جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اختلاف صفار و کلینی به عنوان استاد و شاگرد در خصوص جامعیت قرآن و سنت را بایستی در نوع نگاه آن ­دو به جایگاه عقل و نص، همراهی امام (ع) با کتاب و سنت، معنای تفویض و نیز با توجه به قرابت هریک از ایشان به طیف‌های کلامی در درون امامیه، باز جست. کلینی که قرابت بسیاری به طیف عقل­گرا و قرآن­محور هشام ­بن ­حکم داشت و در مسأله تفویض امور به پیامبر (ص) و امام (ع)­، جانب دیدگاه متعادل و خارج از اتهام به غلو را می­گرفت، قرآن و سنت را جامع همه اموری می‌دانست که انسان­ها حداقل در مسائل دینی بدان نیاز دارند. از این‌رو امام (ع) را صرفاً به عنوان حامل و مفسر کتاب و سنت در نظر می‌گرفت؛ اما صفار با شدت نص­گرایی و طبعاً عقل­محور نبودن، ارائه معنایی موسع از تفویض و همچنین در متهم شدن به غالی­گری، قرابتی با طیف مفضل ­بن ­عمر داشت و در نتیجه، قرآن و سنت را جامع هر آنچه انسان­ها بدان­ها نیاز دارند، نمی­دانست. البته، این مسأله برای وی و در منظومه اعتقادی­اش، مشکلی ایجاد نکرده و او علم امام (ع) را که در «بصائر الدرجات» به شکلی حداکثری به آن پرداخته است، به عنوان پوشش­دهنده مواردی می­داند که در کتاب و سنت نیامده است.

شیخ‌ کلینی که در دوران غیبت صغرا می‌زیسته است، به‌سبب نوع نگاهش به امامت و در مواجهه با رخداد غیبت، برخوردی عادی و همراه با آرامش از خود بروز می‌دهد که آن، هم در تألیف کتاب کافی بازتاب یافته است و هم در عدم مراجعۀ کلینی به نواب امام ‌زمانZ. کلینی که در عقل‌گرایی و اعتقاد به همراهی امام با کتاب و سنت و عدم تجاوز امام از آن دو، با جریان هشام ‌بن ‌حکم قرابت دارد، عدم دسترسی تعلیمی به امام، برای او ایجاد بحران و اضطراب نمی‌کرده است. وی با تبیین مفهومی عام با نام حجت که جامع مفهوم پیامبر2 و امامR بوده و همچنین با بیان جایگاه تکوینی حجت، این اعتقاد را بیان می‌کند که وجود امام(حجت) تکویناً ضرورت دارد و نه لزوماً تعلیماً و لازمۀ این ضرورت، دسترسی مستقیم به امام نیست که بدین وسیله، بحران عدم دسترسی به امام را که برای بسیاری از شیعیان آن دوران مطرح بوده، مدیریت کرده و پاسخ می‌دهد.