جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رواقیان به‌عنوان فیلسوفان روان‌شناس و مولانا به‌عنوان روان‌شناس دین‌ مدار به تقویت تاب‌آوری توجه کرده‌اند. مقالة حاضر، حاصل مطالعه‌ای میان‌رشته‌ای، در حوزة‌ فلسفة کاربردی برای شرح، تبیین و مقایسۀ اندیشۀ رواقیان و مولانا در خصوص راه‌های تقویت تاب‌آوری در مواجهه با مشکلات روزمرۀ زندگی است. اهمیت پژوهش حاضر در ارائة راهکارهای عملی برای تقویت تاب‌آوری در مقابل حوادث ناگوار است؛ با این اعتقاد که عمل به این راهکارها شادی و آرامش را به ارمغان می‌آورد. در پژوهش انجام شده از دیدگاه رواقیان و مولانا به موارد اشتراک و افتراق در مسئله راه‌های تقویت تاب‌آوری رسیده‌ایم؛ از جمله این که: رواقیان و مولانا ریشه و علت خیر و شر را به عوامل درونی مربوط می‌دانستند؛ ‌طوری که خودشناسی و در نهایت خودشکوفایی، از مهم‌ترین عوامل تقویت تاب‌آوری در تعالیم این اندیشمندان بوده است. از سوی دیگر، رواقیان آرامش و سعادت را در فلسفه جستجو می‌کردند، حال آنکه مولانا سعادت را در ارتباط شهودی با خدا می‌داند.

یکی از مسائل مهم و بنیادین در حوزه دین شناسی، نزول وحی و ماهیت آن است و به همین دلیل، متفکران مختلف در طول تاریخ از زوایای مختلفی به آن پرداخته‌اند. از جمله متفکران سرشناس مسیحی، پل تیلیش و از میان متفکران و مفسران اسلامی نیز علامه طباطبایی موشکافانه به مساله وحی پرداخته‌اند. آنچه در پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی مورد ارزیابی قرار گرفته، بررسی مقایسه‌ای مفهوم و و حقیقت وحی از منظر پل تیلیش و علامه طباطبایی است. هر دو متفکر بر این باورند که وحی اساس نبوت و ادیان آسمانی و شامل ارتباط بین خداوند و انسان‌های برگزیده است. در این ارتباط پروردگار به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم (فرشته وحی)، معارف و دستورات الهی را به پیامبران منتقل کرده و به ایشان ماموریت داده است که آن را به مردم ابلاغ نمایند. هر دو متفکر با وجود اتفاق نظر در وقوع پدیده وحی، در تفسیر آن دیدگاه‌های متفاوتی دارند: علامه وحی را شعور مرموز و خاصی می‌داند که درک آن در توان انسان عادی نیست، اما تیلیش با توجه به مبانی خود وحی را امر نشان‌مندی از سوی مبدأ معنا می‌داند که حاکی از حضور و تجربه مبدأ معنا در پذیرنده و تجربه‌کننده است. بنابراین وحی پدیده‌ای قابل تصور و تعریف برای انسان عادی نیست، چنان‌که شناخت ماهیت آن نیز برای دیگر افراد امکان پذیر نبوده است؛ اما این بدان معنا نیست که وحی با عقل منافات داشته و یا عقل آن را رد می‌کند. چنانکه علامه وحی را تاییدی بر حکم عقل و تیلیش عقل را ناتوان از درک وحی دانسته و چنین تفاوتی در آراء آنان به دلیل تفاوت در مبانی فکری، ضروریات و ادله اثبات وحی در دین اسلام و مسیحیت است.

مقاله حاضر به معرفی مدلی می پردازد که پلیتینگا آن را برای نشان دادن برخورداری اعتقادات دینی از جواز معرفتی ارائه داده است. مراد وی از جواز معرفتی داشتن اعتقادات دینی این است که اعتقادات دینی محصول قوای ادراکی ای هستند که واجد چهار شرطند: درست کار می کنند، در محیطی که برای آن طراحی شده اند کار می کنند، هدف آنها وصول به غایت تولید باورهای صادق است و در وصول به غایت خود قرین توفیق بوده اند. پلیتینگا می گوید اگر اعتقادات دینی را صادق بدانیم، آنگاه، محتملتر آن است که معتقد شویم این اعتقادات جواز معرفتی دارند، یعنی محصول قوای ادراکی ای هستند که شروط پیش گفته را واجدند و اگر این اعتقادات صادق باشند، آنگاه چنان که خدایش می خوانیم در واقع وجود دارد و قطعا قصد کرده است که ما او را بشناسیم.

