جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ضرورت پرداختن به تربیت عبادی فرزند ازآن‌جهت است که تربیت از مهم‌ترین مقولات مطرح در جامعه انسانی، خصوصاً در عصر کنونی که مملو از خطرات اخلاقی است و فرزند از عبادت فاصله می‌گیرد این ضرورت دوچندان می‌شود. رسیدن به شیوه‌های مؤثر تربیتی از جایگاه بسزایی برخوردار است. اگر چه پژوهش هایی در این حوزه مطالعاتی انجام شده است، اما هر کدام از این تحقیقات بر اساس یک دیدگاه خاص انجام شده و قابل‌استفاده برای همه افراد با آموزه ها و فرهنگ‌های مختلف نیست. در این مقاله تلاش شده است که با روش توصیفی-تحلیلی و با جمع‌آوری مطالب به‌صورت کتابخانه‌ای، به سیره عبادی حضرت زهرا (س) و روش‌های تربیتی ایشان پرداخته شود. علت انتخاب عنوان «تربیت عبادی فرزند در سیره حضرت زهرا (س)» این است که ایشان در جایگاه مهم مادری و ارتباط مستقیم با فرزندان بوده و براین‌اساس می‌توان نکاتی را به‌صورت مستقیم از سیره و زندگی ایشان استفاده کرد و به‌عنوان مسیری مطمئن برای الگوبرداری بانوان قرارداد. نکته‌ای که در این پژوهش بر آن تأکید شده، توجه خاص و ویژه به تربیت عبادی در سیره آن حضرت(س) است. امید است که این الگوها و اسوه‌ها از میان کتاب‌ها به درون زندگی مردم راه یابند تا زندگی مردم با عطر و بوی اهل‌بیت (ع) به‌سوی سعادت رهنمون گردد.

حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، دختر گرامی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، در طول زندگی پربار خویش، نه تنها به عنوان الگویی کامل در عبودیت، اخلاق و فداکاری برای مسلمانان مطرح شدند، بلکه سخنان ایشان، به‌ویژه در خطبه فدکیه و خطبه عیادت -خطبه ایراد شده در حضور زنان مهاجر و انصار در دوران بیماری، حاوی اصول تربیتی عمیق و ارزشمندی است. این دو خطبه که در اعتراض به ظلم و ستم وارد شده بر اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بیان شد، افزون بر ابعاد سیاسی و اجتماعی، مشتمل بر آموزه‌های تربیتی بنیادین نیز می‌باشند. این پایان‌نامه با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، به بررسی اصول تربیتی مطرح‌شده در سخنان حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در دو بعد فردی و اجتماعی می پردازد. اصول تربیتی در کلام حضرت زهرا سلام الله علیها در این پژهش در بعد تربیت فردی به مباحث اعتقادی چون توحید و معاد و مباحث اخلاقی همچون صبر، شکر، تقوی و علم در بعد تربیت اجتماعی نیز به مباحث اقتصادی چون عدالت و احسان و مباحث سیاسی همچون امامت و جهاد اشاره کرده و آن را تبیین می کند.

سنت و قول پیامبراکرم صلی الله علیه و آله نسبت به حضرت زهرا سلام الله علیها در طول حیات شریفشان نشان از مقام و منزلت والای حضرت زهرا سلام الله علیها دارد؛ برخی تعابیر و رفتارهای رسول اکرم صلی الله علیه و آله در خصوص ‌حضرت فاطمه(س) ، در مورد هیچ شخص دیگری به کار نرفته است، این رفتار خاص از عاطفه و رابطه پدرانه و نسبی و فطری فراتر است و حاکی از شخصیت والای حضرت زهراست که مسلمانان به خوبی درک می‌کردند و تاریخ، صحابه بارها آن‌هارا روایت کرده‌اند. عمر بن خطاب گفته‌است که هرگز کسی را نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله محبوب تر از فاطمه ندیدم (حاکم نیشابوری، بی تا، ج3، ص155). گزارش های دیگر حاکی از چنان موقعیت و جایگاه والایی نزد پیامبر اکرم است که کسی را یارای وصول به آن مقام نیست این مهم در گفتار و رفتار رسول خدا صلی الله علیه وآله انعکاس یافته، بنا