وحي و مكاشفه | کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی
کانال ارتباطی از طریق پست الکترونیک :
support@alefbalib.com
نام :
*
*
نام خانوادگی :
*
*
پست الکترونیک :
*
*
*
تلفن :
دورنگار :
آدرس :
بخش :
مدیریت کتابخانه
روابط عمومی
پشتیبانی و فنی
نظرات و پیشنهادات /شکایات
پیغام :
*
*
حروف تصویر :
*
*
ارسال
انصراف
از :
{0}
پست الکترونیک :
{1}
تلفن :
{2}
دورنگار :
{3}
Aaddress :
{4}
متن :
{5}
فارسی |
العربیه |
English
ورود
ثبت نام
در تلگرام به ما بپیوندید
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ...
همه موارد
عنوان
موضوع
پدید آور
جستجو در متن
: جستجو در الفبا
در گوگل
...جستجوی هوشمند
صفحه اصلی کتابخانه
پورتال جامع الفبا
مرور منابع
مرور الفبایی منابع
مرور کل منابع
مرور نوع منبع
آثار پر استناد
متون مرجع
مرور موضوعی
مرور نمودار درختی موضوعات
فهرست گزیده موضوعات
کلام اسلامی
امامت
توحید
نبوت
اسماء الهی
انسان شناسی
علم کلام
جبر و اختیار
خداشناسی
عدل الهی
فرق کلامی
معاد
علم نفس
وحی
براهین خدا شناسی
حیات اخروی
صفات الهی
معجزات
مسائل جدید کلامی
عقل و دین
زبان دین
عقل و ایمان
برهان تجربه دینی
علم و دین
تعلیم آموزه های دینی
معرفت شناسی
کثرت گرایی دینی
شرور(مسأله شر)
سایر موضوعات
اخلاق اسلامی
اخلاق دینی
تاریخ اسلام
تعلیم و تربیت
تفسیر قرآن
حدیث
دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات
سیره ائمه اطهار علیهم السلام
شیعه-شناسی
عرفان
فلسفه اسلامی
مرور اشخاص
مرور پدیدآورندگان
مرور اعلام
مرور آثار مرتبط با شخصیت ها
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی
مرور مجلات
مرور الفبایی مجلات
مرور کل مجلات
مرور وضعیت انتشار
مرور درجه علمی
مرور زبان اصلی
مرور محل نشر
مرور دوره انتشار
گالری
عکس
فیلم
صوت
متن
چندرسانه ای
جستجو
جستجوی هوشمند در الفبا
جستجو در سایر پایگاهها
جستجو در کتابخانه دیجیتالی تبیان
جستجو در کتابخانه دیجیتالی قائمیه
جستجو در کنسرسیوم محتوای ملی
کتابخانه مجازی ادبیات
کتابخانه مجازی حکمت عرفانی
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران
کتابخانه تخصصی ادبیات
کتابخانه الکترونیکی شیعه
علم نت
کتابخانه شخصی
مدیریت علاقه مندیها
ارسال اثر
دانشنامه
راهنما
راهنما
وحي و مكاشفه
کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
فارسی
کتاب الکترونیکی
میانگین امتیازات:
امتیاز شما :
تعداد امتیازات :
0
وحي و مكاشفه
ویرایش اثر
کلید واژه اصلی :
وحی شناسی
سوال:
فرق مكاشفات عرفا با وحي منزل بر پيامبران چيست؟ دلايل عقلي ونقلي براي اينكه بدانيم قرآن وحي است وكشف پيامبر(ص) نيست را لطفا بيان كنيد. آيا مي شود به اخبار غيبي قرآن به ديد، معجزه نگريست؟ اگر جواب مثبت است پس اخبارغيبي صادرشده ازعرفا چيست؟
پاسخ تفصیلی:
1. تفاوت ریشه ای وحی و مکاشفات عرفانی ناشی از تفاوت رتبه و کمالات وجودی انبیاء و عرفا است. در روایات فراوانی از اهل بیت (ع) به این تفاوت وجودی اشاره شده که با ذکر دو نمونه از این روایات ، مطلب را پی می گیریم.
« عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) سَأَلْتُهُ عَنْ عِلْمِ الْإِمَامِ بِمَا فِي أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ هُوَ فِي بَيْتِهِ مُرْخًى عَلَيْهِ سِتْرُهُ فَقَالَ يَا مُفَضَّلُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جَعَلَ لِلنَّبِيِّ (ص) خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْحَيَاةِ فَبِهِ دَبَّ وَ دَرَجَ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ نَهَضَ وَ جَاهَدَ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ أَكَلَ وَ شَرِبَ وَ أَتَى النِّسَاءَ مِنَ الْحَلَالِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ أَمَرَ وَ عَدَلَ وَ رُوحَ الْقُدُسِ فَبِهِ حَمَلَ النُّبُوَّةَ فَإِذَا قُبِضَ النَّبِيُّ ص انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ فِي الْإِمَامِ وَ رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَسْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحُ تَنَامُ وَ تَلْهُو وَ تَغْفُلُ وَ تَسْهُو وَ رُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ يَرَى بِهِ مَا فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْعَرْش :ـ مفضل بن عمر گفت: به حضرت صادق عرض كردم: از كجا امام اطلاع دارد از اطراف جهان با اينكه در خانه نشسته و پرده آويخته است؟ امام فرمودند: ای مفضل! خداوند براى پيامبر پنج روح قرار داده: روح الحيات كه با آن حركت مي كند ، مي رود و مىآيد ؛ و روح القّوة که با آن حركت مي كند و جهاد مىنمايد ؛ و روح الشّهوة که با آن مي خورد و مىآشامد و با زنان از راه حلال همبستر مىشود و روح الايمان كه بوسيله آن دستور مي دهد و عدالت مي ورزد ؛ و روح القُدس که بوسيله آن بار نبوت را بر مي دارد. وقتى پيامبر از دنيا رفت روح القدس به امام منتقل مىشود.روح القدس نه مىخوابد و نه غافل می شود ؛ و اهل لهو نيست و اشتباه نمي كند ولى چهار روح ديگر مي خوابند و داراى لهو و غفلت و سهو هستند؛ روح القدس ثابت است. نبی و امام بوسيله ی او آنچه را در شرق و غرب و خشكى و دريا است مىبيند.عرض كردم آيا امام مي تواند چيزى را كه در بغداد است با دست خود بر دارد؟ فرمودند: آرى هر آنچه را که پائينتر از عرش است مي تواند.»( بحار الأنوار ،ج25 ،ص58 )
« عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ فِي الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ خَمْسَةُ أَرْوَاحٍ رُوحُ الْبَدَنِ وَ رُوحُ الْقُدُسِ وَ رُوحُ الْقُوَّةِ وَ رُوحُ الشَّهْوَةِ وَ رُوحُ الْإِيمَانِ وَ فِي الْمُؤْمِنِينَ أَرْبَعَةُ أَرْوَاحٍ أَفْقَدَهَا رُوحَ الْقُدُسِ رُوحُ الْبَدَنِ وَ رُوحُ الْقُوَّةِ وَ رُوحُ الشَّهْوَةِ وَ رُوحُ الْإِيمَانِ وَ فِي الْكُفَّارِ ثَلَاثَةُ أَرْوَاحٍ رُوحُ الْبَدَنِ رُوحُ الْقُوَّةِ وَ رُوحُ الشَّهْوَةِ ثُمَّ قَالَ رُوحُ الْإِيمَانِ يُلَازِمُ الْجَسَدَ مَا لَمْ يَعْمَلْ بِكَبِيرَةٍ فَإِذَا عَمِلَ بِكَبِيرَةٍ فَارَقَهُ الرُّوحُ وَ رُوحُ الْقُدُسِ مَنْ سَكَنَ فِيهِ فَإِنَّهُ لَا يَعْمَلُ بِكَبِيرَةٍ أَبَدا : حضرت صادق عليه السّلام فرمودند: در انبياء و اوصياء پنج روح است ؛ روح البدن و روح القدس و روح القوة و روح الشهوة و روح الايمان. و در مؤمنين چهار روح است كه روح القدس ندارند ولى داراى روح بدن و روح قوت و روح شهوت و روح ايمانند ؛ و در كفار سه روح است روح بدن و روح قوت و روح شهوت. سپس فرمودند: روح ايمان با بدن هست تا وقتى كه مرتكب گناه كبيرهاى نشده وقتى كبيرهاى انجام داد روح از او جدا مىشود ولى روح القدس در هر كس بود هرگز گناه كبيره انجام نمي دهد.»(بحار الأنوار ، ج25، ص: 55)