مقالۀ حاضر، حاصل پژوهشی میان­رشته­ای در باب فلسفه و مدیریت و در حوزۀ فلسفۀ کاربردی است و در آن، از این پیش­فرض دفاع شده است که فلسفه می­تواند از طریق خدماتی که به مدیران سازمان­ها ارائه می­دهد، کارایی و سودآوری مجموعه­های تحت مدیریت آنان را افزایش دهد. خدمات مورد ادعای مقاله، در سه سطح بررسی شده است: اندیشه­های فیلسوفان بزرگ، چند مهارت فلسفی و منش و روحیۀ فلسفی. در سطح نخست، ویژگی­های رهبران از منظر ارسطو، بررسی شده است. در سطح دوم، آثار تفکر نقادانه و فن خطابه بر مدیران، مطرح شده است. در سطح سوم، چند مدیر- فیلسوف موفق، معرفی شده است. نتیجۀ پژوهش حاضر، در تحلیل نهایی، ضرورت مطالعات میان­رشته­ای و کاربردی کردن فلسفه و کشف آن دسته از مسائل سازمانی است که فلسفه می­تواند در رفع آن­ها مؤثر باشد. داده­های اولیۀ پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه­ای گردآوری شده و روش پژوهش، تجزیه و تحلیل عقلانی داده­ها است.

تردیدی وجود ندارد که امروزه، سازمان­ها یکی از مهم­ترین نهادهای اجتماعی‌ای هستند که در پیشرفت و توسعۀ جوامع، نقشی عمده ایفا می‌کنند و نقش ­آفرینی آن­ها در برآوردن نیازهای جوامع، مشروط به وجودداشتن مدیران توانمند و اثرگذار است. در گذشته، سازمان­ها به‌صورت کنونی وجود نداشتند؛ اما در مجموعه ­ها و نهادهای اجتماعی قدیم نیز نقش افرادی به‌عنوان کارآفرین یا رهبر در ترسیم نقشۀ راه و برقرارکردن عدالت درمیان افراد جامعه، ضرورتی انکارناپذیر بود. ازمیان فیلسوفان مسلمان، ابن‌سینا در آثار متعدد خود به اهمیت اجتماع و مشارکت همگان برای رسیدن به اهدافی همچون سعادت همۀ افراد جامعه و همچنین ضرورت وجود فردی مدیر و عادل برای رهبری و مدیریت مردم اشاره کرده است. از آنجا که او همواره به‌دنبال تلفیق اندیشه‌های یونانی و اسلامی بوده، بسیاری از تفکراتش دربارۀ مسائلی همچون ضرورت وجود نهادهای اجتماعی، نحوۀ مدیریت جامعه، و ویژگی‌های رهبر و مدیر خردمند با نظریات فیلسوفان غربی مانند افلاطون، هم‌راستاست. در این پژوهش، ازطریق گردآوری داده‌ها با استفاده از روش کتابخانه‌ای، ضمن اشاره به برخی نظریات و اندیشه‌های فیلسوفان غربی دربارۀ ضرورت وجود مدیر و رهبر اخلاق‌مدار و همچنین چگونگی ادارۀ خردمندانۀ سازمان‌ها، با تحلیل و توصیف محتوایی، آرای ابن‌سینا در این زمینه را تبیین و بررسی می‌کنیم. پژوهش حاضر ازنوع میان ­رشته­ ای و متعلق به حوزۀ فلسفۀ کاربردی است.

