جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباط و تعامل در اجتماع از مهمترین ابعاد زندگی انسانی است، به گونه‌ای که آن را مهمترین ابزار هدایت برشمردند. از این روی، یافتن مهارت‌های ارتباطی امری ضروری است که نداشتن این مهارت‌ها خسارت‌های سنگینی بر سلامت جسمی و روحی افراد خواهد داشت، لذا این امر در آموزه‌های قرآنی و روایی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شرایط خاص و محدودیت ارتباطی امام حسن عسکری با شیعیان به تنهایی گواه و تأکیدی بر اهمیت نوع و کیفیت ارتباطات در سبک زندگی توحیدی است. یکی از فعالیت‌های علمی- فرهنگی ایشان، ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان و پیروان خود بود و از این طریق آنان را از هدایت خویش بهره‌مند می‌ساخت. پژوهش حاضر با هدف واکاوی مهارت‌های ارتباط با دیگران بر مبنای سیره این امام همام به روش نقلی- وحیانی، پردازش توصیفی-تحلیلی و گردآوری کتابخانه‌ای اطلاعات انجام گرفته است. براساس سیره حضرت عسکری ، پرهیزگاری در زندگی، تواضع در برابر افراد، فراموشی لغزش و گناه ایشان، جود و بخشش، صبر و بردباری و ... از جمله مهارت‌های ارتباطی در بُعد ایجابی است که رعایت آن‌ها موجب ارتباط مؤثر فرد با همنوعان می شود. اظهار شادمانی در نزد فرد محزون و غمگین، نفاق و دورویی و ... از بارزترین مهارت‌های ارتباطی در بُعد سلبی است که رعایت و عدم به کاربردن آن‌ها در ارتباط با همنوعان به ارتباطی مؤثر می‌انجامد.

مقاله حاضر با عنوان «چالش های پیش روی شیعیان در عصر امامت امام عسکری(ع)« با هدف کشف و توصیف و با تاکید بر گونه شناسی چالش ها قلمی شده است. برای دست یابی به این هدف از روش مطالعات اسنادی و تحلیلی دربین متون کهن و دست اول تاریخی وسیره ای بهره گرفته شده است.عصر امامت امام عسکری(ع)، برهه ای خاص در تاریخ تشیع است. محدودیت های سخت گیرانه برای امام(ع) و شیعیان و نزدیک شدن به عصر غیبت ، بر حساسیت این عصر و اهمیت شناخت وضعیت شیعیان افزوده است. طبق یافته ها می توان گفت : با توجه به زمینه های سیاسی و اجتماعی آن عصر، شیعیان با چالش های متعددی مواجه بودند که تاخیر برخی شیعیان در شناخت و پذیرش امامت امام عسکری(ع)، محدودیت در ارتباط و ملاقات حضوری با حضرت به رغم گستردگی حضور شیعیان در مناطق مختلف، نزدیک شدن به دوران غیبت امام مهدی(ع)، مواجهه شیعیان با فرق و مذاهب متعدد کلامی شیعی و غیرشیعی، انحراف برخی عالمان، فشار های سیاسی و زندانی شدن برخی شیعیان و همچنین تنگناهای اقتصادی، از مهم ترین این چالش ها بوده است.

امام جواد علیه السلام، امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام در زمانه‌ای می‌زیستند که حسّاسیت خلفا در مورد امام شیعه بسیار بیشتر از زمان‌های گذشته بود و حکومت می‌کوشید تا با روش‌های مستقیم و غیر مستقیم هرگونه فعّالیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امام شیعه را تحت نظر قرار دهد. تلاش مأمون در تزویج دخترش امّ‌الفضل به امام جوادعلیه السلام، دعوت از امام هادی علیه السلام برای سکونت در سامرا توسّط متوکّل و محدود کردن امام حسن عسکری علیه السلام خود مؤیّد این نظر است. این حسّاسیت سبب می‌شد امامان نتوانند همچون پدران خود به فعّالیت‌های اجتماعی پرداخته و با عامه مردم در ارتباط باشند. پرسش این‌‌جاست که این سه امام بزرگوار چگونه در عرصه خانواده فعّالیت داشته و با خویشاوندان خود ارتباط برقرار می‌کردند؟ آن طور که از منابع دست اوّل و کتب روایی و تاریخی بر می‌آید، سیره امام نهم، دهم و یازدهم علیهم السلام در عرصه‌های اجتماعی از جمله ارتباط با خانواده و خویشان خود بر مبنای اصول قرآنی و اسلامی و به تبعیّت از سیره نبوی بوده است. نتیجه این پژوهش که با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، حاکی از آن است که ایشان با استفاده از روش‌های مختلف از جمله رعایت ضوابط اخلاق اجتماعی چه در درون خانواده و چه در جامعه و با ایجاد شبکه ارتباطی وکالت در درون هسته شیعه، این مأموریت خود را به انجام رساندند.