جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم حوزه‌ی عمومی از اصطلاحات مهم و ایده‌ساز در حوزه‌ی نظری سیاست و نیز مشوقی برای پیش­بُرد دمکراسی‌های مشورتی یا انجمنی به شمار می­‌رود، اما سیالیت و اغتشاش صورت‌بندی این مفهوم در نزد نظریه‌‌پردازان فلسفه‌ی سیاسی، بازترسیم خطوط اصلی آن و نیز پیوند آن با مفاهیم مهمی مانند امر سیاسی و آزادی را ناگزیر می‌سازد. از این‌رو، نگارنده با اتخاذ رویکرد تاریخ­نگاری ایده‌ها که مبتنی بر قرائت متنی است، درصدد برآمده تا با پرسش از چیستی ایده‌های حوزه‌ی عمومی، امر سیاسی و آزادی در اندیشه‌ی هانا آرنت، استدلال کند که مفهوم حوزه‌ی عمومی تحت تأثیر مدرنیته و ظهور ایدئولوژی‌های تمامیت‌طلب و جامعه‌ی توده‌ای که عرصه را بر عمل سیاسی تنگ‌تر می­کند، دچار تغییر شده و در نهایت با از میان رفتن چنین حوزه‌ای، امر سیاسی در قالب ایدئولوژی یا باوری متصلب به انحلال امر سیاسی منجر می‌شود. با درک چنین امری، زمینه‌ برای تقویت مفهوم حوزه‌ی عمومی به‌عنوان پیش‌ زمینه‌ای برای بازتعریف امر سیاسی در چارچوب مفهومی انسانی و مبتنی بر دوستی و سرانجام امکان بیشتر برای دسترسی به دمکراسی گشوده می‌شود.

احیای نقش دین در جوامع مدرن و بذل توجه کسانی مانند هابرماس به این پدیده، دوگانه‌انگاری‌های مبتنی بر سنت-مدرنیته، عمومی-خصوصی، سکیولار-دینی را از طریق مفصل‌بندی‌های جدیدی به چالش کشیده است؛ تا جایی‌که اکنون برقراری پیوند وثیق بین تجدد با عرفی‌شدن، امری کاملا دور از انتظار به‌شمار می‌رود. این مقاله نیز با در کانون نشانیدن دگردیسی آرای هابرماس در ارتباط با حوزه‌ی عمومی و جایگاه دین در آن، استدلال می‌کند که نگاه هابرماس به دین، از منظر نقدی فلسفی به نگاه مثبت سیاسی-جامعه‌شناختی تغییر و هابرماس با درک واقعیت‌های جهان معاصر مفهوم پسا-سکیولاریسم را در جایگاه تجدید نظری در چشم‌اندازهای سکیولار و نیز بهادادن به نقش دین در حوزه‌ی عمومی مطرح می‌نماید. این امر نیز به‌نوبه‌ی خود از نگاه هابرماس به پذیرش همزیستی منجر و تکثر در حیات سیاسی را ارتقا می‌بخشد.