فقر مالی از دیرباز، مادر بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی جوامع انسانی شمرده شده است و متفکّران بزرگی این معضل را در آثار خویش مورد بحث قرار داده‌‌اند. در آثار فیلسوفانی همچون ابن‌سینا و کانت، که به حکمت عملی توجّه خاصّی داشتند، دربارۀ «فقر مالی» مطالبی مطرح است. پژوهش پیش رو به روش توصیفی ـ تحلیلی، در تبیین و مقایسۀ نظرات و توصیه‌های این دو فیلسوف در مواجهه با این معضل می‌‌کوشد. «تسلّی» در عرف، به معنای آرام کردن شخص اندوهگین یا مصیبت‌‌زده است امّا معنای اصطلاحی تسلّی در فلسفه و علوم اجتماعی، قدری موسّع از معنای عرفی آن است و عبارت از آرامش بخشیدن به شخص از طریق نوع نگاه او به مشکلات و ارائۀ راهکار برای رفع معضلات است. ابن‌‌سینا برای تسلّی‌‌بخشی به فقیران، آثار سوء فقر مالی را واکاوی می‌‌کند. به باور شیخ، «محرومیت از لذّت‌‌های حسّی» لازمۀ مهم فقر مالی است. او راه کنار آمدن با فقر را در گرو عبور از امور حسّی و شناخت لذّت‌‌های فراحسّی می‌‌داند، زیرا نه تنها کسب آن لذّت‌‌ها بدون تمکّن مالی امکان‌‌پذیر است، بلکه قوّت و دوام لذّت‌‌های فراحسّی بسی فراتر از لذّت‌‌های حسّی است. امّا کانت ضمن اذعان به مشکلات عدیدۀ فقر مالی، شرایط تحمّل فقر را برای انسان‌‌ها نمی‌‌پذیرد و برای کنار آمدن با فقر مالی و تحمّل آثار سوء آن، راهکار و درمانی، جز کسب ثروت نمی‌‌شناسد؛ از این‌‌رو فیلسوف آلمانی بر عنصر کار و تلاش برای کسب ثروت تأکید فراوانی دارد. به نظر کانت، انسان با تمکّن مالی می‌‌تواند از هنر و تخصّص دیگران بهره‌‌مند شود.

پژوهش حاضر، پژوهشی میان­رشته­ای و در راستای کاربردی­سازی فلسفه از طریق همکاری آن با روانشناسی و ادبیات است. در این پژوهش به امید در آرای دو متفکر بزرگ پرداخته شده است؛ مولانا عارف و ادیب مسلمان و مارسل، فیلسوف اگزیستانسیالیست مسیحی. هدف از این پژوهش، ارائۀ بن­مایه­هایی برای کار مشاوران فلسفی و روان­درمانگران است. به همین سبب، دیدگاه ریچارد اسنایدر نظریه­پرداز و بنیانگذار امیددرمانی در روانشناسی معاصر نیز در پژوهش حاضر معرفی شده است تا امکان نزدیک کردن آرای مولانا و مارسل در باب امید، به مباحث مورد توجه امید درمانی، فراهم آید و از تشابهات به دست آمده برای کار مشاوران فلسفی استفاده شود. بر اساس یافته های پژوهش، امیدی که مولانا از آن سخن می­گوید، امیدی روشن و هدایتگر است که اگر از آن استفادۀ به جا شود، می­تواند به یک صفت اخلاقی مثبت در انسان تبدیل شود؛ امیدی که برخواسته از نیاز انسان به خداوند است و همواره در جهت پیشرفت معنوی انسان، راهگشا خواهد بود. مارسل نیز امید را ابزاری برای ایمان و تقرب به وجود اعلی می­شمارد که سبب آمادگی معنوی فرد در جهت خدمت به دیگر انسان­ها می­شود. این آمادگی معنوی، انسان را از دام جهان درهم شکسته­ای که مارسل از آن سخن می­گوید، رهایی می­بخشد. با مقایسۀ نظریۀ امید اسنایدر و دیدگاه مولوی در باب امید، به وجوه تشابه میان دیدگاه آنان در مؤلفه­های امید دست می­یابیم. بررسی نظریۀ امید اسنایدر و دیدگاه مارسل در باب امید نیز تشابه فکری این دو متفکر را در باب نقش حیاتی امید در زندگی، نشان می­دهد.

