جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه‌های چابکی سازمان‌های آموزشی بر اساس دیدگاه امام علیj است. روش پژوهش کیفی، از نوع تحلیل متن به شیوه‌ی استقرایی - قیاسی است. منبع داده‌ها، کتب نهج‌البلاغه و غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم است. جمع‌آوری اطلاعات به دو روش، تحلیل محتوای متن و مصاحبه انجام شده است. بدین منظور با استفاده از کدگذاری باز، محوری، منتخب، داده‌های لازم از نهج‌البلاغه و غررالحکم جمع‌آوری و سپس در جهت پایایی و روایی مقوله‌ها از روش مثلث‌سازی استفاده شده است. نهایتاً، تعداد ۱۰ نفر از متخصصان مدیریت آموزشی و معارف اسلامی، مفاهیم استخراج‌شده را مورد بررسی قرار داده‌اند. روش نمونه‌گیری هدفمند، باتوجه‌به غنای اطلاعاتی و دردسترس‌بودن تا حد اشباع مقوله‌ای بوده است. یافته‌ها حاکی از ۸ مؤلفه و ۲۷ زیر مؤلفه است، مؤلفه‌ها عبارت‌اند از: شیوه مدیریت و رهبری، مدیریت نیروی انسانی، انعطاف‌پذیری، پاسخگویی، مدیریت دانش، زمان انجام کار، اصلاح امور و بهبود شرایط، پیش‌بینی و استفاده از فرصت‌ها. برخی از زیر مؤلفه‌ها عبارت‌اند از: مشورت با افراد شایسته، نظارت و ارزشیابی، مدارا و رفق ورزی، توجه به زمانه خود، توجه به تهدیدها و مهارکردن آن‌ها، آینده‌نگری، غنیمت شمردن فرصت‌ها. براین‌اساس می‌توان نتیجه‌گیری کرد، سازمان‌های آموزشی در جوامع اسلامی باید بر اساس اصول ارزشی خود به پایه‌ریزی نظامی مناسب مبادرت ورزند تا بتوانند اصول، روش‌ها و کارکردهای خود را از حالت ایستا خارج کرده و خواسته‌هایشان را متناسب با دگرگونی‌های محیطی شاداب وزنده نگه دارند.

در هر جامعه‌ای بسته به نوع رویکرد دولت، از دیکتاوری تا دموکراتیک و مردم‌سالاری دینی، تعیین اهداف تربیت سیاسی در طیفی از جامعه‌پذیری تا تربیت و پرورش امتداد پیدا می‌کند و خروجی آن، متناسب با رویکرد مختار، افرادی هستند مطیع ارزش‌های جامعه و منفعل در برابر اصلاح و بهبود، یا انسان‌هایی هستند رشدیافته که می‌توانند توسعه‌دهنده ارزش‌های جامعه باشند. در حکومت اسلامی که هدایت انسان‌ها طبق دستور الهی را سرلوحه اهدافش قرار داده، تربیت سیاسی بر مؤلفه‌های متفاوتی از سایر انواع حکومت تأکید دارد. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوای کیفی در پی یافتن این مؤلفه‌ها از منظر سیدمحمدباقر صدر است. نمونه آماری، تعدادی از آثار دست اول شهید صدر است که اندیشه سیاسی او در موضوعات مرتبط با ساخت تمدن اسلامی را در برگرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌های تربیت سیاسی از منظر صدر در پنج دسته کلی قابل ارائه است: هدف، زمینه‌سازها، همراهان، آموختنی‌ها و مراقبتی‌ها. هرکدام از این مؤلفه‌ها نیز حاوی چندین زیرمقوله مرتبط است.

پایان نامه حاضر با سه بخش به مقایسه میان اسلوب قرآن و حدیث با علم کلام در طرح عقاید می پردازد. بخش اول پژوهشی در علم کلام است و بخش دوم مقایسه میان اسلوب قرآن و حدیث با علم کلام در بحث مبدأ را مد نظر قرار می دهد. بخش سوم مقایسه میان اسلوب قرآن و حدیث با علم کلام در بحث معاد را تبیین نموده است.که مشتمل بر 3 فصل می باشد. در فصل اول به روش علم کلام در بحث معاد پرداخته است. در فصل دوم به روش قرآن در اثبات معاد می پردازد و فصل سوم روش معصومین در اثبات معاد را مورد بررسی قرار می دهد. و در نهایت به مقایسه روش قرآن و حدیث با علم کلام می پردازد.

