جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رواقیان به‌عنوان فیلسوفان روان‌شناس و مولانا به‌عنوان روان‌شناس دین‌ مدار به تقویت تاب‌آوری توجه کرده‌اند. مقالة حاضر، حاصل مطالعه‌ای میان‌رشته‌ای، در حوزة‌ فلسفة کاربردی برای شرح، تبیین و مقایسۀ اندیشۀ رواقیان و مولانا در خصوص راه‌های تقویت تاب‌آوری در مواجهه با مشکلات روزمرۀ زندگی است. اهمیت پژوهش حاضر در ارائة راهکارهای عملی برای تقویت تاب‌آوری در مقابل حوادث ناگوار است؛ با این اعتقاد که عمل به این راهکارها شادی و آرامش را به ارمغان می‌آورد. در پژوهش انجام شده از دیدگاه رواقیان و مولانا به موارد اشتراک و افتراق در مسئله راه‌های تقویت تاب‌آوری رسیده‌ایم؛ از جمله این که: رواقیان و مولانا ریشه و علت خیر و شر را به عوامل درونی مربوط می‌دانستند؛ ‌طوری که خودشناسی و در نهایت خودشکوفایی، از مهم‌ترین عوامل تقویت تاب‌آوری در تعالیم این اندیشمندان بوده است. از سوی دیگر، رواقیان آرامش و سعادت را در فلسفه جستجو می‌کردند، حال آنکه مولانا سعادت را در ارتباط شهودی با خدا می‌داند.

فقر مالی از دیرباز، مادر بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی جوامع انسانی شمرده شده است و متفکّران بزرگی این معضل را در آثار خویش مورد بحث قرار داده‌‌اند. در آثار فیلسوفانی همچون ابن‌سینا و کانت، که به حکمت عملی توجّه خاصّی داشتند، دربارۀ «فقر مالی» مطالبی مطرح است. پژوهش پیش رو به روش توصیفی ـ تحلیلی، در تبیین و مقایسۀ نظرات و توصیه‌های این دو فیلسوف در مواجهه با این معضل می‌‌کوشد. «تسلّی» در عرف، به معنای آرام کردن شخص اندوهگین یا مصیبت‌‌زده است امّا معنای اصطلاحی تسلّی در فلسفه و علوم اجتماعی، قدری موسّع از معنای عرفی آن است و عبارت از آرامش بخشیدن به شخص از طریق نوع نگاه او به مشکلات و ارائۀ راهکار برای رفع معضلات است. ابن‌‌سینا برای تسلّی‌‌بخشی به فقیران، آثار سوء فقر مالی را واکاوی می‌‌کند. به باور شیخ، «محرومیت از لذّت‌‌های حسّی» لازمۀ مهم فقر مالی است. او راه کنار آمدن با فقر را در گرو عبور از امور حسّی و شناخت لذّت‌‌های فراحسّی می‌‌داند، زیرا نه تنها کسب آن لذّت‌‌ها بدون تمکّن مالی امکان‌‌پذیر است، بلکه قوّت و دوام لذّت‌‌های فراحسّی بسی فراتر از لذّت‌‌های حسّی است. امّا کانت ضمن اذعان به مشکلات عدیدۀ فقر مالی، شرایط تحمّل فقر را برای انسان‌‌ها نمی‌‌پذیرد و برای کنار آمدن با فقر مالی و تحمّل آثار سوء آن، راهکار و درمانی، جز کسب ثروت نمی‌‌شناسد؛ از این‌‌رو فیلسوف آلمانی بر عنصر کار و تلاش برای کسب ثروت تأکید فراوانی دارد. به نظر کانت، انسان با تمکّن مالی می‌‌تواند از هنر و تخصّص دیگران بهره‌‌مند شود.

