جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این مقاله بررسی و استخراج اصول تربیت توحیدی براساس آموزه‌های قرآن و ائمه اطهارb است. یکی از چالش‌های اساسی و مسائل نظام تربیت رایج، عدم استقرار نگرش جامع توحیدی در متربی است که این نقیصه خود را در فضای پر تردید عصر حاضر بیش از گذشته نمایان کرده است؛ اگرچه به توحید به‌عنوان غایت نهایی تربیت اسلامی تأکید فراوان و مکرری شده است؛ اما نظام تربیتی رایج تنها در مراحل اولیه تربیت به ارائه مطالبی سطحی در باب توحید می‌پردازد و در سایر مراحل تربیتی به این اصل اساسی و بنیادین آنچنان که لازم و شایسته است توجه نمی‌شود. این مقاله با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی به واکاوی متون اسلامی در رابطه با توحید و تربیت می‌پردازد و مبانی و اصول تربیت توحیدی را براساس آموزه‌های قرآن و ائمه اطهارb استخراج می‌کند. با توجه به مبانی انسان‌شناسی توحیدی در مبنای فقر وجودی انسان، اصولی همچون اصل معرفت، ارتباط و اتصال، تمنا، پرهیز از کثرت‌گرایی، اخلاص و رضا و خشنودی بررسی و در ارتباط با مبنای صیرورت انسان به سوی خدا، به اصول انتخاب، همت بلند و اراده قوی، تناسب و هماهنگی، تعالی و استعلا، حرکت درونی و استمرار پرداخته شد و در پایان نیز اصول تذکر، محبت، گشودگی و زیبایی‌شناسی در رابطه با مبنای فطرت الهی و گرایش‌های درونی ویژه انسان بررسی گردید.

هدف از این پژوهش بررسی و تبیین دلالت‏های تربیت اخلاقی بر اساس تمثیل‏ها در کلام علوی است. روش مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی - تحلیلی می‏باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه‏ی منابع در دسترسبوده است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات نیز سند کاوی و فیش برداری منظم و تدوین آنها بوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات این پژوهش، از شیوه ولکات استفاده شده است. از این رو کلیه اسناد و مدارک موجود در ارتباط با موضوع پژوهش توصیف، تحلیل و تفسیر شده و دلالت‏های تربیتی مستخرج از آن ها استنباط و استنتاج شده‏اند. نتایج این پژوهش نشان داد که امام علی(ع) در تمثیلات خود دلالت‏های تربیت اخلاقی را حکیمانه به تصویر کشیده است به طوری که تمامی ابعاد تربیت اخلاقی مطمح نظر بوده‏اند. از جمله اهدافی که از تمثیلات در کلام علوی استنباط و استنتاج شده عبارتند از: تقوی، عبودیت و بندگی، آخرت گرایی، حکمت آموزی و اندیشه ورزی. مهم‏ترین اصول برگرفته از تمثیلات امام (ع) عبارتند از: تزکیه، تعقل، سعه صدر، اعتدال و میانه روی، حیاء، خاشع بودن، آراستگی، مداومت و محافظت بر عمل، حسن معاشرت، اصلاح شرایط و اصل کنترل در دوستی ها و از روش‏های تربیت اخلاقی کهبر اساس تمثیل‏ها در کلام علوی تبیین شده می‏توان به روش‏های تفکر، علم آموزی، الگویی، موعظه حسنه، مشاوره و مشورت، امر به معروف و نهی از منکر، تجربه آموزی، تحریک ایمان، پرهیز از دنیا پرستی، عفو و گذشت، حلم و کظم غیظ، صبر و بردباری، توبه، عادت، تشویق و تنبیه، عبرت آموزی، صداقت در گفتار، لطافت در گفتار، تغییر موقعیت، زمینه سازی، گشاده رویی و مواجهه با سختی ها و مشکلات اشاره کرد. از مجموع آموزه‏ها در تمثیل‏های امام علی (ع) چنین بر می‏آید که از منظر امام (ع) مهم‏ترین هدف تربیت اخلاقی " تقوا " و بزرگ‏ترین مانع تربیت اخلاقی " دنیا پرستی " است.