مقالۀ حاضر در حوزۀ مشاورۀ فلسفی است و هدف آن معرفی و تبیین مبانی متافیزیکی درمان مبتنی بر منطق (LBT) است. این روش درمانی، یکی از رویکردهای موجود در مشاورۀ فلسفی و ابداع الیوت کوهن است. پیش­فرض این روش، این است که اعمال و عواطف انسان­ها، حاصل نوعی قیاس منطقی عملی است و چون برخی از این قیاس­ها حاوی مغالطاتی هستند، احساساتی غیرعقلانی و رفتارهایی خودشکن، در انسان­ها ایجاد می­کنند. مقالۀ حاضر، نخست به معرفی گام­های ششگانۀ درمان مبتنی بر منطق می­پردازد؛ این گام­ها، به مراجعان کمک می­کنند تا مغالطه­هایی مانند مطلق­گرایی و کمال­طلبی را در قیاس­های عملی خود کشف کنند. روش درمانی کوهن، صرفا جنبۀ سلبی ندارد، بلکه پس از شناسایی هر مغالطه، فضیلت مقابل آن را نیز، به عنوان پادزهر، به مراجع می­آموزد. مقاله، سرانجام مبانی متافیزیکی درمان مبتنی بر منطق را از منظر الیوت کوهن بررسی می­­کند و به تحلیل چهار اصل فلسفی بنیادی که (LBT) بر آن­ها مبتنی است، می­پردازد.

در این تحقیق، دیدگاه هاوکینگ در مورد آفرینش ماده، بررسی می‌شود. هاوکینگ، فیزیکدان معاصر انگلیسی، همواره تلاش کرده‌است که حاصل تحقیقات خود را، در باب کیهان‌شناسی، برای مردم عادی بازگوید و از این راه سعی کرده‌است، علوم محض را در زندگی مردم درآمیزد. پژوهش پیش رو نگاهی است به آخرین نظرات او در باب ایجاد ماده. هاوکینگ با استفاده از قوانین فیزیک، عالم هستی را به تصویر می‌کشد. او در این تصویر، جهانی بسیار بزرگتر از آنچه در ذهن مردم است را به نمایش می‌گذارد. جهانی با مخلوقات دیگر که معنی آن این است که انسان، تنها مخلوق هوشمند این جهان نیست. این گونه تصاویر از جهان، گاهی با آنچه از قبل در مورد جهان از راه‌های غیر علمی، گفته می‌شد یا می‌شود، در تعارض قرار می‌گیرد. این تعارضات، در نگاه مردم؛ که در حال حاضر سخنان علمی را کاملا صادق می‌پندارند، به نفع علم تمام می‌شود. در نتیجه یک نظریه علمی اثبات نشده می‌تواند سر و صدای زیادی به پا کند. هاوکینگ می‌گوید که هیچ موجود ماورایی در ایجاد ماده نقشی ندارد. این نظر با عقاید ادیان در باب ایجاد ماده توسط خدا، در تعارض قرار گرفت و سر و صدای زیادی ایجاد کرد. علت ایجاد این‌گونه از اختلافات بین علم و باورهای دینی ، و همین‌طور تبعات الهیاتی بروز این‌گونه اختلافات، موضوع این پژوهش است.

تعامل سینما و فلسفه تعاملی دو سویه است. از یک طرف سینما می‌تواند از طریق فلسفه محتوای آثار خود را غنی‌تر کند تا آن آثار ماندگارتر شود، و از طرف دیگر فلسفه نیز می‌تواند از طریق سینما به بهترین نحو موضوعات و مضامین خود را انتقال دهد. در سینمای ایران نیز، هر چند به ندرت چنین تعاملی وجود دارد. در پژوهش حاضر، برای بیان تعامل سینما و فلسفه، سه فیلم از دوره‌های مختلف سینمای ایران انتخاب شده است. این فیلم‌ها عبارت است از: گاو، مربوط به سینمای پیش از انقلاب (1348)، هامون، مربوط به سینمای اوایل انقلاب (1369) و درباره الی که از آثار سینمایی متأخر(1387) است. درون‌مایه‌های فلسفی این فیلم‌ها متأثر از اندیشه‌های اگزیستانسیالیستی است. اگزیستانسیالیسم، فلسفه‌ای است که وجود انسان و زندگی او را به نحو عینی و ملموس محور تأملات خود قرار داده است. فیلسوفان اگزیستانسیالیست به مسایل وجودی چون: هویت و از خود‌بیگانگی انسان، خود‌شناسی و حفظ فردیت، مرگ و معنای زندگی، جبر و اختیار، احساس پوچی و خودکشی و مسایلی از این دست، می‌پردازند. بازنمایی تصویری اندیشه‌های این فیلسوفان را می‌توانیم در سه فیلم گاو، هامون و درباره الی تماشا کنیم. پژوهش حاضر در نظر دارد با تحلیل این فیلم‌ها و درون‌مایه‌های فلسفی آن‌ها تعامل بین فلسفه و سینما را نشان دهد.