تقويت باور قانونمندی تاريخ از طريق دستيابی به سنت های الهی و توجه به قطعيت و تغييرناپذيری آنها از مهم ترين اهداف قرآن کريم در دعوت آدميان به سير در تاريخ است. تعبير «مداوله» به مفهوم گردش روزگار، يکی از همين قوانين الهی است که آيات 140 و 141 سوره آل عمران به صراحت از آن سخن گفته است. پژوهش حاضر نشان می دهد درک مفهوم و چگونگی تحقق اين قانون، ضمن معنادار ساختن بسياری از تحولات و رويدادهای اجتماعی در حيات انسان اعم از شکست يا پيروزی، دريچه ای نو بر اهداف حکيمانه الهی در جريان تربيت انسان خواهد گشود. جداسازی، پاکسازی، الگوسازی و نابودسازی در رويارويی جريان حق و باطل از جمله اهداف تربيتی اين سنت تکوينی است که توجه به آن می تواند مدخل ورودی مطالعات علوم اجتماعی و انسانی با صبغه اسلامی باشد، به گونه ای که مدل سازی رفتار انسانی به هدف کنترل و پيش بينی در آينده را ممکن سازد.

هر گونه معرفت بشری با زبان و کلماتی که در برگیرنده مفاهیم است، ادا می شود. محققان در هر علمی باید مفاهیم را با الفاظ و عباراتی بیان کنند که توضیح و تشریح و تعیین حدود آن آسان باشد تا بتوانند معنا را به همین صورت که در ذهن خود دارند به مخاطب منتقل سازند. در این میان توسعه و رشد از جمله مفاهیمی است که در زمینه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد، بدون آنکه به بار مفهومی آن در چارچوب مورد استفاده توجه واقعی شود. این امر از آن جهت اهمیت دارد که در انتقال مفهوم از یک فرهنگ به فرهنگ دیگر، لحاظ کردن تفاوت های بنیادین در بومی نمودن آن مفهوم و کاربردی کردن آن، اثرگذار است. در این مقاله با هدف مقایسه مفهوم رشد و توسعه انسانی در چارچوب فکری رایج غربی، به بازتعریف این مفاهیم در چارچوب فکری اسلام پرداخته خواهد شد.

تعارض تعقل و تعبد محصول تصوری ناصواب از درک جایگاه عقل در نظام معرفتی دین و بیگانه شدن از معارف خالص وحیانی است. گرچه برخی تعالیم کتاب الهی جنبه تعبدی داشته و از دسترس عقل متعارف بیرون است، لکن تامل در آیات نشان می دهد که این امر به مفهوم گریز از تعقل و خردورزی نیست. هندسه معرفتی سوره حجرات که متضمن آداب و سبک زندگی دینی است، یک هرم چند وجهی است که وجهی از آن به ادب بندگان با حق تعالی، وجهی دیگر به ادب پیروان با رسول خدا (ص) و وجهی به ادب اهل ایمان با یکدیگر نظر دارد، آنچه در راس این هرم می درخشد خردپذیری گزاره های آن و سوق دادن مخاطبان به تعقل در جریان تعبد است. این مقاله با تاملی در مفردات، مضامین و سیاق سوره، در کنار اسلوب بیان نشان می دهد که چگونه این آیات، از سویی دارای گزاره های خردپذیر است و از سوی دیگر خرد انسانی را در دستیابی به حقایق، مدد و در جهت شکوفایی آن بسترسازی می کند. تعلیل احکام، تشبیه محسوس، وضع احکام اعتباری، تغییر خطاب، و مرزبندی مفهومی شیوه های این بسترسازی است.