هدف اصلی این پژوهش شناخت نگرش زیبایی شناسی قرآن در معرفی انسان و مظاهر جهان هستی و دلالتهای آن در روشهای تربیتی می باشد. این پژوهش از نوع تحقیقات نظری -کاربردی می باشد که به روش توصیفی از نوع سند کاوی به تحلیل و تفسیر داده های لازم پرداخته است. زیبایی نشانه ای روشن در آفرینش الهی است و هر کجا انسان با دیدی زیبا شناختی به پدیده های آفرینش بنگرد مجدوب زیبایی آن خواهد شد. از ذره برف در زیر ذره بینباآن ساختار هندسی منظم تا کهکشان های بزرگ ، همه جلوه گاه حسن و جمال خالق هستی است.از آنجا که تربیت زیبایی شناسی یکی از جدید ترین و مهمترین شیوه ها و روشهای تربیت می باشد که بویژه با هویدا شدن نشانه های به بن بست رسیدن تربیت صرف عقلانی که در دوران مدرن تاکید فراوانی بر آن می شد و مشخص گردیدن اینکهاین نوع تربیت منجر به شکل گیری انسانهای تک ساحتی و یک بعدی می گردد ؛ توجه و اشتیاق نسبت به تربیت زیبایی شناسی در دهه های اخیر بسیار گسترش یافته است. چرا که این نوع تربیت با دارا بودن مولفه های تعادل و توازن و تناسب و هماهنگیبه بهترین وجه ممکن می تواند رشد همه جانبه وحقیقی فرد و جامعه را فراهم سازد ودر هماهنگی بسیار مناسبی با طبیعت و فطرت آدمی قرار دارد . در این پژوهش مشخص گردید کتاب آسمانی قرآن ، نه تنها زیبایی و زیبایی شناسی را مورد تایید قرار داده بلکه خود نیز دارای رویکردی زیباشناسانه است و علاوه بر زیبایی عمیق و بدیعی که در سراسر آن مشهود است انسانها را دعوت به زیبایی نموده است و تلاش دارد با زدودن غبار غفلت و نسیان از فطرت زیبایی شناس انسان ، او را به سرمنزل مقصود یعنی ذات مقدس خداوند متعال که کمال مطلق و جمال مطلق است رهنمون سازد .در این پژوهش27روش تربیتی در رابطه با زیبایی و زیبایی شناسی احصاء گردید و نتایج آن عبارنند ار:1-روش آراستن ظاهر 2-روش آراستن کلام 3- روش نظم و انضباط 4-آراستگى معنوى 5-روش حسن خلق 6- تاثیر شرایط بر انسان7- رویکرد نگریستن به مناظر زیبای طبیعت 8 -روش زیبا سازی محیط زندگی9-زیبایی و آراستگی خانه10-روش الگودهی11 - روش الگوزدایی 12-روش پرهیز از افراط و تفریط13 - روش صبر زیبا 14- روش هجر زیبا15- روش گذشت زیبا16 - روش محبت نسبت به خداوند 17- روش محبت به اولیای خدا18- روش محبت به مردم19 - روش محبت و نوازش فرزندان20 - روش بازی با کودک21- نهی از رفتار تند با کودکان22-رویکرد ابراز توانایی ها 23-روش تغافل 24- روش تدریجی بودن کمال25- جامعیت در تربیت 26-روش موعظه حسنه27- توبه راهی برای باز گرداندن زیبایی.

هدف از پژوهش حاضر، تعیین رابطه بین باورهای معرفت‌شناختی اثبات‌گرایی و پسا‌اثبات‌گرایی معلمان مقطع ابتدایی شهر اصفهان و میزان اعتقاد به استفاده از ارزشیابی توصیفی در بین آن‌ها است. در این روش پژوهش از روش توصیفی از نوع همبستگی استفاده شده است. جامعه آماری شامل کلیه معلمان مقطع ابتدایی شهر اصفهان که تعداد آن‌ها 5060 در سال تحصیلی 91-1390 بوده است. برای انتخاب نمونه از این جامعه روش طبقه‌ای نسبتی به کار رفته است، از هر ناحیه آموزشی به نسبت جمعیت معلمان و با توجه به حجم نمونه پژوهش، نمونه‌ها انتخاب شده است. تعداد نمونه‌های پژوهش در جامعه آماری384 نفر بوده است . برای گردآوری داده‌های مربوط به باورهای معرفت شناختی از «پرسشنامه باورهای معرفت شناختی شومر»استفاده شد. روایی این پرسشنامه در پژوهش‌های قبلی از جمله پژوهشی توسط خالقی‌نژاد و دیگران در حد قابل قبول گزارش شده است. برای بخش ارزشیابی توصیفی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.برای سنجش اعتبار آن از اعتبار صوری و به منظور سنجش پایایی آن از آلفای کرونباخ استفاده شد و میزان آن 93% محاسبه گردید. به منظور تحلیل داده‌ها از روش‌های آماری آزمون همبستگی پیرسون، آزمون t، آنالیز واریانس و آزمون‌ تعقیبی دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد: بین باورهای معرفت شناختی اثبات گرایی معلمان و استفاده از ارزشیابی توصیفی رابطه منفی وجود دارد.اما بین باورهای معرفت شناختی پسا اثبات‌گرایی و استفاده از ارزشیابی توصیفی رابطه مثبت وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که جنسیت بر باورهای معرفت شناختی معلمان و استفاده از ارزشیابی توصیفی تأثیرگذار نیست. نتایج آزمون F، نشان داد که بین باورهای معرفت‌شناختی و استفاده از ارزشیابی توصیفی بر حسب میزان تحصیلات تفاوت وجود دارد.

