جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئلۀ اینهمانی شخصی و معیارهای تداوم وجودی انسان به لحاظ نقش مهمی که در فرجام انسان ایفا می‌کند مورد توجه ویژۀ الهیدانان است. ایرادات و نقدهایی که در حوزۀ فلسفۀ دین و فلسفۀ ذهن بر امکان تحقق اینهمانی شخصی وارد شده است سبب شده تا به نظر برخی تبیین پیوستگی وجودی میان فرد دنیوی و شخص رستاخیزیافته در زندگی پس از مرگ امکان‌پذیر نباشد و نظریاتی همچون شبیه‌ترین فرد جایگزین اینهمانی شخصی شود. این نظریات برخی از متألهان مسیحی مانند استفان دیویس را بر آن داشته است تا در برابر این نوع از ایرادات و تردیدها به دفاع از امکان تداوم اینهمانی شخصی بپردازند. دیویس در مقابل نقدهایی که در فضای دانش‌هایی چون فلسفۀ دین و فلسفۀ ذهن بدون توجه به مبانی الهیاتی این مسئله مطرح شده است از موضعی درون‌دینی و بر اساس «ارادۀ مطلق الهی در حفظ اینهمانی شخصی» به تبیین این مسئله پرداخته و تلاش کرده است تا در این تبیین نشان دهد در حل مسئلۀ اینهمانی شخصی و پاسخ به نقدهای آن لازم است به مبانی الهیاتی این مسئله توجه شود. در این پژوهش تلاش شده است تا از رهگذر مطالعۀ توصیفی‌ـ تحلیلی آثار دیویس به نقد و بررسی این نظریه و میزان توفیق او در روش‌شناسی استفاده از مبانی الهیاتی در پاسخ به مسائل فلسفۀ دین و ذهن پرداخته شود.

ترجمه ماشینی: سال‌ها پس از اولین بار خواندن این کتاب، هنوز فکر می‌کنم بهترین برخورد با موضوعی است که دیده‌ام. نویسنده استاد فلسفه است، او بسیار منصف است (از حفظ خداباور است، اما اجازه نمی دهد که قضاوت فلسفی او را تحت تاثیر قرار دهد)، او استدلال ها را به شکلی بسیار ساختاریافته و کامل اما همچنین روشن ارائه می کند. (اگر واضح نبود، من به عنوان یک فرد غیر عادی، آن را نمی فهمیدم!) و به راحتی می توان با نتیجه گیری های محتاطانه او موافقت کرد. من کتاب دیگری از مؤمن یا غیر مؤمن نخوانده ام که فکر کنم همه این ویژگی ها را داشته باشد. من آن را توصیه می کنم. او تعدادی از استدلال‌های کلاسیک را پوشش می‌دهد - هستی‌شناختی (که رفتار منصفانه‌تری نسبت به من دارد!)، کیهان‌شناسی، طراحی، تجربه دینی، اخلاقی، و غیره، به علاوه او به موضوعات اصلی جالبی مانند رئالیسم دینی، بنیادگرایی (به‌علاوه) می‌پردازد. انسجام گرایی و عمل گرایی به عنوان جایگزین) و اصل دلیل کافی، همه از راه ها و مکان هایی که به بحث اصلی مرتبط هستند و درک نسبتاً آسانی دارند. نتیجه گیری او؟ او فکر می‌کند که «اثبات» حداقل می‌تواند نشان دهد که خداباوری عقلانی است، و احتمالاً عقلانی‌تر از جایگزین‌ها است، اما او فکر نمی‌کند که هیچ مدرکی واقعاً وجود خدا را اثبات کند. این احتمالاً همان چیزی است که ممکن است انتظار داشته باشیم، و سؤالات را برای هر یک از ما باز بگذاریم تا خودمان تصمیم بگیریم.

در اصل مسئله‌ی‌ معاد بین اندیشمندان الهی اختلافی وجود ندارد، اما در کیفیت آن اختلاف‌نظر است. حقیقت آدمی، معیار هویت شخصی وی و شبهات مطرح در معاد جسمانی، محققان و متفکران را به موضع‌گیری‌های مختلف سوق داده است. در این میان، صدرالمتألهین و استیفن تی. دیویس جایگاه ویژه‌ای دارند؛ در این مقاله اختلاف‌نظر میان این دو فیلسوف معروف شرق و غرب عالم و قرابت تفکر آن دو به تصویر کشیده شده و رویکرد هر دو دیدگاه، به بوته‌ی نقـد گذاشـته شده است. این دو شخصیت بزرگ از جهت قرابت فکری، معاد جسمانی و روحانی را پذیرفته‌اند، اما در چگونگی آن با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند؛ صدرالمتألهین از نگاه شریعت، به معاد جسمانی با بدن عنصری اعتقاد یافته، اما از نگاه فلسفی، معاد جسمانی با بدن مثالی را پذیرفته و استیفن دیویس مدعی است که معاد جسمانی از هر دو نگاه، با بدن عنصری و مادی است. مبنای اختلاف دیدگاه فلسفی آن‌ها بر پایه‌ی حل دو مسئله‌ی حقیقت آدمی و معیار هویت شخصی وی استوار است؛ از نگاه صدرالمتألهین حقیقت آدمی همان نفس یا روح است و معیار هویت شخصی وی نیز در تمامی تحولات دنیوی و اخروی، نفس است و از منظر استیفن دیویس حقیقت انسان جسم مادی و روح غیرمتجسد است و معیار هویت شخصی وی نیز جسم و روح توأمان است. در سخن پایانی این نوشتار به این نتیجه دست خواهیم یافت که معاد و حشر انسان، هم ازنظر دینی و هم ازنظر عقلی، جسمانی و با بدن مادی و عنصری خواهد بود.

تئودیسه جان هیک با عنوان پرورش روح یکی از راه حل های مطرح در پاسخ به مساله شر است که برگرفته از نظریه ایرنائوس است. ادعای هیک در تئودیسه پرورش روح این است که خداوند در جهان کنونی مشکلات و شرور زیادی را پدید آورده تا انسان در رویارویی با آن ها و مبارزه و تلاش برای برطرف کردن آن ها فضایل والای انسانی و اخلاقی را کسب کند و همانند مسیح شبیه خدا شود. این ادعا از سوی دو تن از فیلسوفان معاصر یعنی استفان تی. دیویس و برایان دیویس بررسی و نقادی شده است. به نظر آن ها ادعای هیک صحیح نیست و موارد نقض متعددی برای آن ارائه می دهند. از جمله این موارد این است که اگر شرور به تدریج انسان ها را به تکامل نزدیک می کند پس باید انسان های هر عصری نسبت به اعصار پیش از خود روحانی تر باشند؛ در حالی که چنین نیست. هم چنین برخی شرور از جمله شرور بی وجه و گزاف نه تنها انسان را متکامل نمی کند بلکه گاهی نتیجه برعکس می دهد.