلیدی و بنیادین داشته‌اند.

امنیت و عدالت از بنیادی‌ترین نیازهای انسان در زندگی است. از این رو برپایی امنیت و عدالت، نخستین چشم‌داشت انسان‌ها از حاکمان و نیز همواره شعار بسیاری از حکومت‌ها بوده و است. و نیز از برجسته‌ترین شاخصه‌های پیشرفت و تمدن به شمار می‌آید. هر سرزمینی که دو عنصر کلیدی امنیت و عدالت در آنها فراگیر نشده باشد، هرگز به تمدنی استوار و ماندگار دست نخواهد یافت. در دولت حضرت مهدی؟عج؟ که نوید تمدنی جهانی بر پایه آموزه‌های وحیانی را دارد، نیز این دو اصل جایگاه ویژه‌ای دارد، به گونه‌ای که در بسیاری از روایاتی که درباره ظهور حضرت ولی‌عصر؟عج؟ صادر شده به این نکته نیز اشاره شده است. به همین جهت است که عبارت «یملأ الارض قسطاً و عدلاً» برای کسی که کمترین مطالعه در زمینه آموزه‌های مهدوی را داشته باشد، عبارت آشنایی است. در این نوشتار با بهره‌مندی از سخنان معصومان؟عهم؟ به نقش امنیت و عدالت در برپایی تمدن مهدوی پرداخته شده است که نتیجه استوار آن، نقش جدّی این دو در شکل‌گیری و استمرار آن تمدن بزرگ اسلامی خواه بود.

با توجه به جایگاه احادیث مهدویت، در منظومه معارفی مکتب اهل‌بیت:، بهره درست و صیانت از این گنجینۀ پربهاء، نیازمند ‫زمینه‌هایی است. یکی از این زمینه‌ها، شناسایی آسیب‌ها و آفت‌هاست؛ بدین منظور‫ که حدیث‌پژوه مهدوی بتواند پیامدهای نامطلوب آن‌ها را درحوزه فهم حدیث از میان ببرد. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که از آسیب‌های بنیادین عارض بر احادیث مهدوی، «ادراج» به معنای وارد شدن سخن راوی یا نسخه‌بردار، بر فرمایش معصوم7 است. از آن‌جا که گاهی اندک دگرگونی در حدیث، ما را در رسیدن به مقصود معصوم7 ناکام می‌گذارد و سبب ‫اختلاف دیدگاه خواهد شد، توجه به این آسیب‌ها اهمیت ویژه‌ای ‫دارد. و نیز از آن‌جایی که بررسی ادراج در همه منابع روایی مهدوی و روایات مهدویت، کاری بس بزرگ و گسترده می‌نماید در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی، انتقادی، برخی از احادیث را بررسی کرده، به این نتیجه ‫رسیده‌ایم که این پدیده، در برخی از روایات از تمسک به ظهور بدوی ‫حدیث جلوگیری کرده، سبب اختلال در انتقال مفاهیم مورد نظر معصوم7 می‌شود. اگرچه این آسیب در برابر انبوه روایات معتبر اندک می‌نماید، اما مناسب است بدان اهتمام و برای این اندک نیز علاجی در نظر گرفته شود. و بهترین راه‌ علاج این روایات تشکیل خانواده حدیث بر پایه منابع اصیل و معتبر حول روایت مورد نظر است.

