در گذشته و حال به گناه کردن خو گرفته ام که سبب شده اعمال خوب را ترک کنم و در بند گناهان اسیر شده ام و نمی دانم چگونه رهایی یابم؛ چون پس از ترک دوباره به گناهان باز می گردم و در درونم نه تنها نسبت به برخی گناهان احساس ندامت نمی کنم؛ حتی لذت می برم. لطفاً مرا راهنمایی کنید. | کتابخانه مجازی الفبا

در گذشته و حال به گناه كردن خو گرفته ام كه سبب شده اعمال خوب را ترك كنم و در بند گناهان اسير شده ام و نمي دانم چگونه رهايي يابم؛ چون پس از ترك دوباره به گناهان باز مي گردم و در درونم نه تنها نسبت به برخي گناهان احساس ندامت نمي كنم؛ حتي لذت مي برم. لطفاً مرا راهنمايي كنيد.

احساس خجالت و شرمندگي در برابر خداوند متعال نسبت به پيشينه هاي سوء خود از بهترين حالات روحي و معنوي و زمينه ساز توجه و جلب رحمت و عنايت پروردگار است.
ضمن آن‌كه انسان همواره بايد از گذشته‌هاي بد نگران و نسبت به آينده خود بيمناك باشد خوف و اندوه نبايد به گونه‌اي باشد كه انسان را مأيوس و نااميد سازد؛ چرا كه اين خود دامي از ابليس و گناهي كبيره به حساب مي آيد.
پشيماني، اساسي‌ترين ركن بازگشت و جبران گناه است؛ ولي نبايد در آن متوقف ماند؛ بلكه خداوند منان آن را پلي قرار داده است تا بندگان مؤمن با گذر از آن از جهنم سيئات[1] بيرون جسته و به بهشت حسنات[2] فرود آيند؛ بنابراين گام بعدي تغيير مسير و ترك گناه است.
براي ترك گناه و عادت هاي زشت توصيه هايي در پي مي آيد؛ ليكن مهم خود انسان است كه با اراده اي قاطع به انجام اين امور پرداخته و در اين صورت خداوند متعال يار و ياور او خواهد بود.

روش هاي ترك گناه:
1. كوچك نشمردن هيچ گناهي هر چند به نظر صغيره باشد. چرا كه ابليس لعين با كوچك جلوه دادن گناهان زمينة عادت كردن به گناه و انجام دادن معاصي كبيره را هم فراهم مي نمايد. امام علي ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: «بدترين گناه آن است كه گنهكار آن را سبك شمارد».[3] پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ ، در دستوري اخلاقي علاج اين بيماري را اينگونه بيان مي فرمايند: «كوچكي گناه را نبينيد؛ بلكه ببينيد به چه كسي گستاخي كرده ايد».[4] هر وقت گناه در نظر انسان كوچك جلوه نمود و زمينه هاي انجام آن نيز فراهم آمد بهترين عمل توجه به عظمت و جلالت خداوند متعال است.
2. از نماز براي ترك گناه كمك بگيريد. در قرآن مي خوانيم كه: «نماز شما را از كارهاي زشت و منكر باز مي دارد». (ابتدا ممكن است مشكل باشد اما كمي صبر و استقامت كمك مي كند که از نتايج آن بهره بگيريد.
3. شرط نمودن با خدا مبني براي ترك معصيت و استعانت جستن از او: شما مي توانيد هر روز بعد از نمازهاي يوميه با خداوند شرط كنيد و قول دهيد گناه انجام ندهيد. بدين صورت كه بعد از خواندن نماز صبح با خداوند متعال عهد كنيد تا نماز ظهر هيچ گناهي را انجام ندهيد. بعد از اينكه سربلند بيرون آمديد بعد از نماز ظهر و عصر عهد خود را تكرار كنيد و همين‌طور روز را بدون گناه به پايان رسانيد. بعد از مدتي ثمرة اين روش را به خوبي در خواهيد يافت. پس از آن مي توانيد هر روز اول صبح با خداوند عهد خودتان را تا شب محكم نماييد.
