جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بر اساس نظریه امر بین الامرین، انسان نه کاملا مجبور است و نه کاملا آزاد، بلکه در میان این دو قرار قرار دارد. از سوی دیگر از برهان فسخ عزائم که بر گرفته از سخنان امام علی ع است، فهمیده می‌شود که خداوند مانع انجام برخی از افعال انسان مختار می‌شود. در این صورت انسان در عین داشتن اختیار مجبور است و این گزینه، تناقض‌نماست. به لحاظ اهمیت برهان فسخ عزائم و شناسایی عقیده شیعه در جبر و اختیار تبیین رابطه مذکور، ضروری است. این تحقیق بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی به توضیح رابطه دو اعتقاد ماخوذ از منابع شیعی(امر بین الامرین و برهان فسخ عزائم) از طریق رابطه‌ طولی اراده الهی و اراده انسان، علت تامه بودن و ناقصه بودن این دو اراده را تبیین کند و با بیان اینکه گاهی به دلیل مصلحت جامعه است که تصمیم انسان شکسته‌ می‌شود به حل این تناقض ظاهری بپردازد.

اختیار انسان و به تبع آن مسئولیت‌پذیری انسانی از مباحثی است که در علوم مختلف، از منظرهای متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، این مفهوم، در نظریه مشهور «انتخاب گلاسر» با مفهوم مشابه آن یعنی «اختیار» در نظریه امر بین الامرین ملاصدرا مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. در نظریه انتخاب، انسان را موجودی آزاد و آگاه از همه‌ی افعال خود می‌دانند و همچنین تأکید زیادی بر اختیار کامل انسان دارند، به همین دلیل تمام افعال او هدفمند بوده و از خود او سرچشمه می‌گیرد؛ پس انسان بر تمام رفتار خود کنترل و مسئولیت دارد و فاعلیت الهی لحاظ نشده است. طبق این نظریه، انتخاب‌های انسان بر مبنای «دنیای مطلوب» ساخته ‌شده در ذهن انسان جهت می‌یابد. از طرفی در نظریه‌ی امر بین الامرین، افعال اختیاری انسان هم به خداوند و هم به انسان منسوب است که مقبول‌ترین تقریر آن بر اساس امکان فقری ملاصدرا است که انسان را موجود ربطی می‌داند و از خود استقلالی ندارد. در این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با به کارگیری روش تطبیقی به مقایسه این دو نظریه از سه جهت مفاهیم اصلی، مبانی و پیامدهای روان‌درمانی پرداخته شده است. در نهایت این نتیجه حاصل شد که بین مفاهیم اصلی دو نظریه تفاوت بسیاری وجود دارد. همچنین در بحث مبانی انسان‌شناسی و هستی‌شناسی، تفاوت خدامحوری و انسان محوری مشهود است. این دو رویکرد به لحاظ ایجاد روحیه خوشبختی، امیدواری، پویایی و مسئولیت‌پذیری تفاوت‌هایی نیز دارند.