‫إنَّ هذا القرآن يهدى للتى هى أقوم ويبشر المؤمنين الذين يعملون الصالحات أن لهم أجراً كبيراً«. {P ) سوره اسراء، آيه 9. P} قال النبى (ص): »من أعطاه اللَّه القرآن، فرأى أن أحداً اعطى شيئاً أفضل مما اعطى فقد صغر عظيماً وعظم صغيراً«. {P ) اصول كافى، محمد بن يعقوب اسحاق كلينى، كتاب فضل القرآن، باب 2، ج 7. P} قرآن كريم مهمترين سند حقانيت اسلام ورسالت پيامبر گرامى (ص) است كه همواره با بيان اعجاز آميزش حجت را بر همه آدميان به اتمام رسانيده است. قرآن بزرگترين سند اثبات معارف واحكام اسلام است كه خداوند متعال بر قلب پيامبرش (ص) اولين بار نازل فرمود وپس از ابلاغ آن به انسانها بقاء آن را تا ابد ضمانت فرموده واز تحريف مصون داشته است. قرآن بزرگترين محور وحدت در ميان مسلمانان ومهمترين مرجع رفع اختلافات فرقه‏اى وگروهى است كه خطوط اصلى دين را به همه حق جويان مى‏نماياند. واز آنجا كه پيامبر عظيم الشأن (ص) در آخرين لحظات عمرشان درباره دو ثقلى سخن گفته‏اند كه تمسك به آن دو انسان را تا ابد از گمراهى باز مى‏دارد: »إنى تارك فيكم ما إن تمسكم به لن تضلوا بعدى، أحدهما أعظم من الآخر، كتاب اللَّه حبل ممدود من السماء إلى الأرض وعترتى أهل بيتى ولن يفترقا حتى يردا على الحوض فانظروا كيف تخلفونى فيهما«. {P ) سنن ترمزى ج 13، ص 201. P} اهميت وجود معصوم در كنار قرآن روشن مى‏گردد كه نقش هر دو، قرآن واوصياء پيامبر (ص) در رسانيدن اسلام وشريعت حقه الهى به بشريت چونان دو سيم در مدار بسته انتقال جريان برق مى‏باشند. يافتن مسير هدايت تنها در گرو تمسك به قرآن يعنى كلامى است كه هادى حقيقى ومشرع نظام رب العالمين به اقتضاى وجودى انسان نازل فرموده است وتمسك به هر چيز غير آن سرابى بيش نيست تا آنجا كه پيامبر (ص) فرمودند: »من طلب الهدى فى غيره أضله اللَّه« هر كس از غير قرآن طلب هدايت كند خداوند او را گمراه خواهد ساخت. بويژه هنگامى كه فكر جامعه دچار آشفتگى وتيرگى گردد{P ) بحار الانوار، علامه مجلسى، ج 92، ص 31. P} وشبهه‏هايى ميان مسلمانان رخ دهد كه موجب انحرافات فكرى وعقيدتى گردد: »إذا التبست عليكم الفتن كقطع الليل المظلم فعليكم بالقرآن« در هنگامى كه فتنه‏ها همانند پاره‏هاى شب تيره شما را فرا گيرد پس بر شما باد (تمسك) به قرآن از طرف ديگر فهم بخش مهمى از شريعت اسلام در گرو آشنايى با كلام معصوم (ع) وسيره او يعنى لحظه لحظه حياتش مى‏باشد كه خود تجسم قرآن است. لذاست كه على (ع) خطاب به كميل مى‏فرمايد: »يا كميل لا تأخذ إلا عنا تكن منا« روشن است كه رجوع به قرآن ومعصوم (ع) تنها در يك بعد يا در موضوعاتى خاص مثلاً احكام نبايد باشد بلكه در كل مفاهيم وحقائق دينى از عقائد گرفته تا اخلاق وآداب واحكام، ضرورت اين رجوع مطرح مى‏گردد كه كوتاهى در اخذ وفراگيرى هر يك از اينها ما را در دستيابى به فهم صحيح دين دچار نقصان خواهد كرد. واما آنچه كه بيش از هر چيز ضرورت دارد توجه به اسلوب يا به عبارتى ديگر روش بيان عقائد در قرآن وكلام معصومين (ع) است كه ظاهراً بيش از هر چيز مورد بى‏مهرى قرار گرفته است. وآنچه ما را بر اين پژوهش واداشته همين امر است. واقعيت است كه »روش‏شناسى« (متدلوژى) يكى از مبادى مهم دستيابى به معارف گوناگون به حساب مى‏آيد وتوجه به اين امر آن زمان كه در حيطه »اسلوب الهى« چه در قرآن وچه در كلام معصوم مطرح مى‏شود بايد بيش از هر چيز مورد توجه قرار گيرد. قرآن بعنوان بزرگترين منبع شناخت عقائد اسلام است كه معارف گوناگون آن با روشى بديع واسلوبى منحصر به فرد ارائه شده كه در عين سادگى وبساطت نابترين مضامين لازم را به انسانها تعليم داده است واين واقعيت كه »تنزيل من رب العالمين« هرگونه شك را درباره غنا وتوانمندى آن نفى مى‏كند بنابراين حتماً چنين منبعى در تعليماتش از كارآمدترين شيوه ممكن استفاده كرده كه شايسته است ما آن روش را بشناسيم وچون پاى كلام معصوم (ع) در احتجاجات ومناظراتشان در طرح واثبات عقائد مى‏نشينيم اشتراك اسلوب وشباهتهاى ميان روش آنان با روش قرآن، شاگرد مكتب قرآن بودنِ آنان را بيش از پيش برايمان به ثبوت مى‏رساند تا آنجا كه مى‏توانيم اسلوب قرآن وحديث را به عنوان روشى واحد در طرح عقايد بشناسيم وچون به كتب بعضى از دانشمندان ومحققان بزرگ در طرح عقايد رجوع كرديم، عقائد اسلام را چنان يافتيم كه جز دانايانِ به روش علمىِ علما در منطق وكلام وفلسفه ومانند آن كسى را ياراى فهم آن نيست وهمين ما را بر آن داشت كه به مقايسه‏اى ميان روش يكى از اين مكاتب فكرى يعنى علم كلام كه محققان بزرگى از علماى اسلام بدان دست يازيده‏اند با اسلوب قرآن وحديث بپردازيم واز لابلاى مطالب آنان خصائص وويژگيهاى هر يك را به منصه ظهور رسانده ونشان دهيم. لازم به ذكر است كه هرگز قصد ما در اين بررسى بيان اين مطلب نيست كه قرآن وحديث مردم را به امرى دعوت مى‏كنند ومتكلمين به امرى ديگر!! به عبارتى ديگر در اينكه هر دو در پى آنند تا وجود مبدأ ووحدانيّت او وتحقق معاد وضرورت آن را به اثبات رسانند، ابداً جاى گفتگو نيست بلكه سخن در شيوه‏ها وروشهاى اين اثبات ودعوت است. در انتها لازم است اذعان نمايم كه بررسى كامل ومستوفى اين تحقيق توانى فراتر از فهم قاصر اين بنده ضعيف خدا را مى‏طلبد والبته از آنجايى كه يك طرف اين مقايسه كلام الهى قرار داد هيچكس نمى‏تواند مدعى رسيدن به بلنداى قله تحقيق در اين امر مهم باشد. لذا از ساخت مقدّس قرآن ودرگاه معصومين (ع) در ارائه صحيح وشايسته اين تحقيق استعانت جسته از هرگونه قصور وكوتاهى پوزش مى‏طلبم. وآخر دعوانا أن الحمد للَّه رب العالمين