از این روایات نورانی چنین استفاده می شود که روح دارای پنج مرتبه ی طولی است (یک حقیقت دارای مراتب است). سه مرتبه از این روح ، که طبیعت ، امیال غریزی و شعور طبیعی از آثار آنها هستند ، در همه ی انسانها وجود دارد. این سه مرتبه ، مشترک بین حیوانات و انسان است. لذا خداوند متعال در قرآن کریم کفّار را ، که تنها از این سه مرتبه برخوردارند ، در ردیف حیوانات قرار داده ، فرموده است:« أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَكْثَرَهُمْ يَسْمَعُونَ أَوْ يَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلاَّ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبيلاً : آيا گمان مىبرى بيشتر آنان مىشنوند يا مىفهمند؟! آنان فقط همچون چهارپايانند، بلكه گمراهترند» (الفرقان:44) امّا مرتبه ی چهارم که روح الایمان است و به واسطه ی آن ، ایمان به غیب و ادراک حقایق ایمانی حاصل می شود اختصاص به اهل ایمان دارد. این مرتبه از روح ، دارای درجات بسیار زیادی است که پایین ترین درجه ی آن در مومنین عادی و بالاترین درجات آن در افرادی همچون سلمان فارسی و لقمان حکیم است که نبی یا امام نیستند ولی به درجه ای رسیده اند که یک درجه بالاتر از آن رتبه ی انبیاست. « ...قَالَ (ابن الکوّاء) يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَخْبِرْنِي عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ قَالَ بَخْ بَخْ سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ مَنْ لَكُمْ بِمِثْلِ لُقْمَانَ الْحَكِيمِ عَلِمَ عِلْمَ الْأَوَّلِ وَ عِلْمَ الْآخر : ابن الکوّاء گفت یا امیرالمومنین مرا خبر ده از سلمان فارسی. امام فرمودند: به به سلمان از ما اهل بیت است. چه كسى برای شما مانند لقمان حكيم است. او (سلمان) داراى علم اول و آخر بود»(بحار الأنوار، ج10 ،ص123 ). امّا مرتبه ی پنجم روح که روح القدس نامیده می شود ، تنها مختصّ انبیاء و ائمه(ع) بوده خود دارای درجات گوناگونی است که درجات انبیاء تابع درجات آن است. بالاترین درجه ی روح القدس در چهارده معصوم است لذا اشرف از جمیع معصومین هستند. وحی نبوی و علم مخصوص امام معصوم ، ناشی از این مرتبه از روح است.
بر این اساس ، مکاشفه به مفهوم عامّ آن را که یک مفهوم جنسی است می توان به چهار قسم تقسیم نمود.
1ــ کشف نفسانی: منشاء این گونه مکاشفات ، شدّت قوّه ی خیال و وهم است که یکی از قوای حیوانی انسان است. تخیّلات زمان بیداری و دیدن رؤیاهای هنگام خواب نیز از آثار این قوّه است. از پاره ای روایات استفاده می شود که برخی از حیوانات نیز توانایی چنین مکاشفاتی را دارند. برای مثال برخی حیوانات گاه صدای اهل برزخ را می شنوند ، یا شیاطین را مشاهده می کنند. از آنجا که قوّه ی خیال ، قوّه ای مجرّد و غیر مادّی است ، در صورت قوّت یافتن می تواند سیر برزخی داشته ، از افق عالم برزخ برخی از امور آینده و گذشته را مشاهده نماید. مکاشفات اهل کفر مثل مکاشفات مرتاضان هندی یا برخی مسیحیان اهل ریاضت از این سنخ است. این قسم از مکاشفات گاه صادقند و گاه کاذب. مانند رؤیاهای هنگام خواب که گاه صادق و گاه کاذبند.
