جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارشاد القلوب الی الصواب اثر عالم بزرگ شیعه حسن بن ابی الحسن محمد دیلمی در موضوع اخلاق است که دربردارندۀ مواعظ و نصایح از قرآن و حدیث و بزرگان گذشته است که علما و دانشمندان شیعه آن‌را مورد ستایش قرار داده و به آن اعتماد نموده‌اند. باتوجه‌به اینکه مهم‌ترین ویژگی این کتاب، بیان گرم، شیوا و اثربخش در واعظی و پندآموزی است، به نظر می‌رسد این کتاب می‌تواند منبع ارزشمندی در زمینۀ پندآموزی باشد.ازاین‌رو اعتبارسنجی کتاب ارشاد القلوب، هدف اصلی این نوشتار است. اکنون این سوال مطرح است که احادیث موجود در این کتاب در چه درجه‌ای از اعتبار قرار دارد؟ پژوهش حاضر به‌منظور پاسخ به این سؤال با روش تحلیلی توصیفی به بررسی کتاب ارشاد القلوب پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این کتاب علاوه بر شیوۀ سخن‌وری دلپذیر مؤلف، احادیث کتاب با ملاک شهرت روایی گردآوری شده و با توجه به ضعف‌هایی که در آن وجود دارد، جزءکتب در رتبۀ سوم شیعی به شمار می رود.

ترجمه ماشینی: در طول تاریخ، تلاش های مختلفی برای ساختارشکنی از متن قرآن کریم صورت گرفته است. یکی از نظریه های جدیدتر، نظریه رویای نبوی سروش است که نشان می دهد پیامبر اکرم آیات را در حالت خواب دریافت کرده و دریافته است. هدف نظریه مورد بحث، ساختارشکنی گره های اسلام از قبیل وحی، نبی و متن مقدس و نیز ساختن گفتمانی جدید است. هدف این پژوهش تحلیل نظریه فوق با استفاده از نظریه گفتمان لاکلاو و موفه و همچنین ساختارشکنی دریدا است. نظریه گفتمان از ساختارشکنی استفاده می کند تا نشان دهد که چگونه گفتمان های رقیب برای به دست آوردن صدای خود تلاش می کنند. به این معنا، اولین گام در جهت ساختن گفتمان، ساختارشکنی گفتمان مسلط و سپس بیان گفتمان جدید است. پژوهش حاضر درمی‌یابد که زادگاه نظریه رویای نبوی، ساختارشکنی است که سروش می‌تواند لحظه‌ها را در بحران قرار دهد و دال‌های شناور را در حوزه گفتمانی بیان کند.

عدم تعیین دقیق زمان برخی مقولات تکوینی و تشریعی و اخفای آنها از سوی خداوند متعال، مانند زمان مرگ، وقوع قیامت، نماز وسطی، ساعت استجابت دعا در روز جمعه و همچنین شب قدر، این سؤال را به دنبال داشته که حکمت این اختفا چیست و چه نتایجی در پی دارد؟ مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم ­السَّلام، مسأله اختفای شب قدر در میان شب­های ماه مبارک رمضان به طور عام و شب­های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم آن ماه به طور خاص را مورد بررسی قرار داده و آثاری را بر اختفای مذکور مترتب دانسته است. یافته ­های پژوهش حاکی از آن است که اختفای زمان دقیق شب قدر، برای مؤمنان به آن، می ­تواند آثاری همچون تمسک به سیره معصومین علیهم ­السّلام، مصونیت از عجب، به نظم درآوردن نفس، اجتهاد در عبادت را به بار آورد که همه آنها در جهت ارزش­ بخشی به نفوس بشری، تربیت و تعالی آنها در مسیر هدایت الهی معنا می­ یابد.

قرائت علمی است که به تلفظ الفاظ قرآن کریم با همان کیفیت که از رسول خدا‌J نقل شده و یا تأیید فرموده است به‌گونه‌ای که از نص وحی الهی حکایت کند، می‌پردازد. این علم یکی از لوازم تفسیری مفسران قرآن کریم است. از جمله مفسران مسلمان که به‌طور گسترده به بیان قرائات و اختلافات آنها در آیات مختلف پرداخته محمد بن احمد قرطبی است که از دانشمندان اهل‌سنّت و دارای جایگاه علمی است. دستیابی به رویکرد قرطبی در مواجهه با اختلاف قرائات در تفسیر جامع لأحکام القرآن هدف اصلی این نوشتار است. اکنون این مسئله مطرح است که قرطبی در تفسیر جامع لأحکام البیان چه رویکردی در مواجهه با اختلاف قرائات دنبال می‌کند؟ پژوهش حاضر به‌منظور پاسخ به این سؤال با روش تحلیلی توصیفی به بررسی متن کتاب جامع لأحکام القرآن می‌پردازد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که در این تفسیر به‌طور گسترده به بیان، نقد و بررسی اختلاف قرائات با معیارهایی مانند: معیار سیاق، مطابقت با مصاحف، مطابقت با قواعد و شعر عرب، معیار تفسیر و حکم آیه و معیار مطابقت با آیات دیگر پرداخته است