قرآن بعنوان بزرگترین منبع شناخت عقائد اسلام است که معارف گوناگون آن را با روشی بدیع و اسلوبی منحصر بفرد ارائه شده که در عین سادگی و بساطت نابترین مضامین لازم را به انسانها تعلیم داده است و این واقعیت که تنزیل من رب العالمین هرگونه شک را در باره غنا و توانمندی آن نفی می کند بنابراین حتما چنین منبعی در تعلیماتش از کارآمدترین شیوه ممکن استفاده کرده که شایسته است ما آن را روش بشناسیم و چون پای کلام معصوم(ع) دراحتجاجات و مناظراتشان در طرح و اثبات عقائد می نشینیم اشتراک اسلوب و شباهتهای میان روش آنان با روش قرآن ، شاگرد مکتب قرآن بودن آنان را بیش از پیش برایمان به ثبوت می رساند تا آنجا که می توانیم اسلوب قرآن و حدیث را به عنوان روشی واحد در طرح عقاید بشناسیم و چون به کتب بعضی از دانشمندان و محققان بزرگ در طرح عقاید رجوع کردیم ، عقاید اسلام را چنان یافتیم که جز دانایان به روش علمی علما در منطق و کلام و فلسفه و مانند آن کسی را یارای فهم آن نیست و همین امرموجب شد که به مقایسه میان روش یکی از این مکاتب فکری یعنی علم کلام که محققان بزرگی از علمای اسلام بدان دست یازیده اند با اسلوب قرآن و حدیث پرداخته و از لابلای مطالب آنان خصایص و ویژگیهای هر یک را به منصه ظهور رسانده و نشان دهیم.