2ــ تلبیسات شیطانی: زمینه ی این تلبیسات قوّه ی خیال و وهم است ؛ لکن فاعل آن شیاطین هستند. شیاطین از پتانسیل موجود در قوّه ی خیال استفاده نموده ، صوری را برای شخص به نمایش در می آورند. کفّار و مشرکین اهل کشف ، همگی گرفتار این قسم تلبیسات اند.
3ــ کشف مومنانه: اینگونه از مکاشفات نه با قوّه ی خیال و وهم بلکه با روح ایمان حاصل می شود. اگر مومنانه بودن این مکاشفات به یقین احراز شود حتماً حقّ خواهند بود. لکن از آنجا که اهل ایمان ، مصون از داشتن تلبیسات نفسانی و شیطانی نیستند ، بدون ملاک نمی توان مکاشفات آنها را مومنانه دانست. لذا عارفان مومن باید مکاشفات خود را به ملاکها و معیارهای صدق عرضه کنند تا معلوم شود که مکاشفات آنها از چه قسمی است. برای مکاشفات عرفای مومن دو معیار وجود دارد. برهان قطعی عقلی و مکاشفه ی ذاتاً معصوم از خطا.
4ــ مکاشفات وحیانی: که منشاء آن روح القدس بوده از هر گونه خطا و اشتباه مصون است. چرا که رتبه ی وجودی صاحب این مرتبه از روح ، مافوق عوالم ملک و ملکوت و جبروت بوده از دسترس عوامل خطا که عمده ترین آنها شیاطین هستند مصون است. لذا بر صاحب این مرتبه ، نه خطا عارض می شود ، نه غفلت و سهو. این قسم از مکاشفات بر خلاف مکاشفه ی مومنانه معیار سنجش ندارد. چون روح القدس مافوق عقل اوّل و علّت وجودی آن است. لذا عقل ـ اعمّ از عقل بشر و عقل مجرّد ـ قادر به ارزیابی آن نیست. امّا عقل این مقدار می فهمد که اگر کسی صاحب چنین مرتبه ای باشد یقیناً امضای خدا را پای ادراکات خود خواهد داشت. و آن امضا همان معجزه است که دیگران از آوردن آن عاجزند.
لذا اگر در وجود کسی ، دعوی نبوّت یا امامت با معجزه جمع شود او یقیناً در دعوی خود صادق بوده پیام رسان خداوند متعال است. امّا ظهور خوارق عادات بلامنازع بدون دعوی نبوّت و امامت یا دعوی نبوّت و امامت بدون ظهور خوارق عادات بلامنازع ممکن است. لذا تا به حال هیچ عارف و اهل مکاشفه ای نیز نتوانسته است همراه با دعوی نبوّت دست به خارق عادت بزند.
به فتوای عقل برهانی ، محال است خداوند حکیم و عادل ، به مدّعی دروغین نبوّت اجازه ی انجام خوارق عادت بلامنازع بدهد. چون در این صورت لازم می آید که خداوند حکیم و عادل راضی به گمراه شدن مردم باشد. لکن خداوند حکیم و عادل است و چنین امری از حکیم و عادل محال است. لذا اگر فرد توانا بر خارق عادت بلامنازع هوس دعوی نبوّت یا امامت نماید خداوند حکیم و عادل قدرت خرق عادت را از او سلب می کند. پس اگر سلب نکرد معلوم می شود که او حقیقتاً نبی یا امام بوده از جانب خدا سخن می گوید.
