جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از اصول ادیان توحیدی، «نبوت» است که خود مبتنی بر وحی است. اندیشمندان دیدگاه‌های متفاوتی درباره حقیقت وحی و ابعاد گوناگون آن دارند. در این میان، گروهی از روشنفکران معاصر با استناد به برخی از کلمات عرفا، رویکردی متفاوت اتخاذ و نظراتی شاذ در باب وحی ارائه کرده‌اند. از جمله این افراد عبدالکریم سروش است. از منظر وی وحی همان رؤیا و رؤیا نیز همان وحی است و قرآن از جنس خواب، و نبی اکرم(ص) نیز راوی رؤیاهای رسولانه است. از دیدگاه وی، قرآن کلام محمد(ص) است و به صورت مجازی به خدا نسبت داده شده است. وی معتقد است: جبرئیل وجودی عینی و خارج از خیال پیامبر(ص) ندارد. درواقع وی نقش واسطه‌گری جبرئیل در انتقال وحی را نفی کرده و پیامبر(ص) را همه‌کاره وحی معرفی می‌کند. او برای تبیین دیدگاه خویش، از آراء اهل معرفت در باب متافیزیک وصال و قرب نوافل و فرائض بهره می‌جوید. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی اصل ادعای سروش و استشهادات عرفانی وی، می‌پردازد و روشن می‌سازد که اصل ادعای او مخدوش و استشهاد ایشان به متافزیک وصال، ناقص و نادرست است؛ زیرا انسان کامل با رسیدن به مقام فنا، فانی فی‌الله می‌شود و در نتیجه فقط مستمع است و سخنی از خویش ندارد.

از جمله حقايقي که در قرآن کريم مطرح شده و انديشمندان بسياري دربارة آن اظهار نظر کرده‌اند «عرش» و «کرسي» است. علامه طباطبائي يکي از انديشمنداني است که با تلفيقي از روش «عقلي» و «نقلي» به تبيين آن پرداخته است. از منظر ايشان، «عرش» و «کرسي»، حقيقت واحدي است که به حسب اجمال و تفصيل و بطون و ظهور، به دو مرتبه تقسيم و از هم جدا مي‌شوند؛ به‌گونه‌اي‌که اجمال آنچه در عرش است به‌ تفصيل در کرسي ظهور پيدا مي‌کند. اين ‌دو حقيقت موجوداتي مجرد و از حقايق عالم عقل به‌شمار مي‌روند و دو مرتبه از مراتب علم فعلي حق تعالي هستند. صور و تمثال تمام موجودات در عرش و کرسي وجود دارد و تدبير امور عالم و زمام جميع حوادث و اسباب آنها به عرش منتهي مي‌گردد. عرش و کرسي در دنيا و آخرت حاملاني دارند. براي اين‌ دو حقيقت در شريعت، اوصاف گوناگون و نام‌هاي متفاوتي نيز ذكر شده است.