جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده یکی از مباحث مهمّ در بین مسائل نفس‌شناسی حکمت سینوی و حکمت متعالیه، مسئله قوای ادراکی نفس می‌باشد. قوه واهمه به عنوان یکی از این قوای ادراکی می‌تواند از دو حیث هستی-شناختی و معرفت‌شناختی مورد تحقیق و تحلیل عقلی قرار گیرد. ابن‌سینا و ملاصدرا به رغم داشتن نقاط مشترک، در برخی از ابعاد هستی‌ شناختی و معرفت ‌شناختی این قوه با یکدیگر تفاوت اساسی دارند. این اختلاف گاهی ناشی از سه منشأ یعنی؛ نفس، سایر قوای ادراکی و ادراک وهمی بوده و این سه نقش موثری در تعیین جایگاه و هویت وجودی قوه واهمه نزد هر یک از این دو فیلسوف خواهند داشت. در بررسی‌های به عمل آمده در آموزه‌های فلسفی این دو حکیم توانا بدست می‌آید که در نظام فلسفی حکمت سینوی و صدرایی هیچ‌گاه حقیقت و واقعیت قوه واهمه به عنوان یکی از مبادی ثانویه افعال و ادراکات نفسانی مورد انکار قرار نگرفته است بلکه این قوه در هر یک از این دو نظام فلسفی جایگاه و هویت خاص و متفاوتی یافته است. اصول، مبانی و برخی نظریات و آموزه‌های فلسفی حکمت متعالیه از قبیل نظریه تجرد کلیه قوای ادراکی، اتحاد نفس و قوا و اتحاد علم، عالم و معلوم بر آراء هستی شناختی و معرفت شناختی ملاصدرا درباره قوه واهمه تاثیر گذاشته و موجب اختلاف نظر او با ابن سینا در حوزه هویت و رابطه وجودی با نفس، ادراک وهمی و سایر قوای ادراکی به ویژه قوه عاقله گشته است. همچنین بررسی تطبیقی ابعاد مختلف معرفت شناختی قوه واهمه نشان می‌دهد که بین این دو حکیم در این حوزه اشتراکات زیادی وجود داشته و صرفاً در ماهیت و هویت وجودی موهوم و ادراک وهمی با یکدیگر اختلاف نظر دارند.

فلسفه اسلامی به عنوان فلسفه ای که در محیط اسلامی نشو و نما یافته است و قطعاً تأثیر اعتقادات کلامی اسلامی بر آن بسیار زیاد بوده است، همواره از نگاه متفکران غربی یا شرقی، بیشتر کلام جلوه کرده است تا فلسفه. نادرستی این ادعا تنها با سخن سرایی و یا عنوان کردن عظمت های فلسفه اسلامی روشن نمی شود بلکه باید تک تک عقاید متکلمان با نظرات فلاسفه مقایسه شود تا دامنه تأثیر هر یک از این دو دسته تفکر اسلامی بر یکدیگر تعیین گردد. فلسفه و کلام اسلامی پا به پای هم امتداد یافته اند و با یکدیگر تعاملات و تقابلات بسیاری نیز داشته اند. فلسفة اسلامی در برابر کلام و باورهای کلامی در موارد متعددی ایستاده است که شامل رویکرد، نگاه، هدف و انگیزه نو، ارائه دلایل و براهین نو، روش سیر بحث و مبانی نو و ارائه نظریات نو می باشد. حوزة الهیات بالمعنی الاخص که شامل ذات، صفات و افعال واجب الوجود و مسألة نفس می شود و مسائل حکمت عملی که شامل اخلاق (حسن و قبح افعال) و سیاست مدن (نبوت و امامت) می باشد، حرف های تازه و راه های تازه ای از جانب فلاسفه را در بردارد که مقایسة مورد به مورد آنها با اعتقادات متکلمان اسلامی، شبهه کلام زندگی فلسفه اسلامی را مرتفع می سازد. ارائة استقلال جویی های حکمای مشاء، اشراق و متعالیه در برابر متکلمین اشعری، معتزلی و شیعی در دو حوزه مذکور حاصل کار این پژوهش است.