توجّه:
در مطالب پیش گفته ، کلمه ی مکاشفه در باره ی وحی ، به معنی جنسی آن به کار رفته است نه به معنی نوعی آن. برخی از به اصطلاح روشنفکران چنین ادّعا نموده اند که وحی نیز از نوع مکاشفات عارفانه است. اینها برای اثبات ادّعای خود گاه به تعابیر عرفای اسلامی که از وحی با عنوان کشف نبوی یاد کرده اند نیز استناد کرده اند. امّا اینها توجّه نداشته اند که کشف نبوی از دیدگاه عرفای اسلامی از جنس مکاشفه است از نوع مکاشفه ی عرفانی. کما اینکه مکاشفه ی نفسانی نیز اشتراک جنسی با مکاشفه ی مومنانه دارد ولی از نوع آن نیست. نسبت مفهوم عامّ مکاشفه به انواع چهارگانه ی یاد شده مثل نسبت مفهوم حیوان است به انواعی چون اسب ، پلنگ ، انسان ، خرس و ... . همه ی این انواع در جنس حیوان مشرکند ولی هر کدام نوع جداگانه ای از حیوانند. مکاشفه نیز مفهوم جنسی بوده انواعی دارد که وحی و مکاشفه ی عرفانی دو نوع آن هستند. پس از اشتراک جنسی آنها تشابه تامّ لازم نمی آید همانگونه که از اشتراک جنسی انسان و اسب لازم نمی آید که اسب و انسان عین هم باشند.
از دیدگاه عرفان نظری و مکتب حکمت متعالیه ، اساساً انواع یک جنس نه تنها با هم یکی نیستند بلکه رابطه ای این انواع همواره طولی بوده دارای مراتبند. لذا انسان نوع الانواع و انبیاء ، فوق بشرند. از اینرو خداوند متعال در تعریف نبی فرمود:« قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى إِلَي »(الكهف:110) ؛ در این تعریف بشریّت جنس نبی و یوحی الیّ فصل اوست که به واسطه ی آن از دیگر افراد بشر متمایز می شود. مثل اینکه بشر به دیگر حیوانات بگوید: انا حیوان مثلکم الّا انا عاقل. (من هم حیوانی هستم مثل شما با این تفاوت که من عاقلم.)
بر این اساس می توان گفت:
کافر یعنی حیوانی با شعور طبیعی ویژه.
مومن یعنی حیوانی با شعور طبیعی ویژه که دارای روح الایمان است.
نبی یا امام یعنی حیوانی با شعور طبیعی ویژه و دارای روح الایمان و مریّد به روح القدس.
بنا بر ین ، از نگاه قرآن کریم بشر جنس بوده دارای سه نوع است. کفّار ، مومنین ، و انبیاء و ائمه. این حقیقت عمیق فلسفی و عرفانی در رویات اهل بیت(ع) نیز مورد اشاره واقع شده است.
« عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ النَّاسَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافٍ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فَالسَّابِقُونَ هُوَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ بُعِثُوا أَنْبِيَاءَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي يَذْهَبُ بِهِ النَّاسُ وَ يَجِيئُونَ وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ أَصْحَابِ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَوُوا عَلَى الطَّاعَةِ مِنَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجِ الَّذِي يَذْهَبُ النَّاسُ بِهِ وَ يَجِيئُونَ : جابر جعفى ــ که از کبار اصحاب و از اصحاب سرّ است ــ گفت حضرت صادق عليه السّلام فرمودند: جابر! خداوند مردم را سه گونه آفريده اين آيه اشاره بهمان است:« وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ.» سابقون پيامبر اكرم و برگزيدگان از ميان مردمند كه در آنها پنج روح قرار داده و به روح القدس ايشان را تأييد نموده با روح القدس به مقام پيامبرى مبعوث شدهاند و به روح ايمان تأييد كرده که به وسيله آن از خدا مي ترسند و به روح قوت تأييد شدهاند که با آن روح بر اطاعت خدا نيرو مىگيرند و با روح شهوت تأييد شدهاند كه با آن اشتهار به طاعت خدا دارند و از معصيت بيزارند و در آنها روح حركت قرار داده كه مي روند و مىآيند و در مؤمنين كه اصحاب يمين هستند روح ايمان قرار داده که با آن از خدا مىترسند و روح قوت كه بر اطاعت خدا نيرو مي گيرند و روح شهوت كه با آن به طاعت خدا تمايل دارند و روح حركت كه مي روند و مىآيند.»(بحار الأنوار، ج25، ص: 53)
« عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ أَتَى رَجُلٌ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ أُنَاسٌ يَزْعُمُونَ أَنَّ الْعَبْدَ لَا يَزْنِي وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَسْرِقُ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَشْرَبُ الْخَمْرَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَأْكُلُ الرِّبَا وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا يَسْفِكُ الدَّمَ الْحَرَامَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَقَدْ كَبُرَ هَذَا عَلَيَّ وَ حَرِجَ مِنْهُ صَدْرِي حَتَّى زُعِمَ أَنَّ هَذَا الْعَبْدَ الَّذِي يُصَلِّي إِلَى قِبْلَتِي وَ يَدْعُو دَعْوَتِي وَ يُنَاكِحُنِي وَ أُنَاكِحُهُ وَ يُوَارِثُنِي وَ أُوَارِثُهُ فَأُخْرِجُهُ مِنَ الْإِيمَانِ مِنْ أَجْلِ ذَنْبٍ يَسِيرٍ أَصَابَهُ فَقَالَ لَهُ عَلِيٌّ ع صَدَقَكَ أَخُوكَ إِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص وَ هُوَ يَقُولُ خَلَقَ اللَّهُ الْخَلْقَ وَ هُوَ عَلَى ثَلَاثِ طَبَقَاتٍ وَ أَنْزَلَهُمْ ثَلَاثَ مَنَازِلَ فَذَلِكَ قَوْلُهُ فِي الْكِتَابِ أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ فَأَمَّا مَا ذَكَرْتُ مِنَ السَّابِقِينَ فَأَنْبِيَاءُ مُرْسَلُونَ وَ غَيْرُ مُرْسَلِينَ جَعَلَ اللَّهُ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ- رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ فَبِرُوحِ الْقُدُسِ بُعِثُوا أَنْبِيَاءَ مُرْسَلِينَ وَ غَيْرَ مُرْسَلِينَ وَ بِرُوحِ الْإِيمَانِ عَبَدُوا اللَّهَ وَ لَمْ يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِرُوحِ الْقُوَّةِ جَاهَدُوا عَدُوَّهُمْ وَ عَالَجُوا مَعَايِشَهُمْ وَ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ أَصَابُوا اللَّذِيذَ مِنَ الطَّعَامِ وَ نَكَحُوا الْحَلَالَ مِنْ شَبَابِ النِّسَاءِ وَ بِرُوحِ الْبَدَنِ دَبُّوا وَ دَرَجُوا ثُمَّ قَالَ تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ وَ آتَيْنا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ثُمَّ قَالَ فِي جَمَاعَتِهِمْ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ «4» يَقُولُ أَكْرَمَهُمْ بِهَا وَ فَضَّلَهُمْ عَلَى مَنْ سِوَاهُمْ وَ أَمَّا مَا ذَكَرْتُ مِنْ أَصْحَابِ الْمَيْمَنَةِ فَهُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقّاً بِأَعْيَانِهِمْ فَجَعَلَ فِيهِمْ أَرْبَعَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ وَ لَا يَزَالُ الْعَبْدُ يُسْتَكْمَلُ بِهَذِهِ الْأَرْوَاحِ حَتَّى تَأْتِيَ حَالاتٌ قَالَ وَ مَا هَذِهِ الْحَالاتُ فَقَالَ عَلِيٌّ ع أَمَّا أَوَّلُهُنَّ فَهُوَ كَمَا قَالَ اللَّهُ وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئاً فَهَذَا يَنْتَقِصُ مِنْهُ جَمِيعُ الْأَرْوَاحِ وَ لَيْسَ مِنَ الَّذِي يَخْرُجُ مِنْ دِينِ اللَّهِ لِأَنَّ اللَّهَ الْفَاعِلَ ذَلِكَ بِهِ رَدَّهُ إِلَى أَرْذَلِ عُمُرِهِ فَهُوَ لَا يَعْرِفُ لِلصَّلَاةِ وَقْتاً وَ لَا يَسْتَطِيعُ التَّهَجُّدَ بِاللَّيْلِ وَ لَا الصِّيَامَ بِالنَّهَارِ وَ لَا الْقِيَامَ فِي صَفٍّ مَعَ النَّاسِ فَهَذَا نُقْصَانٌ مِنْ رُوحِ الْإِيمَانِ فَلَيْسَ يَضُرُّهُ شَيْءٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ يَنْتَقِصُ مِنْهُ رُوحُ الْقُوَّةِ فَلَا يَسْتَطِيعُ جِهَادَ عَدُوِّهِ وَ لَا يَسْتَطِيعُ طَلَبَ الْمَعِيشَةِ وَ يَنْتَقِصُ مِنْهُ رُوحُ الشَّهْوَةِ فَلَوْ مَرَّتْ بِهِ أَصْبَحُ بَنَاتِ آدَمَ لَمْ يَحِنَّ إِلَيْهَا وَ لَمْ يَقُمْ وَ يَبْقَى رُوحُ الْبَدَنِ فَهُوَ يَدِبُّ وَ يَدْرُجُ حَتَّى يَأْتِيَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ فَهَذَا حَالٌ خَيْرٌ لِأَنَّ اللَّهَ فَعَلَ ذَلِكَ بِهِ وَ قَدْ تَأْتِي عَلَيْهِ حَالاتٌ فِي قُوَّتِهِ وَ شَبَابِهِ يَهُمُّ بِالْخَطِيئَةِ فَتُشَجِّعُهُ رُوحُ الْقُوَّةِ وَ تُزَيِّنُ لَهُ رُوحُ الشَّهْوَةِ وَ تَقُودُهُ رُوحُ الْبَدَنِ حَتَّى تُوقِعَهُ فِي الْخَطِيئَةِ فَإِذَا مَسَّهَا انْتَقَصَ مِنَ الْإِيمَانِ وَ نُقْصَانُهُ مِنَ الْإِيمَانِ لَيْسَ بِعَائِدٍ فِيهِ أَبَداً أَوْ يَتُوبَ فَإِنْ تَابَ وَ عَرَفَ الْوَلَايَةَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ إِنْ عَادَ وَ هُوَ تَارِكُ الْوَلَايَةِ أَدْخَلَهُ اللَّهُ نَارَ جَهَنَّمَ وَ أَمَّا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ فَهُمُ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْرِفُونَهُ كَما يَعْرِفُونَ أَبْناءَهُمْ فِي مَنَازِلِهِمْ وَ إِنَّ فَرِيقاً مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ الرَّسُولُ مِنَ اللَّهِ إِلَيْهِمْ بِالْحَقِّ فَلا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ «5» فَلَمَّا جَحَدُوا مَا عَرَفُوا ابْتَلَاهُمُ اللَّهُ بِذَلِكَ الذَّمِّ فَسَلَبَهُمْ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ أَسْكَنَ أَبْدَانَهُمْ ثَلَاثَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ ثُمَّ أَضَافَهُمْ إِلَى الْأَنْعَامِ فَقَالَ إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلًا «6» لِأَنَّ الدَّابَّةَ إِنَّمَا تَحْمِلُ بِرُوحِ الْقُوَّةِ وَ تَعْتَلِفُ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ وَ تَسِيرُ بِرُوحِ الْبَدَنِ فَقَالَ لَهُ السَّائِلُ أَحْيَيْتَ قَلْبِي بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى.»( بحار الأنوار ، ج25، ص: 64)
2. اینکه بگوییم قرآن کریم کشف تامّ نبوی است به آن معنا که گفته شد مشکلی پیش نمی آورد. همانگونه که پیشتر گفته شد مشکل از آنجا ناشی می شود که عدّه ای وحی نبوی را فردی از نوع مکاشفات عرفا قلمداد نموده اند همانگونه که مکاشفات ابن عربی یا مولوی فردی از مکاشفات عرفانی است. مشکل این بیان آن است که وحی را هم مثل مکاشفات عرفانی غیر یقینی و غیر معصوم می کند. امّا اگر کسی وحی را نوعی از مکاشفه به معنی جنسی آن بداند مشکلی پیش نخواهد آمد. یعنی جنس مکاشفه انواعی دارد که نوعی از آن مکاشفه ی معصومانه بوده وحی نبوی نامیده می شود.
