جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ویروس کرونا در هزاره سوم سال 2020، دو رقیب قدیم تفسیر دنیا را بار دیگر به بازی گرفت؛ علم گرایان و دینداران! حد و مرز این دو دسته روشن نیست و همچنین نه به این معناست که دیندارانِ علم گرا نداریم و یا بالعکس. بلکه روشنتر منظورم از علم گرایان تمام طیف سکولاران، اومانیست‌ها و ناتورالیست‌ها و دانشمندان علم مدرن اعم از فلسفه و علوم انسانی و علوم پایه و خلاصه کسانی است که بر این باورند تنها قوانین و نیروهای طبیعت (نه قوانین و نیروهای فرا طبیعی) در جهان فعالند و چیزی فراتر از جهان طبیعی نیست. و در مقابل دینداران اند که متافیزیک را در رابطهٔ علی و معلولی دخیل می‌دانند و خدای بالای سر را ناظر و مجری طرح هستی می‌دانند و بر این باورند که داستان‌های کتب مقدس در جهان کنونی نیز در حال تکرار شدن‌اند از جمله بلایای طبیعی و بیماریهای همه گیر که قطعاً امتحان ایمانِ انسان و عذاب قهر الهی‌اند. انصاف به خرج دهیم که نه همه دینداران چنین‌اند و نه همه علم گرایان چنان، بلکه بهتر است که نوع افراطی هر دو طیف را مخاطب قرار دهیم.

یادداشتی از راسل مور رییس کمیسیون آزادی اخلاقی و دینی جماعت باپتیست جنوبی در آمریکا در مورد به کار گیری تعالیم مسیحیت در مواجهه با ویروس کرونا و حفظ جان انسان ها

در این گزارش، تلاش می‌شود با اشاره‌ای به وضعیت شیوع ویروس کرونا COVID-19 در فرانسه، به یکی از منشأهای نخستین گسترش آن در این کشور که یک گردهمایی سالیانه در کلیسا بوده است اشاره شود. سپس گزارشی از روند مواجهه دولت و مردم با این بحران ارائه می‌شود. در پایان این گزارش، به چالش مواجهه دین با کرونا در قیاس با وضعیت ایران پرداخته و اشارتی به مساله «شرّ» خواهد رفت.

در جریان شیوع بیماری کرونا، آنچه اخیرا مورد بحث و جدل قرار گرفته است، ارتباط مسأله توسل با پیشگیری ها و احتیاطات در مورد بیماری هاست؛ این اختلاف تا آنجا بالا می گیرد که برخی تعطیلی اماکن مقدسه را توهین به اهل‌بیت (ع) به شمار آورده و در طرف مقابل، برخی با هیاهو، در باب بی تاثیر بودن توسل قصه بافی می کنند.

والتر ترنس استیس یکی از فلاسفه‌ای است که حرفی قابل اعتنا درباره دنیای مدرن دارد. او، هم در بحث تعارض علم و دین و هم در بحث معنای زندگی از تغییر پارادایمی سخن می‌گوید که در دنیای مدرن و با فلسفه مدرن رقم خورد. او زوال ایمان به خدا را ناشی از یک روحیه عمومیِ علمی و یک سلسله پیش‌فرض‌های بنیادینی می‌داند که علم جدید از قرن 17 به این‌سو بر آنها بنا شده است.

