جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریۀ تکامل، در نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی، از طریق متون درجۀ دوم و معمولاً ماده‌گرایانه به عرب‌زبانان معرفی شد. این صورت از نظریۀ تکامل در واقع التقاطی بود از نظریه‌های داروین و دیگر تکامل‌گرایان آن عصر. محمدرضا اصفهانی با اصل نظریۀ تکامل مخالف نبود و آن را از حواشی ماده‌گرایانه‌اش تمییز می‌داد، ولی تکامل انسان را نه تنها خلاف آموزه‌های دینی، بلکه از نظر علمی نیز نادرست می‌دانست. وی بر اساس خلاصه‌ای از ترجمۀ عربی فصل اول تبار انسان داروین، کتاب لودویگ بوخنر و مقالاتی که در جراید علمی عربی آن زمان وجود داشت، تلاش کرد که به فهم دقیق‌تری از نظریۀ تکامل، نسبت به همتایان مسیحی عرب خود، دست یابد. از آنجا که در آن عصر هنوز بعضی از زیست‌شناسان و حتی تکامل‌گرایان غربی نیز با نظریۀ تکامل انسان مخالف بودند، وی با دسترسی به آرای ایشان و افزودن آرای خود، به شکلی از نقد «علمیِ» این نظریه دست یافت که در آن زمان در سرزمین‌های اسلامی بی‌نظیر بود.

محمدرضا نجفی اصفهانی: محمدرضا نجفی معروف به شیخ محمد رضا مسجد شاهی یا آقارضا اصفهانی (۱۲۸۷ هجری قمری) فرزند شیخ محمدحسین نجفی فرزند محمد باقر نجفی است.وی در فقه، اصول فقه، فلسفه، منطق، کلام، شعر، ریاضیات و ادیان، علامه حوزه علمیه اصفهان بوده‌است پدرش آیت‌الله شیخ محمد حسین نجفی از عارفان و زاهدین بوده‌است و کتابی در تفسیر عرفانی از قرآن مشهور به تفسیر اصفهانی از آثار اوست. اساتید: آخوند خراسانی صاحب کفایه الاصول/ سید محمدکاظم طباطبایی یزدی صاحب عروه الوثقی/ سید محمد طباطبایی فشارکی اصفهانی معروف به سید استاد/ شیخ الشریعه اصفهانی/ پدرش شیخ محمد حسین نجفی/ میرزا حسین نوری صاحب مستدرک الوسائل/ ملا حسین‌قلی همدانی/ محمد رضا نجفی در قم: محمد رضا نجفی در دوران تحصیل در نجف از دوستان صمیمی و هم مباحثه آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم بودند. شیخ عبدالکریم حائری یزدی وی را شیخ بهایی زمان می‌دانست و طلاب فاضل را به شرکت در درس ایشان تشویق می‌کرد.[۴] چهار تن شاگردانی که در مدت اقامت یک ساله آیت‌الله شیخ محمد رضا نجفی توانستند از درس ایشان استفاده کنند، عبارتند از: امام خمینی آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی آیت الله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی آیت الله العظمی سید احمد خوانساری. امام خمینی و شیخ محمد رضا نجفی: امام خمینی در کتاب شرح چهل حدیث خویش، آیت‌الله مسجد شاهی اصفهانی را با عنوان علامه متکلم، فقیه اصولی، ادیب متبحر شیخ محمدرضا آل علامه شیخ محمدتقی اصفهانی نام بردند. امام خمینی نزد شیخ محمد رضا نجفی در فقه، کتاب مکاسب محرمه و مبحث غنا را خواند و نوشته‌های این درس را از بهترین دست نوشته‌های خود می‌دانست. آیت الله گرامی می‌گوید: بنده به واسطه امام خمینی کتاب غنای آیت‌الله مسجد شاهی را گرفتم و استنساخ نمودم و الآن نزدم موجود است. در علم اصول، امام خمینی از محضر آیت‌الله مسجد شاهی مبحث الفاظ و در علم فلسفه، نقد فلسفه داروین نوشته علامه ذوالفنون مسجدشاهی را خواند. نسخه خطی کتاب عروض و قوافی امام خمینی که حاصل شیخ محمد رضا نجفی بوده، توسط آیت‌الله سبحانی نوشته شد و امروز در کتابخانه تخصصی امام خمینی موجود است. امام خمینی برای علامه اصفهانی ارزش زیادی قائل بود و می‌گفت: مرحوم مسجدشاهی مرد با فضیلت و عالمی بود. سرعت بیان ایشان مانع فهمیدن کامل مطالب بلند و رفیع علمی دروس ایشان می‌شد. با آنکه آیت‌الله حائری یزدی از ایشان تقدیر فراوان نمود، اما مشکل سرعت بیان، مانع رونق درسشان شد، ولی من از افراد ثابت و استوار درس ایشان بودم؛ تا ایشان در قم بود، از محضرشان بهره گرفتم. در اصفهان: هنگامی که شیخ محمد رضا نجفی به اصفهان بازگشت زعامت این شهر بر عهده عموی او، آیت‌الله نورالله نجفی اصفهانی بود. وی تمامی مناصب شرعی خود از قبیل امامت نماز جماعت، تدریس و وعظ و منبر را به او سپرد. شیخ محمد رضا نجفی در آن ایام در ردیف یکی از بزرگترین مدرسین حوزه علمیه اصفهان یعنی بزرگترین حوزه ایران قرار داشت. در قیام علمای اصفهان علیه سیاست‌های رضاشاه به رهبری حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی نیز شرکت داشت و در همراه با عموی خود به قم مهاجرت کرد و تا پایان قیام (شهادت حاج آقانورالله) حضور داشت. برخی از آثار علمی: نقد فلسفه داروین این کتاب به تصحیح دکتر «حامد ناجی اصفهانی» از سوی کتابخانه مجلس شورای اسلامی در ۴۱۲ صفحه به تازگی منتشر شده‌است. تقریباً ۵۳ سال بعد از انتشار کتاب «اصل انواع(On The Origin Of Species)» که در ۲۴ نوامبر ۱۸۵۹( ۳ آذر ۱۲۳۸) در لندن منتشر شد محمدرضا نجفی اصفهانی که کمتر از ۴۴ سال داشت نقدی بر این کتاب نوشت که با عنوان "نقد فلسفه‌ی داروین" در بغداد در سال ۱۳۳۱ هجری قمری چاپ گردید. دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به نخستین مواجهه ایرانیان با نظریه تکامل داروین در عصر مشروطه معتقد است: عالمانه‌ترین نقد به فلسفه داروین در کتاب «نقد فلسفه داروین» آیت‌الله محمدرضا نجفی‌اصفهانی (مسجدشاهی) موجود است. / وقایة الاذهان/ الروضه الغنا و رساله در حکم گرامافون (رساله‌ای فقهی در بحث غنا)/ اداء المفروض/ امجدیه (در آداب مهمانی خدا و اعمال ماه رمضان)/ دیوان اشعار ./ درگذشت: محمدرضا نجفی مسجد شاهی در ۱۳۶۲ ق و در ۷۵ سالگی در اصفهان، چشم از جهان فرو بست و در تخت فولاد، در بقعه مادر شاهزاده به خاک سپرده شد. آیت‌الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی نوشته‌ای را بر روی ستون کناری قبر استاد خویش به یادگار گذاشته‌است. مرحوم آیت‌الله مجدالعلما نجفی از اساتید حوزه علمیه اصفهان، فرزند ایشان بود که سال‌ها در مسجد نو بازار نماز اقامت می‌کرد و یاور مردمان بود.

علامه محمدرضا نجفی اصفهانی از علمایی بود که با نگاهی انتقادی به جرح نظریه تکامل داروین پرداخت. وی در کتاب «نقد فلسفه داروین » خود با بهر هگیری از قدرت برهان منطقی و نه استفاده از مبانی نقلی )قرآن و سنت( به مصاف این جریان فکری رفت. نویسنده در مقاله حاضر پی ش از معرفی درون مایۀ نقد علامه نجفی، اشارتی گذرا به زندگانی و آثار وی دارد. سپس تاریخچه ای از کتاب نقد فلسفه داروین علامه را بیان و در ادامه محتوای بخش های کتاب علامه را به طور مبسوط تشریح می کند. در نهایت جایگاه نقد علامه نجفی را مورد بحث قرار می دهد.