بر منابع معتبر شیعه و اهل سنت، پیامبر ‌حضرت فاطمه(س) را با کنیه "ام ابیها"( اصفهانی، 1385، ص29؛ طبرانی،1404ق،ج22، ص397؛ ابن اثیرجزری،1341، ج5، ص520) و "بضعه منی"(بخاری،1401،ج4،ص210؛ نیشابوری،بی تا، ج7،ص141؛ ابن بابویه،1417ق، ص575؛ حاکم نیشابوری، بی تا، ج3،ص159) می‌خواند و یا روایات غضب ‌حضرت فاطمه(س) به منزله غضب پیامبر (بخاری،1401ق، ج5، ص21؛ بیهقی،1424ق،ج7،ص 394؛طبرانی، 1404ق، ج22،ص404؛ ابن هجر هیتمی،1417ق،ج2، ص548؛ حاکم نیشابوری، بی تا، ج3، ص173؛ ترمذی، بی‌تا ،ج6، ص181) و غضب خداوند متعال(حاکم نیشابوری،بی‌تا، ج3،ص167؛ طبرانی، 1404ق، ج1،ص108؛ ابن اثیر، 1409ق، ج5، ص522؛ ابن عساکر، بی‌تا، ج3، ص156؛سیوطی،1423ق، ج8، ص186) است که مورد اتفاق شیعه و سنی است؛ همه این روایات حاکی از شخصیت عظیم حضرت فاطمه سلام الله علیها را دارد شخصیتی که پیامبر کرم صلی الله علیه و آله در موقعیت های گوناگون به دنبال فرصتی برای معرفی به مسلمانان می‌گشت تا عذری برای کسی باقی نماند. حوادث و رویدادهای تاریخی پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله نشان از یک برهه حساس تاریخی دارد؛ جریان غصب خلافت و غصب فدک در این برهه حساس تاریخی و وقایع شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها و نادیده گرفتن شأن و منزلت حضرت، و طرفداری و یا سکوت عده ای در برابر این قضایا، بیانگر به فراموشی سپردن ارزش ها توسط مردم و تحولات جامعه و انحرافات شدید آن بعد از رسول خدا صلی الله علیه و اله در فاصله ای کوتاه می باشد، در این میان حضرت زهرا سلام الله علیها با ایراد دو خطبه غراء به بیان یک سری حقایق در مورد جامعه و مردم و حاکمان می پردازد و روشنگری می کند. « این دو خطبه که در به اسناد متعدد در منابع شیعه و سنی یافت می شود»(ابن طیفور،1376ق،ص12 ؛ ابن اثیر، بی تا، ص501؛ سید مرتضی، 1410ق،ج 4،ص69؛ طبرسی،1403ق،ج1،ص97؛ ابن ابی الحدید، ج6، 1404ق، ص210). یکی در مسجد مدینه به بهانه غصب فدک ایراد شد که به خطبه فدکیه مشهور است و دیگری در ایام قبل شهادت که در بستر بیماری بودند و زنان مهاجر و انصار به عیادت ایشان آمدند ایراد شد که به خطبه عیادت مشهور است. بررسی و تحلیل این دو خطبه به دلیل جایگاه والای حضرت زهرا سلام الله علیها و افشای حقایق در برهه حساس تاریخی، ریشه یابی انحرافات و تحولات جامعه بسیار حائز اهمیت است؛ در روایات منقول از معصومین کمتر مواردی دیده شده که مانند این دو خطبه، نقل آن انحصار به شیعه ندارد و علمای عامه و خاصه به اسناد گوناگون نقل کرده اند.بنابراین خطبه های حضرت به عنوان یک گفتمان مهم در تاریخ اسلام مطرح است. در این گفتمان حضرت به آسیب شناسی جامعه ای می پردازد که بعد از دورانی با سابقه دینداری و جهاد در راه خدا، ارزش های دینی را به فراموشی سپرده و با وجود علاقه به پیامبر صلی الله علیه و آله و بیعت با امیرالمؤمنین متزلزل شده و اوضاع دگرگون می شود لذا با تحلیل گفتمان خطبه می توان علت انحراف و تزلزل فردی و اجتماعی و عوامل مؤثر در تحولات اجتماعی و وارونگی ارزش ها را تببین کرد و ترفندهای جبهه مقابل برای فریب افکار عمومی را به دست آورد. شناخت این عوامل می تواند در عصر حاضر و جامعه کنونی در مقابله با عوامل آسیب زا و انحرافی یک جامعه بعد از پیروزی انقلابشان، نقش مهمی ایفا کند. همچنین در این گفتمان حضرت با استناد به آیات قرآنی کلام خود را برای مخاطبان متقن و مستند می سازد و باب فهمی جدید و به روز از آیات را به روی مخاطبان باز می کند و اتمام حجت می نماید.

