جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از دوره های مهم سیاسی- اجتماعی تاریخ کرمان، دوره قاجار می باشد که از 208 هجری شمسی/ 1796میلادی تا 1334 هجری شمسی/ 1922میلادی به طول انجامید و در دوران همین سلسله بود که آقا محمدخان قاجار طی حمله ای وحشیانه کرمان را به ویرانه ای تبدیل کرد و بزرگترین بدبختی را برای آن به ارمغان آورد. اما چهار سال پس از این حادثه دردناک، فتحعلی شاه (جانشین آقا محمدخان) به اشاره بزرگان و برای جبران خسارت ها و خرابیهای کرمان، پسرعمویش ابراهیم خان ظهیرالدوله قاجار را به حکومت آنجا منصوب کرد و سی و هفت سال پس از وی، محمد اسماعیل خان نوری اسفندیاری (وکیل الملک اول) و پس از او پسرش مرتضی قلی خان (وکیل الملک دوم) در مجموع 20 سال بر کرمان حکومت داشتند که مظهر آبادانی ها و خدمات بسیاری بودند و این مقاله به تشریح چگونگی حکومت و خدمات این خاندان (خاندان اسفندیاری) در کرمان و معرفی آنان می پردازد.

مدرسه ابراهیمیه مهم ترین مدرسه در کرمان عصر قاجار به دستور ابراهیم خان ظهیرالدوله، حکمران کرمان (حک: 1218 - 1240ﻫ.) به منظور ترویج علوم و معارف شیعی در این شهر بنا گردید. اما طولی نکشید که ابراهیمیه برخلاف خواست بانی آن به مرکزی علمی-فرهنگی برای فعالیت فرقه نوظهور شیخیه تبدیل شد و این نقش را تا پایان عمر سلسله قاجار ادامه داد. مقاله حاضر به بررسی تغییر کارکرد ابراهیمیه وکارنامه علمی-آموزشی آن اختصاص دارد. یافته ها نشان می دهد که حاج محمد کریم خان، پسر ابراهیم خان، پس از گروش به مذهب شیخیه و نیل به رهبری شاخۀ کرمان این فرقه، با تغییر مفاد وقف نامه ابراهیم خان نه تنها تولیت موقوفات بلکه حق نصب مدیر مدرسه را به خود اختصاص داد. وی همچنین املاکی را نیز وقف ابراهیمیه کرد. بدین ترتیب مدرسه مذکور با پشتوانه مالی کافی و به دور از مداخلات علمای متشرعه، به مرکزی علمی-تبلیغی برای اندیشه های حاج محمد کریم خان و جانشینانش تبدیل شد.