فلسفه اسلامی به عنوان فلسفه ای که در محیط اسلامی نشو و نما یافته است و قطعاً تأثیر اعتقادات کلامی اسلامی بر آن بسیار زیاد بوده است، همواره از نگاه متفکران غربی یا شرقی، بیشتر کلام جلوه کرده است تا فلسفه. نادرستی این ادعا تنها با سخن سرایی و یا عنوان کردن عظمت های فلسفه اسلامی روشن نمی شود بلکه باید تک تک عقاید متکلمان با نظرات فلاسفه مقایسه شود تا دامنه تأثیر هر یک از این دو دسته تفکر اسلامی بر یکدیگر تعیین گردد. فلسفه و کلام اسلامی پا به پای هم امتداد یافته اند و با یکدیگر تعاملات و تقابلات بسیاری نیز داشته اند. فلسفة اسلامی در برابر کلام و باورهای کلامی در موارد متعددی ایستاده است که شامل رویکرد، نگاه، هدف و انگیزه نو، ارائه دلایل و براهین نو، روش سیر بحث و مبانی نو و ارائه نظریات نو می باشد. حوزة الهیات بالمعنی الاخص که شامل ذات، صفات و افعال واجب الوجود و مسألة نفس می شود و مسائل حکمت عملی که شامل اخلاق (حسن و قبح افعال) و سیاست مدن (نبوت و امامت) می باشد، حرف های تازه و راه های تازه ای از جانب فلاسفه را در بردارد که مقایسة مورد به مورد آنها با اعتقادات متکلمان اسلامی، شبهه کلام زندگی فلسفه اسلامی را مرتفع می سازد. ارائة استقلال جویی های حکمای مشاء، اشراق و متعالیه در برابر متکلمین اشعری، معتزلی و شیعی در دو حوزه مذکور حاصل کار این پژوهش است.

چکیده ندارد.

چکیدهدر دوران معاصر یکی از جریانات فکری در جهان اسلام که در ادامه نهضت اصلاح تفکر اسلامی رشد کرده است جریانی است که به نومعتزله شهرت یافته است. اﯾﻦ اﻓﺮاد در ﻫﻤﻪ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ ﻧﻈﺮ واﺣﺪ ﻧﺪارﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﻮﻋﺎ به نسبت سایر نحله های فکری ﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﮔﺮاﯾﯽ اﻓﺮاﻃﯽ اﺻﺮار دارند. جریان نوصدرایی نیز عنوان یکی از جریانات عقلگرای معاصر است که ﻫﻢ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﻘﻞ و مبانی فکری و ﻫﻢ در جهت گیری در ﺣﻮزه ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐﻪ درﮔﯿﺮند، ﺑﺎ آنان ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ. هدف این نوشتار بررسی نوع عقلگرایی این دو رویکرد و محل اختلاف آنان است.در این نوشتار، به آثار هر دو جریان و نیز به برخی پژوهش هایی که در زمینه معرفی نومعتزلیان و نقد و بررسی آرای آنها انجام شده، مراجعه شده است. برای هر دو رویکرد در بخش های جداگانه ابتدا مفهوم عقل و مبانی فکری و عقلانی اندیشه های آنان بررسی شده است و سپس برخی دیدگاه افراطی آنان در مسائل دینی بیان شده است. با توجه به کثرت پژوهش های مربوط به جریان نوصدرائی، در بررسی این رویکرد موارد تطبیقی و تقابلی با نومعتزله پر رنگ تر شده است.در انتها مشخص شده است که ﻣﺮاد از ﻋﻘﻞ در ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﺎﺧﺮ ﻧﻮﻣﻌﺘﺰﻟﻪ که دارای اندیشه های مدون تر و افراطی تر در باب عقل و دین هستند، ﻫﻤﺎن ﻋﻘﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺧﻮدﺑﻨﯿﺎد ﻏﺮﺑﯽ اﺳﺖ که با پذیرش مبانی معرفت شناسی های مختلف غربی ﺑﺴﯿﺎری از آﻣﻮزهﻫﺎی دﯾﻨﯽ ﺗﻌﻠﯿﻖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎری از آﯾﺎت ﻗﺮآن ﻣﺨﺘﺺ زﻣﺎن ﻧﺰول داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. آنان با رد نگاه تفریطی اغلب اهل سنت مانند اشاعره و سلفیه به عقل و عقلانیت، نگاه افراطی غربیان را پذیرفته اند. اشکال آنان غفلت از نگاه اعتدالی به مبحث عقل در جهان اسلام است. عقلانیتی که در تفکر نوصدرائی نمود پیدا کرده است وبرگرفته از تعالیم و تفاسیر اهل‌بیت(ع) از قرآن و وحی است و راهی برای خروج از انحطاط و آغاز مسیر پیشرفت فراروی مسلمان امروزین قرار می دهد.