حضرت زهرا (س) بانوی برجسته‌ی اسلام و دختر پیامبر اکرم، برترین زنان عالم است و در تمام عمر در کنار پیغمبر بوده و از ایشان دفاع کرده است. فضائل و مناقب این بانوی بزرگوار بسیار است. بسیاری از اهل تسنن نیز ایشان را سیده نساء للعالمین دانسته و شخصیت ایشان بانویی جامع فضائل انسانی ترسیم شده است و در بسیاری از روایات تفسیری و غیر تفسیری خود به ذکر فضائل ایشان پرداخته اند. اما؛ در برخی منابع اهل سنت نیز، روایاتی وارد شده که، شخصیت والای این بانوی بزرگوار را دستخوش ضعف کرده؛ که با سیمای تابناک آن اسوه والا مقام در تعارض است، چه اینکه به حذف یا تقطیع برخی روایاتی که فضائل و منزلت حضرت فاطمه‌ی زهرا(س) ، در منابع خود دست زدنند و گاه روایاتی مغایر با شخصیت ایشان جعل نموده اند. این تنزیل مقام اهل بیت و حذف فضائل آنان مختص به قرون اولیه نبوده، بلکه در عصر حاضر که عصر تحقیق و بررسی دقیق مسائل تاریخی است، نیز کتابهایی با این شرایط و با تاثیر پذیری از همین روایات در کتب اهل سنت چاپ می شود. برخی دانشمندان اهل سنت ، درباره‌ی روایات صحیح بخاری که یکی از صحاح سته و از نظر زمانی اولین آنهاست، به مبالغه پرداخته اند. این عده در اظهارات خود روایات و احادیث این کتاب را همسنگ با قرآن قلمداد کرده اند یا صحیح ترین کتاب موجود بعد از قرآن دانسته اند. البته برخی از دانشمندان اهل سنت نیز صحت روایات صحیحین را مورد انتقاد قرار داده اند . در کتاب صحیح بخاری ، اگرچه بخاری با انگیزه‌ی جدا سازی روایات صحیح از روایات ضعیف و جعلی به تالیف کتاب اقدام کرده و خود نیز به صحت کارش اذعان داشته، اما در این کار توفیق کامل حاصل نکرده و برخی روایات چه از نظر سندی و چه متنی مورد انتقاد قرار گرفته اند. در کتاب صحیح بخاری نیز به هر دو دسته از روایات پرداخته است . روایاتی راجع به حضرت زهرا آمده که هم به ذکر فضائل ایشان پرداخته و هم روایتی ضعیف راجع به ایشان هست که به اعتبار سنجی سندی و متنی آن می پردازیم‌ و بررسی مناقب و فضائل بانوی اسلام حضرت فاطمه سلام الله در این کتاب بررسی می کنیم. ضرورت موضوع؛ در نگاه اول شاید اینطور به نظر برسد که پرداختن به این موضوعات و بررسی و نقد روایاتی که به فضائل اهل بیت خدشه وارد کرده است، در کتب اهل سنت و بحث راجع به این موضوع خلاف اتحاد و وحدت اسلامیست. بدون شک نیاز مسلمین به اتحاد و اتفاق، از مبرم ترین نیازها است و درد اساسی جهان اسلام همین کینه‌های کهنه میان مردم مسلمان است. فرقه های اسلامی نباید به خاطر اتحاد اسلامی از اصول اعتقادی و یا غیر اعتقادی خود صرف نظر کنند و به اصطلاح مشترکات همه فرق را بگیرند و مختصات همه را کنار بگذارند. این کار نه منطقی است و نه عملی .در حکم اینست که از او بخواهیم به نام اسلام از جزئی از اسلام چشم بپوشد. به هر حال نباید در گفتن حقایق کوتاهی شود. آنچه نباید صورت گیرد کارهائی است که احساسات و تعصبات و کینه‌های مخالف را بر می‌انگیزد اما بحث علمی سر و کارش با عقل و منطق است نه عواطف و احساسات. اهداف اعتبار سنجی روایات وهن آمیز نسبت به ساحت والامقام حضرت زهرا. بررسی و نقد سندی روایات حضرت زهرا در صحیح بخاری. انگیزه‌ی بخاری از تقطیع برخی روایات و آوردن روایات ضعیف از حضرت زهرا. دسته بندی و طبقه بندی روایات صحیح و ضعیف موجود در کتاب صحیح بخاری پیرامون شخصیت حضرت زهرا.