از برجسته‌ترین آسیب‌ها در حوزۀ نقل روایات، ورود روایات برساخته و نیز دستبرد در روایات صادر از معصومین علیهم السّلام است. و این، البته یکی از جبران‌ناپذیرترین آسیب‌های ممکن در تاریخ اسلام، است که خود سبب شده تا سند و متن برخی روایات از جایگاه بلند اعتماد به زیر آمده، همواره با نگاه تردیدآلود، دیده شوند. یکی از عرصه‌هایی که با ورود این آفت، آسیب‌های جدّی دیده، روایات و بحث مهدویت است. اگرچه همواره معصومین علیهم السّلام تلاش‌های وافری در زمینه پرهیز مردم از این آسیب از خود نشان دادند، اما ورود این معضل برخی از گستره‌های معارف مهدوی را دستخوش دگرگونی‌هایی اگرچه اندک ساخته است. این پژوهش در بازنمایی میزان این تاثیر در برخی از این گستره‌ها سامان گرفته و پس از بررسی برخی شواهد روایی به تحلیل سند و محتوای آنها پرداخته است. یافته‌های پژوهش؛ حاکی از آن است که در مواردی که قطع به صدور روایت از معصوم علیه السّلام حاصل نمی‌شود، و احتمال وضع و تحریف به میان می‌آید، دقت و تامل در منبع، سند و محتوای روایت امری بایسته‌تر می‌نماید، چرا که بیشتر آسیب‌هایی که آموزه‌های مهدویت را در بر گرفته است، معلول همین جعل و تحریف در روایات مزبور است. و این آسیب‌ها، بر کارایی آموزه‌های یادشده تاثیر منفی و معناداری دارد.

چکیده برخی از باورهای شیعه، با مخالفت‌های جدّی اهل تسنن مواجه شده است. یکی از آنها اعتقاد به رجعت در آخرالزمان و عصر ظهور مهدی موعود7 است. اگرچه بسیاری از دانشمندان و مفسران اهل تسنن زنده‌شدن مردگان را در امت‌های گذشته به‏عنوان امری ناگزیر پذیرفته‌اند، اتفاق آن را در آخرالزمان بر پایة باورهای شیعه هرگز برنتافته‌اند و ‌در ابراز مخالفت با آن بسیاری از چارچوب اخلاق و ادب خارج شده، به توهین و توبیخ دست زده‌اند؛ به‏گونه‌ای‏که گاه در کتاب‌های لغت که در آن هرگز جهت‌گیری نمی‌شود، به ردّ دیدگاه رجعت پرداخته‌اند. به نظر می‌رسد این مخالفت و انکار، معلولِ عواملی است که مهم‌ترین آنها فهم نادرست از این باور شیعی است که گاهی نیز با جهت‌گیری‌های غیرعالمانه و متعصبانه در سخنان و نوشته‌های آنها بازتابیافته است. دراین‏باره که پیش‏تر کسی بدان نپرداخته، نگارنده در پی تحلیل برخی عوامل در زمینه مخالفت با باور رجعت است که می‌تواند در کنار تبیینِ هرچه بیشتر نگاه شیعه به رجعت، به روشنگری درباره فهم نادرست مخالفان این باور کمک شایانی کند

با توجه به اهمیت «احادیث» در فهم دین، این مؤلفه در دوره­های مختلف از صدر اسلام و پس از آن، همواره مورد سوء استفاده قرار گرفته است. این مقاله، ضمن بیان مفاهیم اصلی و تأثیرگذار، به نقش جریان‌های انحرافی مؤثر، بر پدیده «وضع» و «تحریف» روایات و نیز به جریان­های زمان حضور معصومان؟عهم؟، مانند کیسانیه، ناووسیه، زیدیه، اسماعیلیه و واقفیه پرداخته است که برخی پس از مدتی از بین رفتند و برخی تاکنون وجود دارند. برخی افراد شاخص این گروه­ها که مورد اعتماد جامعه اسلامی به شمار می‌رفتند؛ به‌طور عمده در دو گستره ابداع جریان‌های انحرافی و تقویت و گسترش آن‌ها، به جعل و تحریف برخی روایات دست زدند. البته با برخورد صریح ائمه اطهار؟عهم؟، از گسترش برخی این جریان­های انحرافی و رشد بیش از پیش ‌آن‌ها در میان شیعیان جلوگیری شد. این نوشتار که با روش توصیفی ـ تحلیلی به سامان رسیده است؛ به معرفی و تبیین جریان­های انحرافی در وضع و تحریف روایات مهدویت و ریشه شکل­گیری انحراف آن­ها پرداخته است.

