جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫مفهوم خدا در طول تاريخ بشر، در انديشه بشر بوده؛ اما همه تصوير واحدي از خدا نداشتند. فلاسفه يونان نيز، مفهوم واحدي از خدا نداشتند. اين پژوهش در پنج بخش به اين موضوع پرداخته است. طالس اولين فيلسوف يونان، خدا را با مفهوم «روح و عقل» بيان کرده که تمام اشيا را از آب خلق کرده است. آناکسيمنس، خدا را «هوا» ميداند که همه چيز از رقّت و غلظت آن به وجود ميآيد. گزنوفانس، بر تنزيه خدا تأکيد دارد. هراکليتوس همه اشيا را فروغ و جلوه «آتش جاويدان» ميداند که همان خداست. فيثاغورث قائل به «روح جهاني» است و براي آن روح، تعبير «واحد مطلق» را به کار ميبرد که همان خداست. پارمنيدس، خدا را «ذات احديت» مينامد که نامتناهي و نامرئي است. آناکساگوراس قائل به نوعي حلول خدا در تمام اشيا است. وي خدا را با مفهوم «روح و عقل» بيان کرده است که «ناب تر از همه هستي» است. سقراط هم همان مفهوم «روح و عقل» را براي خدا به کار برده و تا حدودي بر مجرد بودن آن تأکيد دارد. افلاطون مفهوم خدا را بسيار تعالي داد؛ خدايي که در جهان معقول قرار دارد و «فوق وجود» است. حيات، قدرت، علم، اراده و ... از صفات ثبوتي خدا و حکمت، عدالت، خالقيت، عنايت و ... از صفات فعلي خدا و تغيير، حلول و جسمانيت، از صفات ذاتي سلبي خداست. ارسطو خدا را محرک اول ميداند؛ زيرا معتقد است که تمامي حرکات، بايد به يک محرک نامتحرک منتهي شود. رواقيان مانند هراکليتوس وحدت وجودي هستند و اصل همه اشيا را آتش نخستين ميدانند که دو جنبه فاعلي و انفعالي دارد و معمولا جنبه فاعلي را خدا مينامند. نوافلاطونيان اولين بار، نظريه فيض و صدور را مطرح کردند و خدا را واحد ناميدند که فوق وجود است. فلوطين بر تنزيه خدا بسيار تأکيد دارد و تمام صفات ممکنات را از او نفي ميکند؛ گويا ميخواهد بگويد: «ليس کمثله شي ء». برخي از نتايج اين پژوهش: بعضي از فيلسوفان يونان، متألّه، برخي ملحد و برخي لااَدريگرا بودند. متالّهان يوناني يا وحدت وجودياند و يا توحيدي. خداي برخي از آنها مادي و خداي برخي ديگر مجرد است. خلق از عدم در بين فلاسفه يونان متصور نبوده است. خداي گزنوفانس و افلاطون به خداي اديان الهي نزديکتر است. نظريه فيض فلوطين، مقبول بسياري از فلاسفه اديان ابراهيمي است.