مسئله ی نبوت در کلام سنتی مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، تصویر کاملا معلومی دارد. اما متفکرین معاصر از آن قرائت هایی را عرضه داشته اند که بعضا با رویکردهای سنتی سازگاری ندارد. امروزه بعضی از متفکران معاصر با این نگاه که انسان در عصر جدید وارد دوران بلوغ فکری شده است و این مسئله تفسیر ما را از مسئله نبوت دگرگون می سازد؛ به طرح سازواره ای از این مسئله پرداخته اند که به گمان بعضی موضوع را از آن چه در سنت قدیم و رویکردهای افرادی چون خواجه نصیر الدین طوسی و قاضی عضدالدین ایجی (که یکی متکلم شیعی و دیگری متکلم اهل سنت است) مطرح بوده، به طور بنیادی متفاوت کرده است. لذا برای تحلیل این قرائت های جدید و مقایسه ی آن با رویکردهای سنتی اسلامی، ابتدا باید آرای متکلمین سنتی و رویکردهای جدید را شناخت و سپس با شناخت رویکرد سنتی و مقایسه ی آن با نظریات معاصر، به بیان ویژگی ها، اشتراکات و اختلافات این دیدگاه ها پرداخت.پژوهش حاضر درصدد است تا با بیان مساله ی نبوت از منظر خواجه نصیرالدین طوسی و قاضی عضدالدین ایجی، ادعا، استدلال و آرای مورد پذیرش هر یک را بررسی نموده و سپس به بررسی این مساله از دیدگاه عبدالکریم سروش و نصر حامد ابوزید پرداخته و در پایان اختلافات و اشتراکات دو دیدگاه سنتی و معاصر را بیان کند.

در این تحقیق، دیدگاه هاوکینگ در مورد آفرینش ماده، بررسی می‌شود. هاوکینگ، فیزیکدان معاصر انگلیسی، همواره تلاش کرده‌است که حاصل تحقیقات خود را، در باب کیهان‌شناسی، برای مردم عادی بازگوید و از این راه سعی کرده‌است، علوم محض را در زندگی مردم درآمیزد. پژوهش پیش رو نگاهی است به آخرین نظرات او در باب ایجاد ماده. هاوکینگ با استفاده از قوانین فیزیک، عالم هستی را به تصویر می‌کشد. او در این تصویر، جهانی بسیار بزرگتر از آنچه در ذهن مردم است را به نمایش می‌گذارد. جهانی با مخلوقات دیگر که معنی آن این است که انسان، تنها مخلوق هوشمند این جهان نیست. این گونه تصاویر از جهان، گاهی با آنچه از قبل در مورد جهان از راه‌های غیر علمی، گفته می‌شد یا می‌شود، در تعارض قرار می‌گیرد. این تعارضات، در نگاه مردم؛ که در حال حاضر سخنان علمی را کاملا صادق می‌پندارند، به نفع علم تمام می‌شود. در نتیجه یک نظریه علمی اثبات نشده می‌تواند سر و صدای زیادی به پا کند. هاوکینگ می‌گوید که هیچ موجود ماورایی در ایجاد ماده نقشی ندارد. این نظر با عقاید ادیان در باب ایجاد ماده توسط خدا، در تعارض قرار گرفت و سر و صدای زیادی ایجاد کرد. علت ایجاد این‌گونه از اختلافات بین علم و باورهای دینی ، و همین‌طور تبعات الهیاتی بروز این‌گونه اختلافات، موضوع این پژوهش است.

تعامل سینما و فلسفه تعاملی دو سویه است. از یک طرف سینما می‌تواند از طریق فلسفه محتوای آثار خود را غنی‌تر کند تا آن آثار ماندگارتر شود، و از طرف دیگر فلسفه نیز می‌تواند از طریق سینما به بهترین نحو موضوعات و مضامین خود را انتقال دهد. در سینمای ایران نیز، هر چند به ندرت چنین تعاملی وجود دارد. در پژوهش حاضر، برای بیان تعامل سینما و فلسفه، سه فیلم از دوره‌های مختلف سینمای ایران انتخاب شده است. این فیلم‌ها عبارت است از: گاو، مربوط به سینمای پیش از انقلاب (1348)، هامون، مربوط به سینمای اوایل انقلاب (1369) و درباره الی که از آثار سینمایی متأخر(1387) است. درون‌مایه‌های فلسفی این فیلم‌ها متأثر از اندیشه‌های اگزیستانسیالیستی است. اگزیستانسیالیسم، فلسفه‌ای است که وجود انسان و زندگی او را به نحو عینی و ملموس محور تأملات خود قرار داده است. فیلسوفان اگزیستانسیالیست به مسایل وجودی چون: هویت و از خود‌بیگانگی انسان، خود‌شناسی و حفظ فردیت، مرگ و معنای زندگی، جبر و اختیار، احساس پوچی و خودکشی و مسایلی از این دست، می‌پردازند. بازنمایی تصویری اندیشه‌های این فیلسوفان را می‌توانیم در سه فیلم گاو، هامون و درباره الی تماشا کنیم. پژوهش حاضر در نظر دارد با تحلیل این فیلم‌ها و درون‌مایه‌های فلسفی آن‌ها تعامل بین فلسفه و سینما را نشان دهد.