کما اینکه گاه از وحی نیز مفهوم جنسی لحاظ شده و گفته می شود وحی انواعی دارد که وحی نبوی یا وحی تشریعی نوعی از آن است. در استعمالات قرآنی نیز واژه ی وحی هم به مفهوم جنسی استعمال شده ، هم به معنی نوعی. برای مثال از وحی به زنبور عسل ، وحی به مادر موسی(ع) و نیز از وحی شیطان به اولیای خویش سخن گفته شده.
امّا دلیل عقلی و نقلی بر تفاوت وحی یا مکاشفه تشریعی در مطالب پیشین گذشت.
3. خارق عادت بر دو گونه است . یا عمومیّت نسبی داشته نفرات چندی بر آن توانا هستند. یا منحصر به فرد بوده از عهده ی دیگران ساخته نیست. گونه ی اوّل یقیناً معجزه نیست چون رقیب دارد ؛ البته اگر همه ی آن افراد در جمیع دعاوی خود متّفق القول باشند در آن صورت خارق عادت آنها ملحق به گونه ی دوم خواهد بود و حکم آنها را خواهد داشت. امّا گونه ی دوم خود بر دو قسم است ؛ یا همراه با دعوی نبوّت یا امامت است یا نه. اگر مقارن با دعوی نبوّت یا امامت نباشد معجزه نیست امّا اگر همراه با دعوی نبوّت یا امامت باشد معجزه خواهد بود. چون محال است خدای حکیم و عادل اجازه ی ظهور خارق عادت منحصر به فرد را به مدّعی دروغین نبوّت یا امامت بدهد. چرا که لازمه ی این امر ، رضایت به گمراهی مردم و اغراء به جهل است. و چنین امری بر خدا قبیح بوده و محال است.
با این مقدّمه اگر مشابه پیشگوییهای مطرح در قرآن کریم ، از غیر انبیاء نیز ساخته باشد آن گونه پیشگویی ها معجزه نخواهند بود. امّا اگر از افراد عادی ساخته نباشد معجزه است. و ظاهر این است که اینگونه اخبار غیبی که با یقین مطرح شده اند از غیر انبیاء ساخته نیست. دیگر افراد تنها در حدّ حدس پیشگویی می کنند و قادر نیستند با يقين کامل پيشگوئي نمایند.
آیات قرآن کریم ، قرآن را کلام خدا نامیده و معجزه بودن خود را گواه این ادّعا می گیرد. امّا در قرآن کریم تک آیه ها یا گزارشات غیبی به عنوان معجزه معرّفی نشده اند ، بلکه یک سوره از سور قرآن ، که حدّاقلّ آن سه آیه است به عنوان معجزه معرّفی شده است. خداوند متعال می فرماید:« أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ : آيا آنها مىگويند:او قرآن را به دروغ به خدا نسبت داده است؟! بگو: اگر راست مى گوييد، يك سوره همانند آن بياوريد؛ و غير از خدا، هر كس را مىتوانيد(به يارى) طلبيد.»(يونس:38)
تفاوتهای متعدد دیگری در این باره بیان شده است ,جهت آگاهی بشتر بنگرید:
1. وحی و تجربه نبوی , علی ربانی گلپایگانی
2.در آمدی بر کلام جدید , هادی صادقی
3. کتاب نقد , شماره 38
4. پاد زهر , دکتر احمد احمدی
صاحب محتوی:
پرسمان دانشجویی
زبان :
فارسی
منبع اصلی :
http://www.maaref.porsemani.ir//content/%D9%88%D8%AD%D9%8A-%D9%88-%D9%85%D9%83%D8%A7%D8%B4%D9%81%D9%87
جنس منبع:
متن
پایگاه :
پایگاه پرسش و پاسخ های معارف سایت پرسمان
نوع منبع :
پرسش و پاسخ , کتابخانه عمومی
مخاطب :
بزرگسال
خروجی ها :
Mods
Doblin core
Marc xml
MarcIran xml
مشخصات کامل فراداده
مشخصات کامل اثر
منابع مرتبط :
ثبت نظر
ارسال
×
درخواست مدرک
کاربر گرامی : برای در خواست مدرک ابتدا باید وارد سایت شوید
چنانچه قبلا عضو سایت شدهاید
ورود به سایت
در غیر اینصورت
عضویت در سایت
را انتخاب نمایید
ورود به سایت
عضویت در سایت