جوامع بشری هماره با چالش شهوت‌پرستی مواجه بوده و هستند. روایات مهدوی از نمود و بروز افراط در شهوت جنسی در آخرالزمان حکایت دارد و آن را از اشراط الساعة برشمرده و این دوران را به «بدترین دوران زندگی بشر» معرفی کرده است. پرده‌دری حجاب‌ها، گرایش شدید و سرعت به لذات حیوانی، حلال کردن حرام الهی در اطفاء غریزه جنسی و... از جمله نشانه‌های چنین رفتاری در عصر غیبت است که وجه اشتراک همه آنها جرأت به شکستن حدود الهی است. از دیگر سو قرآن کریم و روایات، با تبیین قرقگاه الهی و چگونگی اهتمام به آن، راهکار مواجهه با چنین پدیده‌ای را در سه ساحت نگرشی و گرایشی و رفتاری ارائه نموده است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی _ تحلیلی، ضمن آسیب‌شناسی چالش پیش‌گفته، آثارِ کاربست قاعده حریم حمی در مواجهه با افراط‌گرایی جنسی در آخرالزمان را تبیین می‌نماید. اجرای چنین قاعده‌ای که مبتنی بر آیات قرآن و روایات معصومان؟عهم؟ است، نقش اساسی در مواجهه موفق با چالش شهوت‌پرستی و نیز پاسبانی از جامعه منتظر دارد.

روایت «یَخْرُجُ‏ ناسٌ‏ مِنَ الْمَشْرِقِ فَیُوطِئُونَ لِلْمَهْدِیِّ» در سال‌های گذشته، فراوان در بحث‌های زمینه‌سازی ظهور به‌طور عام و در مقالات علمی ـ پژوهشی به‌گونه‌ای خاص، به کار رفته است. فراوانی به‌کار گیری این روایت و تحلیل‌ها و تطبیق‌های صورت گرفته، بایستگی ارزیابی این روایت را دوچندان کرده است. نخستین بار ابن ماجه قزوینی (م/ 273ق) در کتاب «سنن» این عبارت را سخن پیامبر اکرم6 دانسته است؛ لیکن برای این روایت اعتباری قایل نبودند تا این‌که روایت از طریق کتاب کشف الغمه اربلی (م/692 ق‏) به منابع روایی شیعه وارد شد. این نوشتار که با روش توصیفی ـ تحلیلی ـ انتقادی سامان یافته، تلاشی است در پاسخ به این پرسش که روایت «یوطئون للمهدی» از چه میزان اعتباری برخوردار است. با توجه به تولد روایت در فضای ذهنی اهل تسنن و اهتمام آن‌ها به حکومت حضرت مهدی4 و نه به ظهور، به مساعدت در برپایی حکومت اشاره کرده و به زمینه‌سازی ظهور ارتباطی ندارد.

آموزه مهدویت به عنوان ارزش مندترین باور در فرهنگ سترگ پیشوایان معصوم علیه السلام، دارای وازگان، اصطلاحات و ترکیب‌های ویژه ای است که برخی هماهنگ معارف این باور، معنایی خاص پیدا کرده است. در این پژوهش تلاش شده تا با پاسخ به این پرسش که شعار« البیعة لله» که این روزها فراوان در مقوله نشانه های ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بدان توجه می شود، به چه معناست؟ سرآغاز به کارگیری آن با توجه به منابع در دست، کجا بوده است؟ در چه روایاتی؟ با چه اندازه اعتبار نقل شده است؟ این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی، انتقادی سامان یافته و بر حسب دست آورد یا نتیجه پژوهش از نوع بنیادین و از لحاظ هدف تحقیق از نوع اکتشافی و به لحاظ نوع داده های مورد استناد، پژوهشی کمی - کیفی به شماره می آید که «تحلیل واژگانی موجود در منظومه آموزه های مهدوی را برای فهم ژرف این آموزه ها امری بایسته می داند». بی ترید یافته های نو در این بررسی که امتیاز این پژوهش است و در کمتر نوشتاری پیش از آن می تواند سراغ داشت، نشان می دهد شعار«البیعة لله» به عنوان نگاشته پرچم امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در هیچ سخنی از معصومین علیهم السلام نقل نشده است و فقط به عنوان ندای جبرئیل در برخی روایات آمده است.