کتاب «جستارهایی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی بحران ویروس کرونا در ایران» به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر شد. در این کتاب که ملاحظات و تأملات جمعی از اعضای هیئت علمی این مرکز پژوهشی درباره تبعات فرهنگی و اجتماعی شیوع این ویروس در حوزه‌های علمی، اجتماعی، دینی، سیاسی، مدیریتی و رسانه‌ای آمده است، به تحولات بزرگی که در پی حضور این بیگانه ناشناس در جامعه ایرانی بوجود آمده، اشاره شده است. در مقدمه این مجموعه، که توسط حسین میرزایی رئیس این پژوهشکده نگاشته شده است، به تحلیل تحولات حوزه آموزش عالی نیز در مجلدی دیگر، که به کمک سایر متخصصان این حوزه انجام خواهد شد، اشاره شده است. علاقه‌مندان می‌توانند در این مجموعه جستارهایی را با عناوین «مدافعین سلامت و نابرابری جنسیتی» به قلم لیلا فلاحتی، «ویروس کرونا، ما نظاره‌کنندگان و توسعه روابط انسانی» نوشته خدیجه کشاورز، «کرونا ویروس و دوگانه ناسیونالیسم و انترناسیونالیسم» به قلم رضا ماحوزی، «نگاهی به هشتگ «درخانه می‌مانیم؛ شکاف میان درک مردم و ستاد بحران در یک شعار کلیدی» به قلم حسین میرزایی و جبار رحمانی، «سفرهای کرونایی؛ چرا مردم به سفر می‌روند؟»، «کرونا و الهیات امروزی و مسئله آینده علم در ایران» و «سبک زندگی مراقبتی در شرایط بحران کرونا و سهم اصحاب علوم‌انسانی در آن» دو نوشته دیگر از جبار رحمانی، «واقعیت‌های اجتماعی جامعه ایرانی» نوشته مهدی حسین‌زاده فرمی، «شهی که پاس رعیت نگاه می‌دارد؛ نگاهی به مسئولیت‌های حاکمیت در شرایط کنونی مواجهه با ویروس کووید ۱۹» نوشته فرهاد بیانی، «کرونا به‌مثابه تکنولوژی و اثرات اجتماعی آن» نوشته اباذر اشتری مهرجردی و «راهکارهایی برای استفاده از فضای مجازی در مبارزه با ویروس کرونا» نوشته حامد طاهری‌کیا مطالعه کنند.

گسترش ویروس کرونا، ضرب اهنگ برخی مسائل اساسی در تغییر باورها و رفتارهای دینی است. تغییر باورها و رفتارهای دینی در همه جا نمود پیدا کرده است. .از حوزه و مسجد و خانه و خیابان و در نهایت فضای مجازی. تا کنون بیشتر محققان حوزه دینداری در ایران اعم از مردمشناسان، جامعه شناسان و روانشناسان در مورد تغییرات دینداری در حوزه و مسجد و خیابان و خانه بحث کرده و صورت های متعددی از دینداری های جدید را بیان کرده اند. اما وضعیت دینداری در فضای مجازی کمتر مورد توجه بوده است. بیشتر گفته شده است که در فضای مجازی نمود دینداری و نحوه حضور دینداران و امور دینی متفاوت از فضای غیرمجازی می باشد. بدین لحاظ است که بحث و بررسی در مورد وضعیت دینداری و رفتارهای دینی جدید در فضای دیجیتالی دارای اهمیت است. راههای متعددی در شناخت این وضعیت می باشد که باید محققان در این زمینه به طور جدی وارد شوند. در یادداشت موجود قصدمان واکاوی کلی این پدیده می باشد. بحث در مورد تغییرات دینی (اعم از گرایش، نگرش، رفتار و حتی سازمان) در دو سطح دنبال می شود. سطح اول، کلی و عام است که به نگرش و سازماندهی مربوط است. سطح دوم، در فضای مجازی است.

بی شک امسال برای همه هموطنان سالی سرشار از بحران‌های اقتصادی و سیاسی و اخیراً نیز امنیتی بوده است که همگان به نسبتی با آن مواجه بوده و هستند اما در این روزهای پایانی سال بحران جدیدی به نام کرونا پدید آمد. فارغ از جنبه‌های مختلفی که می‌تواند در مورد شیوع، مقصرین و ناجیان اش تحقیق و بررسی نمود، چند نکته‌ای که به ذهن نگارنده در خصوص درس‌های اخلاقی و عقلانی این بحران می‌آید که می‌توان به آن اشاره نمود، چرا که شاید بحران‌ها برخی اوقات زمان مناسبی برای باز دیدن خویش و جامعه باشند و چرا که غالباً پدیده‌ها چه خوب و چه خبیثانه در صادقانه‌ترین شکل خود در این برهه‌های تاریخی بروز و ظهور نمایند از این روی به این چند نکته در ادامه اشاره می‌شود.