جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معادل­‌گزینی در ترجمه فرایند بسیار مهم و حساسی است که دقت نظر بالای مترجم را می­‌طلبد، و لازمه آن تسلط کافی بر دو زبان مبدأ و مقصد است. ترجمه سید جعفر جعفر شهیدی از کتاب نهج البلاغه به اذعان بسیاری از صاحبنظران یکی از بهترین ترجمه­‌هایی است که تاکنون از این کتاب به عمل آمده به گونه‌­ای که ترجمه مذکور در سال 1369 به عنوان کتاب برگزیده سال معرفی شد و از طرف بسیاری از مجامع علمی و ادبی مورد ستایش قرار گرفته است. نویسندگان در این جستار، ترجمه خطبه قاصعه از این کتاب را به عنوان نمونه انتخاب کرده و با متن عربی آن مقایسه نموده و بر اساس رویکرد متن­‌مدار معادل­‌گزینی در آن را در دو سطح، واژگان و بافت متنی مورد تحلیل و بررسی قرار داده­‌اند. یافته­‌های این پژوهش نشان می­‌دهد، با وجود تلاش­‌های فراوانی که در برگردان این کتاب گرانقدر مبذول شده، و به رغم همه زیبایی­‌ها و ظرافت­‌های بکار رفته در آن، به نظر می­‌رسد استاد شهیدی در معادل­‌گزینی برای معنای ارجاعی و همچنین معنای بافتی و متنی برخی از واژه­‌ها چندان دقیق عمل نکرده است.

در تمام عمر انسان بر روی کره خاکی، انسان از واژه مظلومیت و بهره کشی متنفر بوده است و آن را به عنوان قبح عقلی و شرعی مد نظر داشته است. فطرت پاک خداوندی به عنوان ابزار بسیار حرکت بخش مانع از سلطه پذیری او بوده است و لیکن هر جامعه‌ای که زمینه فرهنگی سلطه پذیری و استضعاف را داشته باشد به مستکبر و استعمارگر در «خود برتر بینی‌اش» کمک کرده است. اشاره آیات شریف قرآن در «لا تَظلِمونَ و لا تُظلَمون» مبین چنین معنایی است.هدف این مقاله نمایاندن چهره استکبار در جامعه انسانی امروز است. کیفیت استکبار ستیزی از منظر قرآن و تبیین شیوه‌های مبارزه با استکبار با ارائه آیات شریفه موجبات طمأنینه؛ و آرامش و عزت نفس خواهد بود این بررسی با شیوه توصیفی و فلسفی و از نوع تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای است.

سبک‌شناسی جایگاه مهمّی در کشف ویژگی‌های زبانی آثار ادبی دارد. قرآن به عنوان معجزه جاویدان پیامبر (ص) که کتابی همه‌جانبه است، آکنده از جنبه‌های زبانی و سبک‌شناختی می‌باشد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به بررسی زبانی سوره محمد(ص) در چهار سطح آوایی، صرفی، نحوی، واژگانی، و نیز کشف زوایای ادبی آن پرداخته است. مهم‌ترین یافته جستار حاضر این است که بین مضمون آیات سوره محمد(ص)با آواهای به کار رفته در واژگان آن انسجام وجود دارد. آنجا که روی سخن با کفّار و جهاد با آنان است، لحن کوبنده‌ غالب است و این امر در نوع آواها و صفات آن‌ها قابل رصد می‌باشد. اما جایی که خداوند با مؤمنان سخن می‌گوید، زبان نرم و ملایمی به کار رفته است. مختوم شدن غالب فواصل به حرف «میم» در این سوره یکی از ویژگی‌های سبکی است است که نقش مهمّی در استمرار ضرباهنگ سوره ایفا نموده‌ است. همچنین وجود مقطع بلند باز در 86 درصد از فاصله‌های آیات نیز دیگر ویژگی سبکی سوره است که تلفظ آن نسبت به مقطع‌های دیگر از طول زمانی بیشتری برخوردار است، و این مسأله به خلق ضرباهنگی که دایر بر شدّت، حدّت، خشونت، تشویق به جهاد، و تصویر جنگ مؤمنان و کفّار است، کمک نموده است. این انسجام حتّی در سطوح نحوی و واژگانی نیز تجلّی یافته، و به خاطر همسویی با سیاق کلّی سوره و تأثیرگذاری واژگان، برخی ساخت‌های نحوی از استعمال رایج خارج شده، و لهجه‌ی خاصی غالب گشته است که این مقوله در فعل «عسیتم» نمود یافته است.

یکی از مباحثی که از سده‌های آغازین تاریخ اسلام مورد اهتمام زبان‌شناسان مسلمان، مفسّران و نیز مستشرقان قرار گرفته است، مسأله واژگان غیر عربی در قرآن کریم می‌باشد. این مسأله در پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن از اهمیت بسیاری برخوردار بوده، و دیدگاه‌های متعددی را بیان نموده است. سه دیدگاه اصلی موافق، مخالف، و بینابین ماحصل پژوهش‌های زبان‌شناسان قدیم در این حوزه به شمار می‌رود. ولی واقعیّت این است که علوم زبان‌شناختی وجود واژگان غیر عربی در قرآن را مقوله اثبات‌شده‌ای می‌داند. در مقاله حاضر که رویکرد توصیفی تحلیلی دارد، واژگان غیر عربی موجود در قرآن از منظر زبان‌شناسی جدید مورد بررسی قرار گرفته است. مهم‌ترین یافته پژوهش حاضر این است که واژگان غیر عربی در قرآن غیر قابل انکار است و انکار آن در تعارض با یافته‌ها و دیدگاه‌های علوم زبان‌شناختی جدید است. واژگان مذکور صدها سال پیش از نزول قرآن وارد زبان عربی شده، و با ساختاری آوایی و صرفی زبان عربی سازگار گشته است. از سوی دیگر، خاستگاه واحد زبان‌های سامی که عربی یکی از آن‌هاست دلیل دیگری بر اثبات وجود واژگانی از خانواده زبان‌های سامی در قرآن است.