این پژوهش با هدف بررسی میزان تاکید کتب درسی پایه دوم ابتدایی سال تحصیلی 92-1391بر مفهوم تخیل صورت گرفته است. روش تحقیق پژوهش حاضر روش تحلیل محتوا از نوع بخشی بوده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کتب پایه دومابتدایی است که مجموعاً شامل 680 صفحه می‌باشد. همچنین در این پژوهش حجم نمونه با جامعه آماری برابر است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این طرح پرسشنامه معکوس یا چک لیست سنجش مولفه‌های تخیل است. برای سنجش روایی از روش سنجش روایی محتوایی استفاده شده است که از نظر متخصصین قابل قبول گزارش شد و پایاییبراساس توافق داوران تکمیل کننده محاسبه شد که مقدار آن 0/87 ارزیابی شد. واحد تحلیل پژوهش حاضر مضمون می‌باشد که با توجه به سوالات پژوهش انتخاب شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص‌های آمار توصیفی مانند جدول فراوانی، میانگین و درصد و نمودار و در آمار استنباطی از روش تجزیه و تحلیل واریانس یک‌طرفه استفاده شده است. نتایج حاصل ازاین پژوهش نشان دادکه از 1021 مصداق مشخص شده در کتب دوم دبستان، به ترتیب 19.29درصد به کتاب آموزش قرآن ، 16.85 درصد به کتاب هدیه‌های آسمان، 33.1 درصد به کتاب فارسی ، 6.46 درصد به کتاب کار فارسی، 13.71 درصد به کتاب ریاضی و 10.58 درصد به کتاب علوم تجربی اختصاص داردو همین‌طور مشخص گردید که از میان مولفه‌های تخیل، بازنمایی تصورات بیشترین فراوانی(556) و مولفه ناآشنا کردن مفاهیم آشنا کمترین فراوانی(9) را به خود اختصاص داده‌اند. به‌طوری که 8.32 درصد بر همانندسازی، 54.46درصد بر بازنمایی تصورات، 29.18 درصد بر توانایی وانمود سازی 7.15 درصد بر پیش‌بینی و 0.88 درصد بر توانایی ناآشنا کردن مفاهیم آشنا تاکید دارد. همچنین نتایج نشان داد که در همه‌‌ی کتب درسی پایه دوم به استثنای کتاب کار فارسی بیشترین توجه بر مولفه‌ی بازنمایی تصورات می‌باشد و نیز کمترین توجه بر مولفه‌ی ناآشنا کردن مفاهیم آشنا است.