4. هرگاه فكر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از ذهن خارج كرده و توجه خود را با امور شريفي مثل: نماز، قرائت قرآن، مطالعه و يا بازي‌ها و سرگرمي‌هاي سالم معطوف سازيد.
5. مطالعه و تفكر پيرامون عواقب سوء و وخيم گناه: در اين رابطه مطالعه كتاب هايي پيرامون معاد بسيار نافع است. به كتاب هاي شهيد دستغيب ـ رحمه الله ـ درباره گناه، آثار آن و ترک گناه مراجعه نماييد.
6. خود را همواره در محضر حق‌تعالي، امامان ـ عليهم السّلام ـ بدانيم و او را به يقين در همه حال مراقب و بيناي به افعال خود بنگريم. سعي شود هميشه اين كلام گهربار از حضرت امام خميني – رحمة الله عليه – را به ياد داشته باشيم كه: عالم محضر خداست، در محضر خدا معصيت نكنيد.
7. توجه به حالات زشت گناه و خصوصاً تداعي حالت زشت شخص گنهكار در عالم آخرت و رسوا شدن در محضر خداوند متعال و ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ .
8. براي ترك معاصي لازم است در بسياري از موارد انسان از مكروهات و چه بسا ازمباحات (كه زمينه گناه را فراهم مي كند) نيز چشم بپوشد تا او را به انجام زشتي‌ها نزديك نسازد. در گفتار ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ آمده است كه: «مكروهات پرتگاه (انسان در معاصي) است».
9. از مكان‌ها و شرايطي كه آدمي را به گناه ترغيب مي‌نمايد فاصله بگيريد. براي انساني كه معاصي را در خلوتگاه انجام مي‌دهد بهتر آن است كه هميشه از مكان‌هاي خلوت پرهيز كند و بالعكس، انسان‌هايي كه در محيط‌هاي ناسالم معاشرت دارند پناه بردن به خلوتگاه مناسب‌تر است.
10. تقويت اراده: به وسيله تلقين كردن به خود مبني بر اينكه من مي توانم و تكرار جملات تشويق كننده و پرهيز از بر زبان جاري كردن جملات يأس آور مثل از عهده من ساخته نيست، نمي توانم، قدرت ندارم و... اراده خود را قوت بخشيم. براي تقويت اراده از ورزش نيز مي توانيم كمك بگيريم ورزش باعث مي‌شود كه انسان فردي با اراده گردد و راحت‌تر به ترك گناه بپردازد.
11. محاسبه نفس: رسيدگي به افکار و اعمال در طول روز به خصوص در پايان روز يعني شب‌ها قبل از خوابيدن را محاسبه نفس گويند توجه به اعمال روز و كردارها و توبيخ نمودن و استغفار كردن در صورت انجام دادن معصيت يكي از راههاي مهم به شمار مي‌رود.
12. مطالعه پيرامون زندگي پارسايان و زاهدان و مطالعه كتاب‌هاي اخلاقي.
13. با افراد منحرف معاشرت و دوستي نکنيم و دوستان مؤمن و سالم انتخاب کنيم. بي‌شک همنشيني با دوستان صالح انسان شما را به كاري خوب مي كشاند.
14. شركت در فعاليت‌هاي مذهبي و اجتماعي همچنين شركت در مراسم تشييع جنازة مؤمنين، زيارت قبور ياد مرگ به انسان در ترک گناه کمک مي رساند.
15. با برنامه هاي متنوع و سودمند مثل سير مطالعاتي منظم اوقات فراغت خود را تنظيم کنيم. (ما اوقات فراغت لذت بخش كه در آن گناه هم نباشد زياد داريم)
16. خواندن قرآن و تدبر در آيات.
