جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله چگونگی رابطه میان علم مدرن و دین از مسائل مهم فلسفه دین است. پس از ظهور علم مدرن بسیاری از فیلسوفان و دانشمندان آن را در تعارض با آموزه‌های دین و به ویژه مسیحیت می‌دیدند. اما با گذشت زمان دیدگاه‌های دیگری در مخالفت با تعارض مطرح شد، از جمله استقلال، گفت‌وگو و یکپارچگی. الوین پلنتینگا، از فیلسوفان مهم دین معاصر، نیز از جمله مخالفان تعارض میان علم و دین است که در چندین اثر و به ویژه آخرین اثر خود، محل تعارض واقعی، به این موضوع پرداخته است. خلاصه دیدگاه او از این قرار است: از یک سو، اگر تعارضی میان علم و دین باشد سطحی است و در واقع، هماهنگی عمیقی میان این دو وجود دارد؛ و از سوی دیگر، اگر هماهنگی‌ای میان علم و طبیعت‌باوری ـ به عنوان رقیب دین ـ وجود داشته باشد سطحی است و در واقع، تعارض عمیقی میان این دو وجود دارد. پلنتینگا برای اثبات دیدگاه خود به برخی از موارد مهم تعارض ادعایی میان علم و دین ـ از جمله در زیست‌شناسی (نظریه تکامل)، فیزیک جدید، روان‌شناسی اجتماعی، نقد تاریخی کتاب مقدس ـ می‌پردازد و نشان می‌دهد یا اساساً تعارضی میان نظریه‌های علمی مطرح در این حوزه‌ها با آموزه‌های دینی وجود ندارد یا اگر هم دارد سطحی است. همچنین، او نشان می‌دهد که تبیین درست از علم جدید و مبانی آن فقط با پذیرش پیشفرض‌ها و مبانی‌ای صورت می‌گیرد که دین آنها را تایید و طبیعت‌باوری انکار می‌کند و این نکته به خوبی توضیح می‌دهد که چرا میان علم و دین هماهنگی عمیق و میان علم و طبیعت‌باوری تعارض عمیق وجود دارد. واژگان کلیدی: علم، دین، طبیعت‌باوری، تعارض ادعایی، تعارض سطحی، هماهنگی عمیق، هماهنگی سطحی.

هدف پژوهش حاضر، بررسی دین از دیدگاه کارل‌گوستاو یونگ و آبراهام مزلو می‌باشد. این نوشتار به روش تحلیلی-توصیفی دیدگاه‌های این دو را پیرامون دین و اندیشه‌های دینی مورد مقایسه قرار می‌دهد. یونگ معتقد است که دین از نهاد ناخودآگاه بشر تراوش می‌کند و در حقیقت دین جزء اموری است که در روان ناخودآگاه بشر به طور فطری و طبیعی وجود دارد. در نتیجه این امر را به عنوان یک واقعیت باید درنظر گرفت که دین در نزد یونگ به عنوان امری است که بدون اینکه سینه به سینه نقل شود در همه‌جا و در همه زمان‌ها یافت می‌شود؛ بنابراین از نظر وی انسان‌ها ذاتاً خداجو هستند. مزلو معتقد است دین با سلسله مراتب نیازهای انسان شامل نیازهای زیستی، امنیتی، اجتماعی، احترام و خودشکوفایی ارتباط نزدیکی پیدا می کند و بدین ترتیب می‌توان آن را در انسان‌های خودشکوفا یافت. تجربۀ اوج، جایگاه والایی در زندگی انسان دارد و با معنویت ارتباط عمیقی دارد و دست‌یابی به آن درگرو تلاش خودِ انسان است. یونگ و مزلو، در این که دین امری فطری و جزء ذات و ماهیت هر انسانی است اشتراک نظر دارند. هم-چنین نظر آن دو در خاستگاه دین با هم افتراق دارند؛ یونگ معتقد است که دین از نهاد بشر تراوش می-کند؛ یعنی دین در روان ناخودآگاه بشر وجود دارد و مزلو نیز دین را یکی از عالی‌ترین نیازهای بشر می‌داند.