در جهان معاصر اصول، مبانی وآموزه‌های پست‌مدرنیستی در حال گسترش است و بیش از یک دهه است که تفکر پست‌ مدرنیسم در عرصه های مختلف مسایل تازه‌ای را باعث شده؛ در عرصه‌ی تعلیم و تربیت نیز پرسشها و نگرشهای جدیدی را به میان آورده است. با وجود آنکه پست‌مدرنیست‌ها درباره‌ی تربیت دینی اخلاقی، به طور خاص و صریح به بحث نپرداخته‌اند؛ ولی با توجه به ویژگیهای پست مدرنیسم، می‌توان دلالتهای ضمنی در زمینه‌ی تربیت دینیاخلاقی‌، و جنبه‌های مختلف آن استنتاج کرد. تکثّرگرایی، چندگانگی، ساختارشکنی و توجه به هویت، سیاست، اندیشه و حتی زبان را شاید بتوان از مفاهیم اساسی معرفت‌شناسی پست‌مدرنیسم دانست یکی از ابعاد مهم پست‌مدرنیسم در تحقیق حاضر، تکثّرگرایی یا پلورالیسم است که بیشتر از جنبه‌ی دینی مورد توجه قرار گرفته است.پست‌مدرنیست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با تأکید بر مسایلی چون جهان شمولنبودن، عدموجودواقعیتیا حقیقتثابت، تکثّرگرایی و اهمیت دادن به تفاوتها و ضدیت با اقتدارگرایی و همچنین نفی سلسله مراتب و... ،چالشها و مسائلی را در خصوص تربیت دینی و اخلاقی به خصوص در جوامع بنیادگرا ایجاد می کند، مخالفت پست-مدرنیستها به‌ویژه پساساختارگرایان با مسائل مذکور انتقادهای فراوانی را به همراه داشته است، چرا که اصولی که پست مدرنیستها با آن مخالفند در تربیت دینی از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ بنابراین ما در تحقیق حاضر برآنیم تا چالشهای تکثرگرایی پست‌مدرن در تربیت دینی و در نهایت انتقادات وارد بر این اندیشه را در حوزه ی تربیت دینی و اخلاقی، تبیین نماییم.

هدف این پژوهش تحلیل ونقد رویکرد ریزوماتیک (تفکر افقی) و دلالت های تربیتی آن بر اساس فلسفه اشراق است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و روش آن توصیفی-تحلیلی می باشد. یافته های پژوهش بیان می دارد : رویکرد ریزوماتیک به عنوان جریانی پساساختارگرا و پست مدرن، دارای ویژگی‌هایی چون پیوند و ناهمگونی، چندگانگی، گسست نادلالت گر، نقشه کشی و نقش برگردانی است و با تکیه بر مفاهیمی چون «شدن» ،نفی فراروایت ها، تفاوت، روابط افقی، اندیشه ایلیاتی، تکثر و قلمرو زدایی، دلالت های متعددی برای تعلیم و تربیت معاصر دارد. تربیت ریزوماتیک دارای ویژگی های؛تاکید بر «شدن» به جای «بودن»، تفاوت و ناهمسانی، ساختارشکنی، تفکر افقی و نفی سلسله مراتب، است. نتایج پژوهش نشان می دهد که: تربیت ریزوماتیک و تربیت بر اساس فلسفه اشراق هر دو بازنمایی در یادگیری را رد می کنند و به دنبال درونی کردن فرایند آموزش و پرورش هستند و از ساختارهای خشک در آموزش و پرورش انتقاد می کنند ،همچنین هر دو از تمرکز مطلق بر عقل، در فرایند تربیت اجتناب می کنند.اما تربیت ریزوماتیک با ویژگی هایی که دارد،بسیاری از مولفه های تربیت اشراقی را به چالش می‌کشد. در تربیت اشراقی هدف غایی، مشخص، و نزدیکی به نورالانوار(خداوند) است. تربیت اشراقی بر سلسله مراتب و روابط عمودی، استوار است. معرفت تعریف مشخصی دارد و مربی وسیله رسیدن به آن است. این معرفت از طرف نورالانوار است و پیامبران و ائمه و احادیث منابع آن هستند. اصول تربیت اشراقی عبارت است از: کمال خواهی و حرکت به سمت نور، خودآگاهی و معرفت نفس و دریافت شهودی.

هدف این نوشتار، تحلیل ونقد رویکرد ریزوماتیک براساس فلسفه اشراق است. روش این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد. مفهوم ریزوم، محور فلسفه دلوزاست. رویکرد ریزوماتیک به عنوان جریانی پساساختارگرا، بر مفاهیمی چون «شدن»، نفی فراروایت‌ها، تفاوت، روابط افقی، اندیشه کوچ‌گر، تکثرگرایی و قلمروزدایی تأکید دارد. اساس رویکرد اشراقی، حرکت از ظلمات و تاریکی به سمت نور و روشنایی می‌باشد. اشراق همواره شهود و مشاهده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که رویکرد ریزومی، روابط افقی را جایگزین روابط عمودی می‌کند. در این حالت هیچ عنصری برتر از دیگری نیست. هردو رویکرد به دنبال این مسئله‌اند که معرفت را به صورت امری درونی ارائه دهند و از ساختارهای رسمی و انعطاف‌ناپذیر انتقاد می‌کنند و عقل را ناکافی می‌دانند؛ ولی رویکرد ریزوماتیک با ردّ واقعیت کلان، عقل را که عامل شناسایی واقعیت خارجی است، غیرضروری می‌داند. رویکرد اشراقی، غایت‌گراست و رویکرد ریزوماتیک را به چالش می‌کشد.