در سورة «ص» بیان شده که سلیمان (ع) به سبب اشتغال به بازدید تعدادی اسب، از ذکر خداوند (نماز عصر)، غافل شد، لذا آن حضرت فرمود: «رُدّوها علیَّ». در تبیین مرجع ضمیر «رُدّوها علیَّ» و نیز جملۀ «تَوارَت بالحجاب»، دو قولِ بازگشت «خورشید» یا «اسب‌ها» ذکر شده است؛ اما در هر دو قول اشکالات جدّی وجود دارد، این مقاله به روش علمی ـ تحلیلی با محوریت دیدگاه علامه، ضمن بازپژوهی در تفاسیر فریقین و نیز استفاده از منابع تفسیری معتبر، با هدف رفع ابهامی که بر مرجعیت ضمیر، عارض گردیده، ضمن ارائۀ فرضیه‌ای جدید، به این نتیجه رسیده که هر چند دیدگاه صحیح، قول «بازگشت خورشید» است؛ اما مراد، بازگشت خورشید در جهت معکوس نیست، بلکه مفهوم آن، «جابه‌جایی و انتقال سلیمان (ع)» به سمت غرب است.

انضباط هیجانی ترکیبی نو و بدیع، ناظر بر نظم و انضباط در حوزه هیجانات است و به احساسات کنترل‌شده و سنجیده نظر دارد. این پژوهش با هدف تبیین ساختار نظام‎مند انضباط هیجانی در قرآن و به شیوه تحلیلی توصیفی نگاشته شده است و با استناد به آیات بیان می‎دارد که انضباط هیجانی در قرآن دارای ساختاری کامل شامل هر چهار رکن اساسی یک شبکه نظام‎مند و سیستماتیک است. این پژوهش در بخش مبانی به اختصاص علم به خیر و شر واقعی به خداوند، گذرا بودن دنیا، آگاهی و احاطه خداوند بر امور، حکومت اراده خداوند، برتری در سایه ایمان، همراهی خدا، انحصار عزت در خداوند، زوال غم و اندوه به خواست خدا، بازگشت به سوی خدا؛ در بخش مقدمات ایجابی به پیروی از دستورات الهی، نیایش از روی خوف و رجاء، شادی به فضل الهی، درک زودگذری دنیا؛ در مقدمات سلبی به اجتناب از ولایت شیطان، عدم ترس از مردم؛ در بخش الزامات به صبر، کظم غیظ، بخشش، شکایت به خدا؛ و در موانع به رفتار با غیظ، کم‌طاقتی و شادی به غیر حق دست یافته و در نهایت شبکه مفهومی انضباط هیجانی را در قرآن کریم ترسیم نموده است.

عبودیت به معنای اظهار آخرین درجه خضوع در برابر معبود است و اهمیت آن ناظر به ارتباط بدون واسطه ارزشهای اخلاقی در تعامل بنده با خداست و تأکید بر آن به جهت پیوند ارزشهای اخلاقی اسلام با رابطه انسان با خداوند ضرورت دارد.این مسئله معلول عوامل فروانی، از جمله محبت به خداوند است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش محبت به خدا بر عبودیت به روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای – نرم افزاری و استناد به آیات قرآن و روایات معصومان(ع) و همچنین با تأکید بر نظرات آیت الله جوادی آملی به این نتایج دست یافته است که محبت به خداوند، جز با خالی کردن دل از محبت غیر حق، دست یافتنی نیست و به عنوان نقطه شروع می تواند منشأ تحرک در انسان باشد، تحرکی که سبک زندگی را در جهت مسیر الهی قرار می دهد و فرد را به هدفی که خداوند برای خلقتش منظور کرده؛ اعلی ترین درجه عبودیت می رساند.در پرتو این فضیلت دستاوردهایی چون رسیدن به هدف عالی خلقت، اخلاص، شکر گزاری، نفی معبودهای غیر حق، اطاعت محض و واگذاشتن همه امور به خداوند حاصل می شود.

نفس، يكي از ابعاد وجودي انسان است كه داراي مراتب مختلفي و به حالات و شئون مختلفي متصف مي‌شود. يكي از اين حالات، حالت لوّامگي آن است كه پس از اتصاف به آن، «نفس لوّامه» خوانده مي‌شود. اينكه نفس لوّامه چيست و چه عواملي در فعليت و بيداري‌ آن نقش دارند، مسئله‌اي است كه اين پژوهش به دنبال پاسخ به آنها است. روش پژوهش، توصيفي ـ تحليلي است و در جمع‌آوري داده‌هاي، از منابع كتابخانه‌اي استفاده شده است. با مطالعه و بررسي منابع مربوطه، به دست آمد كه نفس لوّامه يكي از حالات، مراتب و شئون نفس است كه؛ هنگام ارتكاب معاصي توسط آدمي، بدان متصف مي‌شود؛ بدين معنا كه تمامي انسان‌ها از برّ و فاجر، بعضي هم در دنيا و هم در قيامت و بعضي صرفاً در قيامت، بر اثر حضور و بروز عواملي بيداري آفرين، اين حالت لوّامگي را در خود احساس كرده و در نتيجة‌، به دليل انجام فجور و يا قلت انجام كار نيك، ندامت حاصل شده و به ملامت خود مي‌پردازند.

بخل را می‌توان به صورت منع و امساک تعریف کرد، خودداری نمودن و امتناع از بذل و بخشش چیزی در جایی که بر حسب دستور شرع یا عرف باید بذل شود. این ویژگی اخلاقی به یقین مورد تأیید هیچ مکتب فکری‌ای نبوده و در واقع عقل آن‌ را زشت و نکوهیده می‌شمارد. در دین مبین اسلام نیز آیات و روایات بسیاری بر مردود و مذموم بودن آن‌ دلالت دارند. این رذیله‌ی اخلاقی می-تواند بر بسیاری ابعاد و زوایای زندگی انسان سایه افکنده و آن را تحت‌الشعاع قرار ‌دهد؛ به عبارتی بخل‌ورزی موارد شمول فراوانی دارد و در موارد گوناگونی می‌تواند گریبان انسان را گرفته و او را به امساک و خساست وا‌دارد و این مسئله ضرورت بررسی و شناخت این امر خطیر را در ابعاد مختلف بیان می‌دارد. موضوع دیگر که باید بدان اشاره داشت این است که چنین طرز تفکری قهراً با صفات ناپسند دیگری همراه می‌گردد.‌که در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و نرم‌افزاری و به شیوه توصیفی‌- تحلیلی به بررسی آیات و روایات موجود در این زمینه پرداخته شده است و نتیجه-ای که حاصل گشته اولاً شناخت این شاخص‌ها و ویژگی‌هاست که از جمله آن‌ها می‌توان به حرص، دروغگویی، اباحه محرمات اشاره کرد که به ما کمک می‌کنند فرد یا جامعه‌ی دچار این خصلت را بشناسیم و درواقع آن را به درستی تمییز دهیم و ثانیاً مصادیق بخل را بیان داشته که از آن‌ها می-توان، قصور در حق نفس، اعراض از پاسداری از حق، عدم رسیدگی به خانواده را نام برد که بیانگر نمونه‌های عملی‌ای هستند که بر وجود بخل در فرد یا جامعه صدق می‌کنند.

بینامتنی نظریه‌ای به منظور خوانش عمیقتر متن ادبی و دستیابی به ناگفته‌های آن است. و بیانگر این واقعیت است که متون همواره به نوعی در تعامل با یکدیگرند. کشف این تعامل ما را به خوانشی نو از متون دعوت می‌نماید. نهج البلاغه از متونی است که با مفاهیم قرآن ارتباطی تنگاتنگ دارد. امام علیj در بیانات خود در موارد بسیاری به آیات وحی تصریح نموده‌اند. سایر کلمات حضرت نیز برگرفته از مکتب وحی بوده و روح معنوی و الهی قرآن در آن متجلی است. این مقاله با هدف بیان رابطه عمیق قرآن و بیانات امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه، به روش تحلیلی توصیفی انجام شده و بیان می‌دارد که بیشترین جلوه‌های بینامتنی آیات قرآن در حکمت‌های نهج البلاغه از نوع مضمون و مطابق با قاعده نفی متوازی است. در مراحل بعد نفی کلی و نفی جزیی قرار دارد که امام علی علیه السلام برای بیان مقاصد و اهداف خویش به طور غیر مستقیم از الفاظ و عبارات قرآنی بهره گرفته‌اند و روح قرآن در سراسر کلام آن حضرت جاری و ساری است. نتیجه آنکه قرآن کریم به عنوان متن غایب در حکمتهای نهج البلاغه از پردازش کاملاً مطلوبی برخوردار بوده و در اغلب موارد حضوری آشکار و بی‌واسطه در سخنان امام علی علیه السلام دارد. امام علیه السلام در بهره گیری از قرآن کریم به صورت مستقیم و عینی محدود نمانده و با ایجاد تعدیلات و تغییرات جزئی یا کلی در متن غایب و یا حتی با برقراری ارتباط معنایی و مضمونی به مقتضای مقام سخن به ارائه مفاهیم و اهداف قرآنی در قالبی متفاوت پرداخته‌اند.