17. سعي و كوشش در انجام وظايف ديني مثل نماز و روزه و... .
18. شناخت علل و زمينه‌هايي كه باعث عادت‌هاي زشت شده است و مخالفت با آن عوامل، مثلا اگر ارتباط و دوستي با اشخاص غير سالم زمينه ساز گناه بوده، در ارتباط با آنها تجديد نظر شود.
براي موفقيت در توبه، علاوه بر نكات ذكر شده، مطالب زير قابل توجه است:
الف) براي موفقيت در امر توبه بايد دانست كه انسان معجوني از نيروهاي گوناگون است. بعضي از آنها از غرايز حيواني نشأت مي‌گيرد و بعضي از فطرت حقيقت طلب و خداجوي انسان. بين اين نيروها به طور دائم جدال و درگيري وجود دارد. انسان بايد با مبارزه‌اي هميشگي (جهاد اكبر) با وسوسه‌هاي شيطاني و نيز ارضاي غرايز از طريق مشروع، قواي نفساني خود را كنترل كند.
ب) براي استمرار توبه، برنامه‌اي زمان بندي شده جهت مبارزه با گناه ضرورت دارد. اين برنامه در ابتدا سبك باشد و كم‌كم جدي‌تر و سنگين‌تر شود. اگر همان اول شرط شد كه من هيچ‌گاه گناه نمي‌كنم ممكن است عملي نگردد. پس با خودتان شرط كنيد فقط امروز مي خواهم چشم خود را كنترل كنم و آن روز را نيز طبق برنامه قبلي (شماره 3) چند قسمت كنيد. و در عين حال بر قسمت‌هاي ديگر اعضاء و جوارحتان نيز دقت داشته باشيد.
ج) براي التزام به استمرار توبه، در صورت تخلف و شكستن توبه جريمه اي قرار دهيد و حتماً آن جريمه را پرداخت و يا اداء نماييد. مثلاً مي توانيد شرط كنيد اگر دوباره مرتكب آن گناه شدم فلان مبلغ صدقه را بپردازم و يا چند ركعت نماز بخوانيم و...)؛ البته مقدار جريمه را آنقدر سنگين نباشد كه از انجام آن برنيائيد که اين خود باعث انجام دادن تخلف ديگر و زمينه ساز تضعيف نفستان مي شود. البته هرگاه موفق به انجام اعمال مثبت و برنامه‌هاي مذكور شديد خودتان را تشويق كنيد (تفريح برويد، براي خود لباس جديد بگيريد.)
د) تقويت ايمان و روحيه ديني: براي تقويت ايمان در دو زمينه بايد كوشا باشيد:
1. رشد علمي: براي اين كار، كتاب هاي شهيد مطهري و شهيد دستغيب را به تدريج – طبق يك برنامه هفتگي – مطالعه كنيد.
2. بعد عملي: اولين گام انجام واجبات و ترك محرمات است. در جدولي همه روزه برنامه‌هاي انجام شده و يا خداي ناخواسته خلاف‌هايي كه مرتكب شده‌ايد را ثبت كنيد و بلافاصله تصميم به از بين بردن آنها با روش هاي ذكر شده بگيريد. نتيجه و ميزان موفقيت هر يك از آنها را ثبت كنيد و در پايان نتيجه را محاسبه كنيد. براي تخلفات، خود را ملامت كرده و براي موفقيت ها خدا را شاكر باشيد.
نکته: (از آنجا كه ممكن است اين دفترچه به دست افراد ديگر افتاده يا مورد مطالعه قرار گيرد. سعي كنيد از رمز گذاري بوسيله اعداد يا حروف براي كارهاي روزانه استفاده كنيد)
هـ ) استغفار: پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «هر دردي را دارويي است و داروي گناهان، استغفار است».[5] و امام علي ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: « درد و داروي گناهان استغفار است و شفاي از گناه به اين است كه به گناه باز نگردي».[6]

مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم