جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫شناخت خدا و شناخت انسان و تبيين رابطه انسان با خدا، از مهم‌ترين مباحث فلسفي و عرفاني است و قرآن نيز راز و هدف آفرينش انسان را شناخت خدا و عبوديت و بندگي او مي‌داند. از اين رو، مهم‌ترين وظيفه انسان در دنيا، شناخت خدا و شناخت خود و رابطه خود با خداست. براي اين امر مهم، راه‌هاي متعددي وجود دارد که عقل و نقل از مهم‌ترين راه‌هاست. اين پژوهش در سه فصل، در صدد آن است تا رابطه معرفتي، وجودي و اخلاقي انسان با خدا را در آينه دعاي کميل که از مُنشَآت امام عارفان علي عليه السلام است، با نگاه عقلي و فلسفي تبيين و تحليل کند. نگارنده پس از طرح تحقيق، به مفاهيم و مبادي بحث پرداخته است. رابطه معرفتي، مبحث بعدي است که در آن، ابتدا ارزش و ضرورت شناخت خدا و سپس امکان شناخت خدا و مراتب آن بيان شده است که مراتب شناخت خدا در يک تقسيم بندي کلي، به سه مرتبه شناخت ذات خدا، شناخت وجود خدا و شناخت اسما و صفات خدا تقسيم مي‌شود. راه‌ها و منابع شناخت خدا، علم، عقل، دل (راه عرفان)، وحي و الهام، و نصوص ديني است. عنوان بعدي، رابطه شناخت انسان با شناخت خداست که برخي از دلايل تلازم ميان اين دو شناخت، خلافت الهي انسان، عصاره خلقت بودن انسان، و جامعيت انسان است. در پايان اين فصل، آثار شناخت خدا بيان شده است. اين آثار دو گونه‌اند: آثار شناخت خدا بر حالات دروني و روابط قلبي انسان با خدا که عبارتاند از: ايمان، يقين، محبت، خوف و خشيت، رجاء، حسن ظن، خشوع، رضايت و قناعت. گونه دوم، آثار شناخت خدا بر رفتار بيروني انسان با خداست که عبارتاند از: خضوع و خاکساري، تذلل و اظهار فقر و بيچارگي، و عبوديت و بندگي. مبحث بعدي، رابطه وجودي است که در آن، رابطه خالق و مخلوق (علت و معلول)، رب و مربوب، غني و فقير (واجب و ممکن) و عبد و مولا (مملوک و مالک) بيان شده است. در پايان رابطه اخلاقي ارائه شده است. در مبحث رابطه اخلاقي خداوند با بندگان، رحمت و مهرباني، عفو و بخشندگي، محبت و مهرورزي، رازداري و پرده‌پوشي، حلم و بردباري، دست‌گيري و نوازشگري، عذر پذيري، و سريع الرضا بودن عنوان شده است. برخي از موارد رابطه اخلاقي انسان با خداوند هم حمد و ستايش، شکر و سپاس، محبت و عشق‌ورزي، رضايت و خشنودي، ذکر و يادآوري، تذلل و اظهار خاکساري، اقرار و اعتذار، تواضع و فروتني و ندامت و پشيماني، عنوان شده است.