علامه مخبر دزفولی به علوم مختلف اسلامی نظیر تفسیر قرآن، فلسفه، کلام، فقه، حدیث و ادبیات آشنایی و تسلط داشته‌اند که می‌توان از مبانی کلامی، فلسفی و روحیه انقلابی ایشان در جهت احیای تمدن نوین اسلامی استفاده‌های کاربردی نمود. هدف این تحقیق، تبیین مبانی علامه مخبر دزفولی در زمینه هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، خداشناسی، راهنما شناسی و معاد شناسی و نشان دادن کاربست آن‌ها در علوم طبیعی، انسانی و ساحت هنر و رسانه برای تمدن سازی اسلامی می‌باشد. به همین منظور در این تحقیق سعی شده است که به روش کتابخانه‌ای کاربست مبانی علامه مخبر دزفولی در نقد و بررسی مبانی علوم جدید و فنّاوری تمدن غرب بیان شده و در اختیار مراکز علمی و راهبردی جامعه اسلامی برای احیای تمدن نوین اسلامی قرار گیرد و همچنین بیان می‌شود که مبانی علامه مخبر دزفولی ظرفیت اسلامی سازی علوم جدید نظیر طبیعی، انسانی و دیگر دست آوردهای تمدنی و فناورانه را دارد. (که از دغدغه‌های اساسی مدیران نظام اسلامی به خصوص مقام معظم رهبری انقلاب اسلامی است) مبانی هستی‌شناسی علامه مخبر دزفولی مبانی مادی گرایانه و سکولاری علوم جدید تمدن غرب را برای زندگی بشر ناکارآمد می‌دانند و در تمدن نوین اسلامی بینش پژوهش گران به علوم جدید را در تفسیر نظام هستی از طبعیت گرایی به خلقت گرایی تغییر می دهند چنانکه هنر پژوهان مسلمان را به‌سوی خلق آثار هنری فاخر در جهت تجلی دادن معارف توحیدی اسلام تشویق می کنند و سرانجام برای رسانه تمدن اسلامی مبانی ترسیم می‌کند که اگر مدیران تلویزیون، سینما، ماهواره و اینترنت آن‌ها را در ساخت و تولید برنامه‌های نمایشی و هنری رعایت و اجرایی نمایند، رسانه جامعه اسلامی از القای پیام‌های مخرب اخلاقی و اعتقادی به مخاطبان پیراسته خواهد شد. در پایان باید از الهی سازی مبانی علوم طبیعی، تفسیر معارف و مفاهیم علوم انسانی اسلامی، تبیین مبانی هنر فاخر و متعهدانه اسلامی و تبیین مبانی و معیارهای رسانه دینی از منظر مبانی کلامی و فلسفی علامه مخبر دزفولی بعنوان دستاوردهای این تحقیق برای احیای تمدن اسلامی نام ببریم.

کتاب حاضر در ارتباط با مسائل کلامی و اصول اعتقادی می باشد. دارای 30 باب است که به مباحثی مانند احکام نظر، حدوث عالم، اثبات نبوت، اصول عقائد و ... می پردازد. نویسنده از مواردی مثل برهان حدوث و از میان صفات الهی به کلام خدا اشاره کرده است.