جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در تاریخ فلسفه از دیرباز سنت براین بوده است که برای فهم بهتر آثار بزرگ فیلسوفان، شرح‌های گوناگونی نگاشته شود، چنان‌که گاهی خود این شرح‌ها به آثاری ماندگار و بزرگ تبدیل شده‌اند. وجود و زمان نیز از آثار فلسفی بزرگ عصر ماست که معانی دشوار آن، انگیزۀ صاحب‌نظران برای نگارش شرح‌های متعدد بر آن را موجه می‌سازد. یکی از شرح‌های قابل استفاده، که به لحاظ حجم و تفصیل و دشواری بیان، مسیر اعتدال را برگزیده است، شرح آندرئاس لوکنر بر این اثر است، که در سال جاری با ترجمۀ دکتر احمدعلی حیدری وارد عرصۀ نشر شده است. این کتاب، اثری مفید و غنی برای علاقه‌مندان است که می‌توان آن را به‌عنوان منبعی دانشگاهی در اختیار دانشجویان مقاطع مختلف رشتۀ فلسفه و سایر رشته‌های مرتبط قرار داد. نوشتار پیش رو به معرفی کوتاه و ذکر ویژگی‌های این اثر می‌پردازد.

از اصل نگارش کتاب کلام و جامعه ربع قرن می گذرد و بعد از انتشار در زمان کوتاهی جزو منابع مهم و کتاب های مرجع در این حیطه در زبان آلمانی شد. پیشنهاد ترجمه این کتاب از سوی دانشگاه ادیان و مذاهب صورت گرفت. کتاب از چند جهت حائز اهمیت است. نخست از حیث محتوا به این دلیل که پرداختن نسبتا جامعی به بحث کلام به خصوص در سده های دوم و سوم هجری دارد که سده های شکل گیری نحله های کلام در عالم اسلام است. دوم از حیث تتبع بسیار گسترده ای که نویسنده داشته است. او در مقدمه اصلی کتاب اشاره می کند که تقریبا کل کتاب را یک نفره نوشته که بسیار اعجاب آور است. فان اس برای نگارش این کتاب از سوی دانشگاه ۱۰ سال مرخصی می گیرد و از طرف آنجا پشتیبانی شده است. فان اس در نگارش ۶ جلد کتاب که ۴ هزار صفحه است و ۴ جلد آن متن و ۲ جلد قطعاتی از متون کلامی به همراه پاورقی و حاشیه است به بیش از ۵۱۴۲ منبع رجوع کرده است. او در تحقیقاتش دقت فوق العاده ای دارد و پاورقی های این کتاب گنج برای کار بعدی است. اما غیر از این تلاش همراه با جست وجوی سنگین و نگارش پرزحمت، رویکرد فان اس به موضوعات حائز اهمیت است. اولا فان اس تلاش کرده در ۳ جلد نخست و نیمی از جلد چهارم به شیوه تاریخی بحث کند ثانیا کوشیده در بحث از یک مبحث کلامی در حد نسبت دادن یک رای کلی به یک جماعت بزرگ نباشد بلکه سعی کرده به دقت آرای متکلمان را جزء به جزء و با نسبت دادن به خود آنها بیان کند. از نیمه جلد چهارم به بعد فان اس علاوه بر رویکرد تاریخی، یک رهیافت نظام مند اتخاذ می کند که حدود سیصد و اندی صفحه است. در این صفحات او در مقام جمع بندی از بحث مفصل تاریخی خود به شکلی موضوعی بحث می کند و نتایجی که از تتبع تاریخی فوق اخذ کرده، ارایه می کند. این جمع میان دو رویکرد، یکی از نقاط حائز اهمیت کتاب کلام و جامعه است.