آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

جان هیک فیلسوف دین فقید قرن بیستم، به نظریه پردازی در باب مسئلة تنوع و کثرت دینی شهرة آفاق است. او با اتخاذ مبادی و مبانی گوناگون معرفت شناختی فلسفی سعی در طرح فرضیه ای تبیینی دارد که به باور او بهترین تبیین تکثر در جهان واقعی را ارائه دهد. هیک به لحاظ هستی شناختی وجود واقعیت غایی مستقل از ذهن و زبان را (البته در قالب رئالیسم انتقادی) می پذیرد، اما رئالیسم فقط سویۀ هستی شناختی ندارد و دارای سویه های معرفت شناختی و دلالت شناختی نیز است. از این جهت هیک راه ناهموار و دشواری را باید طی کند. در این مقاله با تحلیل دیدگاه کثرت گرایانۀ او در تبیین تجربۀ دینی و معرفت شناسی آن، نشان می دهیم وی با پذیرش نظریة توصیفی (فرگه راسلی) ارجاع (دلالت) به گونه ای ناواقع گرایی هستی شناختی تن می دهد. ما با اشاره به لوازم و پیش فرض های مصرح و غیر مصرح هیک در باب ارجاع و دلالت، از امکان التزام به این لوازم بر طبق دیدگاه هایی که خود هیک اتخاذ کرده است، پرسش می کنیم. پرسش این است که نظریۀ ارجاعی که هیک در باب واقعیت دینی می پذیرد او را به منظری سازگار با دیدگاه رئالسیتی اش می رساند یا خیر؟

جان هیک و دیوید گریفین از فیلسوفانی هستند که به مسأله شر و ارائه راه حل برای آن پرداخته اند. هیک معتقد است که خداوند انسان را در ابتدای خلقت ، ناقص و نابالغ آفریده است، اما لازمه کمال و بلوغ انسان، کسب فضائل معنوی از طریق دست و پنجه نرم کردن با شرور است که به پرورش روح او می انجامد. یکی از مهم ترین لوازم تحقق این هدف، وجود اختیار است که از جانب خداوند به انسان اعطا شده است. البته هیک باور دارد که تحقق کامل این امر، در جهان بعد از مرگ است. گریفین معتقد است که شر در جهان، ناشی از خیرخواهی (خلاقیت) خداوند است. زیرا، این هدف خداوند متضمن این است که او موجودات جهان را به سمت تجربه ارزش های برتر و مهیج بر انگیزد. در غیر این صورت، جهان عاری از بداعت و در نتیجه مبتذل خواهد بود. اما از آن جایی که قدرت این موجودات یخصوص انسان ذاتی است، آن ها می توانند در مقابل هدف خداوند مخالفت و مقاومت ورزند که موجب پیدایش شر در جهان می شود. گریفین نیز غلبه نهایی خیر بر شر توسط خدا را به حیات پسین موکول می کند .

پلورالیزم دینی یکی از مباحث فلسفه دین و کلام جدید است و به عنوان یک نگرش کلامی و معرفت شناختی پاسخی به چرایی تنوع و تکثر ادیان و مذاهب گوناگون در دنیای معاصر کنونی است.کثرت و تنوع ادیان اعم از ادیان الهی و غیر الهی تغییر یافته و تغییر نیافته یک واقعیت غیر قابل انکار است .این کثرت همانند کثرت در زبان و فرهنگ و تمدن واندیشه نازدودنی است بنابراین پلورالیزم یاکثرت گرایی دینی،انحصار گرایی، شمول گرایی،طبیعت گرایی،چهار نگرش در باب تنوع و تکثر ادیان و مذاهب است.پلورالیزم صدق به حقانیت همه ی ادیان موجود و محقق فتوا میدهدو کثرت گرایی نجات نیز همه ی متدینان را اهل نجات می داند. پلورالیسم دینی بین دو فرقه از یک مذهب یا بین دو مذهب از یک دین و یا بین دو دین مطرح است. مثلاً می‌توان آن را بین اسلام، مسیحیت و یهودیت که در یک جامعه زندگی می‌کنند در نظر گرفت که پیروان این ادیان با یکدیگر به صورت مسالمت آمیز زندگی می‌کنند.البته این موضع مسالمت آمیز اسلام با موضع کثرت گرایانِ حقیقت شناختی متفاوت است. از این رو، برخی از دانشوران مدارا و تسامح را غیر از پلورالیسم می‌دانند و می‌گویند در مدارا و تسامح، انسان آزادی و حقوق دیگران را محترم می‌شمارد اگرچه معتقد باشد که همه حقیقت نزد ‌خود اوست.لذا در این پژوهش سعی بر این است که مبانی کثرت گرایی دینی را ذکرکرده وانتقادات موجود بر آن اشاره شود.جان هیک فیلسوف انگلیسی نماینده ی برجسته ی فرضیه ی کثرت گرایی دینی بر این باور است که حقیقت و رستگاری منحصر به دین خاصی نیست و پیروی از همه ی ادیان موجب رستگاری خواهد شد. و برای اثبات و استحکام پلورالیزم، به مبانی تجربه ی دینی، پلورالیزم معرفت شناسی،فرضیه نجات و بهره مندی همه ادیان در ایجاد خود محوری به خدا محوری تمسک جسته است. هدف از این تحقیق پیش روی، بررسی و نقد این مبانی و ادله می باشد که با استفاده ازبرداشت های مطالعاتی و اسنادی درمحدوده مباحث کلامی -فلسفی به نقد و چالش این موضوع پلورالیزم دینی پرداخته شود.امید است که راهگشای عزیزان در راستای دفاع از مبانی قطعی دینی گردد.