هدف این تحقیق مطالعه تطبیقی آرای تربیتی ملامحسن فیض کاشانی و جان آموس کمنیوس است. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی است که به بررسی دیدگاه های تربیتی فیض کاشانی و کمنیوس در مورد سه رکن تربیت (هدف، اصل، روش) می پردازد. جامعه آماری این پژوهش عبارت است از کلیه منابع اسناد، مدارک، کتب، مقالات، مجلات و پژوهش هایی که انجام شده. نمونه ی پژوهشی این پایان نامه عبارت است از کلیه منابع، اسناد، مدارک و پژوهش هایی که بحث شده و در دسترس محقق است. روش جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و فیش های تحقیقاتی و چک لیست تهیه و تنظیم شده است. نتیجه یافته های این پژوهش در یک سوال کلی به این شرح می باشد: اشتراکات و افتراقات آرای تربیتی فیض کاشانی و کمنیوس در مورد اهدف، اصول و روش ها چیست؟ ازکل یافته های تحقیق چنین می توان نتیجه گیری کرد که هر یک از آنها نگاهی خاص به ارکان تربیت داشته اند: فیض و کمنیوس برای انسان سعادت دنیوی واخروی، پرهیزگاری و توأم و تلفیق نمودن علم با عمل و پرورش روح، تعالی دانش و تجربه، توجه به حیات دینی و توجه به عالم برتر معنوی، خردپروری و اندیشه ورزی، پرورش قوای ذهنی را به عنوان هدف تربیت درنظر می گیرند. هدف غایی تربیت به عقیده کمنیوس حصول شادی جاوید و به عبارت دیگر سعادت آخرت است اما این هدف نباید مانع از توجه به امور دنیوی گردد. زیرا فرد باید در این جهان زندگی کند و از آسایش دنیوی بهره مند گردد. فیض در پرداختن به امور دنیا مخالفت نمی ورزد و توجه به امور معنوی را کلید ورود به خوشبختی می داند. اگرچه کمنیوس به دنیای دیگر بی توجه نیست اما تأکید او برای دستیابی به زندگی راحت با اندیشه های فیض همخوانی ندارد. فیض به جهان خاکی بیشتر از این جهت توجه دارد که جایگاهی برای ذخیره آخرت به حساب می آید و از این رو زندگانی دنیا اهمیت دارد. اما کمنیوس در کنار آمادگی انسان برای جهان آخرت مسئله رفاه دنیا را نادیده نمی گیرد. در مورد اصول تربیت فیض و کمنیوس رسیدن به رستگاری، متخلق به اخلاق حسنه، متقی، اهمیت دادن به اراده و اختیار انسان از روی علم و آگاهی، مطابق بودن اصول تربیت با سن فرد و رعایت زمان، تربیت تدریجی، توجه به رشد جسمی و روحی کودک، سازگاری و پایبند بودن به قوانین و مقررات اجتماعی، تطبیق دادن فرد و درهم آمیختن عادات نیک با طبیعت انسانی را مورد توجه قرار می دهند. اصول تربیت از نظر فیض به وسیله برهان و استدلال است که انسان می تواند نسبت به پذیرش حقیقت اقدام کند. اما کمنیوس معتقد است در تعلیم و تربیت نه تربیت دینی باید تربیت عقلانی را محدود کند و نه تعلیم و تربیت عقلانی باید تربیت دینی و اخلاقی را تحت شعاع قرار دهد. کمنیوس قوه فاهمه‌ یا عقل را واجد چیزی نمی داند مگر آنکه از راه حواس اخذ کرده باشد و قطعیت و حقیقت علم را وابسته به شهادت حواس می داند. روش های تربیت دینی مشترک فیض و کمنیوس عبارتند از روش تشویق و ترغیب و روش ایجاد عادات درست، روش الگوی مناسب، روش تلقین و تحمیل به نفس، روش خودسازی و تزکیه نفس. فیض روش رفق و مدارا، تکرار و تمرین را در تربیت دینی مورد توجه قرار می دهد در حالی که کمنیوس توجهی به این روش ها ندارد و در عوض به روش های رئالیستی، روش تجربی در تربیت فراگیران، روش کشف و شهود، مشاهده و تخیل توجه دارد.