چکیده اقبال و استاد مطهری دو اندیشمند مسلمان اند که در مواجهه با سئوالات زمان خود در باب مسائل کلامی با دیدگاهی نو،تقریری تازه از توحید،نبوتومعادعرضه کردند. اقبال با رویکردی درونی و بر اساس تجربه ی دینی به پاسخ گویی به این سئوالات می پردازد.از نظر او بهترین روش برای اثبات خداوند،روش درونی و فطری است.او معتقد است که وحی نوعی غریزه و خاصیتی از زندگی است که در تمام موجودات یافت می شود و ختم نبوت به معنای ختم دیانت نیست؛بلکه باب اجتهاد (یا همان قیاس )همچنان باز است.از نظر اقبال کیفیت معاد روحانی است و هدف از عذابهای جهنم پاکیزگی نفس است و سر انجام همه ی انسانها به بهشت می روند.استاد مطهری نیزبا رویکردی عقلی و فلسفی با این مسائل مواجه می شود.او روش فلسفی را بهترین روش برای اثبات خداوند می داند،زیرا این روش قابل فهم و بیان برای همگان است.او وحی را نوعی اتصال ضمیر انسان با غیب در حالتی آگاهانه می داندودر دوران خاتمیت باب اجتهاد به معنای استخراج فروعات از اصول را باز می داند.او کیفیت معادرا جسمانی و روحانی می داند.از نظر او جسمانی بودن معاد را با نظریه ابداع می توان توضیح داد:به این معنا که هر موجودی در مرتبه ی خودش بدون تغییر و تحول برای خود اشیایی را ابداع می کند.استاد مطهری و اقبال هر دو وجود خداوندرا اثبات پذیر می دانند و معتقدند در دوران خاتمیت باب اجتهاد باز است،اما در روش اثبات خداوند،تعریف اجتهادوکیفیت معاد دارای دیدگاههای متفاوتی هستند.

مسئله معاد و سرنوشت انسان پس از مرگ به دلیل اهمیتی که دارد همواره موردتوجه ادیان بوده است. در این رساله در پی آن هستیم که نظر استاد مطهری و جان هیک را درمورد معاد بررسی و مقایسه کنیم. هردو متفکر، تجردروح، عالم برزخ و ادامه حیات روحانی انسان پس از مرگ را بر اساس قرآن و کتاب مقدس قبول دارند. استاد مطهری با دیدگاهی عقلانی و استناد به قرآن مراحل حیات پس از مرگ را تبیین می کند. و معتقد است انسان پس از مرگ بر اساس اعمالی که در این جهان انجام داده، ابتدا وارد عالم برزخ می شود و به بخشی از پاداش و جزای اعمال خویش می رسد و پس از آن وارد عالم قیامت شده و در آنجا پاداش و جزای کامل را دریافت می کند و در آنجا جاودانه است. حال آنکه جان هیک با دیدگاهی تجربی و با استناد به کتاب مقدس پس از رد اندیشه تناسخ معتقد است که روح و جسم به هم وابسته اند که با مرگ جسم، روح نیز از بین می رود؛ اما این موجود یکپارچه به شکلی دیگر پس از مرگ ادامه حیات خواهد داد، که این همان رستاخیز بدن است. به عقیده جان‌هیک خدا این توانایی را دارد که عیناً یا همانند شخص از دنیا رفته را دوباره خلق کند. بنابراین دو فیلسوف معاد را قبول دارند هرچند درمورد کیفیت آن دیدگاه های متفاوتی دارند.