چکیده این مقاله به بررسی دیدگاه جان هیک - فیلسوف دین تحلیلی معاصر- دربارۀ دلایل وجود تصورات مختلف از خداوند و عدم امکان دست‌یابی به مفهوم خداوند می‌پردازد. ابتدا ضمن اشاره به تفکیک مفهوم و تصور خداوند و ویژگی‌های اساسی تصورات گوناگون از خداوند ‌‌- با تکیه بر مبانی او یعنی تفکیک نومن از فنومن کانت‌‌، «دیدن به عنوان» ویتگنشتاین متأخر و وصف‌ناپذیری خداوند ‌‌- نشان خواهیم داد که با تفکیک کانت تنها می‌توان تفکیک مفهوم خداوند از تصور او را توجیه کرد‌‌ و نمی‌توان از دست‌یابی به مفهوم خداوند دفاع کرد‌‌؛ زیرا طبق آن‌‌، راهی به نومن خداوند نیست. با تکیه بر دیدگاه ویتگنشتاین متأخر نیز هیچ تجربۀ ناب و خالصی نیست که بتوان از مفهوم خداوند سخن گفت‌‌، بلکه همواره تصوراتی از او داریم. وصف‌ناپذیری خداوند نیز مشکل تجربۀ ما را از او دوچندان کرده و باعث تصورات گوناگون از خداوند می‌شود. در پایان نیز به نتایج دیدگاه او مانند توفیق او در تفکیک مفهوم و تصور خداوند و توجیه وجود تصورات مختلف از خداوند‌‌، گشودن راه نقد و بررسی آموزه‌های مسیحی‌‌، دفاع از کثرت‌گرایی دینی و نزدیک شدن او به تصور پنن تئیستی از خداوند اشاره خواهیم کرد.

مسئلۀ «این‌همانی شخصی» از مسائلی است که هم در حیات دنیوی کاربرد دارد و هم در حیات اخروی. زیرا بر اساس مفهوم این‌همانی شخصی و معیارهای آن از یک‌سو مشخص می­شود که آیا فردی که اکنون، برای مثال، هفتاد سال دارد همان فردی است که پنجاه سال پیش بیست سال داشت، و از سوی دیگر معلوم می­شود که فرد اخروی همان فرد دنیوی است یا نه. متفکران معیارهای گوناگونی برای این­همانی شخصی ارائه داده­اند که یکی از مهم­ترین آن‌ها «روح» است. اما از آنجا که جان هیک به روح، به‌عنوان جوهری غیرمادی، معتقد نیست و انسان را واحدی روانی ـ جسمی‌ می‌داند، معیار این­همانی را «بدن» در نظر می­گیرد و با توجه به اینکه به معاد جسمانی و بازآفرینی بدن قائل است، برای اثبات این­همانی میان فرد اخروی و فرد دنیوی باید نشان دهد که میان بدن اخروی و بدن دنیویِ آنان این­همانی برقرار است. البته منظور از بدن هم جنبه­های جسمی و هم جنبه­های روانی انسان است که وحدتی را تشکیل می­دهند. او بدین منظور سه وضعیت فرضی را مطرح می­کند و بر مبنای آن‌ها نشان می­دهد که گرچه بدن فرد در آخرت «بدل» بدن او در دنیا است، اما با این حال این­همانی میان این دو بدن و، درنتیجه، میان این دو فرد برقرار است. دیدگاه هیک را متفکرانی مانند پِنِلِم، اُلدینگ، کلارک، آودی و فلو مورد انتقاد قرار داده­اند و او به برخی از آنان پاسخ داده است.