جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

.

گسترش روز افزون تکنولوژی سبب شکل گیری مباحث معرفتی متفاوتی درباره تکنولوژی از ابعاد مختلف شده است. یکی از این ابعاد بحث فلسفی از تکنولوژی است. تحلیل فلسفی درباره‌ی تکنولوژی، علی رغم رواج آن در غرب در فلسفه اسلامی مغفول واقع شده است. در این رساله، تحلیل فلسفی درباره تکنولوژی و بررسی نسبت تکنولوژی با انسان بر اساس فلسفه اسلامی صورت گرفته است. بر همین اساس هدف آن نیز تحلیل مبانی تکنولوژی، تبیین فلسفی از تکنولوژی و بیان نسبت تکنولوژی با انسان بر اساس فلسفه اسلامی است. در این رساله دو نوع مبانی برای تکنولوژی ذکر شده است: مبانی عام (صنعت قدیم و تکنولوژی مدرن) و مبانی خاص (هر یک از صنعت قدیم و تکنولوژی جدید). بر اساس مبانی عام، برخی اصول فلسفی در مورد صنعت و تکنولوژی شکل می‌گیرد و بر اساس مبانی خاص روشن می‌شود که تکنولوژی مدرن در بستر جهان‌بینی و پیش‌فرض‌های غیر تجربی خاصی شکل‌گرفته که با صنعت قدیم در مبانی، روش، آثار و خصوصیات تفاوت اساسی دارد. تکنولوژی جدید مبتنی بر روایت حسی و مکانیکی از جهان، تلقی منبع ذخیره از جهان، فقدان نگرش حکیمانه به جهان، معنویت زدایی، رویکرد کمی و جزءنگری است و این با مبانی حکمای اسلامی که نگرش الهی، معنوی، تشکیکی، کل نگری و کیفی به جهان و نیز صنایع داشتند، سازگار نیست. در این رساله جهت‌داری عام و خاص صنعت و تکنولوژی صورت‌بندی شده است. بنابراین رویکرد، جهت‌داری امری تشکیکی است و دارای حداقل و حداکثر مراتب است. تکنولوژی مدرن به جهت پیچیده‌گی، فراگیری، کثرت و تنوع، شدت و عمق نفوذ آن در زندگی بشر و جهت‌داری آن به مراتب بیش از جهت‌داری صنعت قدیم است. در این رساله با استفاده از برخی اصول فلسفه اسلامی دو نقد هستی شناختی بر نظام تکنولوژیک وارد شده است که عبارت‌اند از: الف) نظام تکنولوژیک، کشفجنبه اخسّ از ساحت اشیاء است؛ ب) در نظام تکنولوژیک مرتبه‌ی اشیاء، تنزل پیدا می‌کند. رویکرد انتقادی نگارنده به تکنولوژی، به معنای حذف تکنولوژی نیست، زیرا این رویکرد اولاً ضرورت وجود صنایع و ضرورت تصرف را می‌پذیرد؛ ثانیاً بر اساس اینکه نظام تکنولوژیک کشف اخس از جهان است، باید به دنبال کشف احسن باشیم؛ ثالثاً برای مواجهه با نظام تکنولوژیک به لحاظ نظری ضرورت «مواجهه‌ی معقول» و به لحاظ عملی ضرورت اقدام عاجل جهت کاهش عوارض این نظام را توصیه می‌کند. بحث نسبت تکنولوژی با انسان در دو محور بیان شده است: الف) تأثیر اقتضائات سلبی نظام تکنولوژیک بر انسان: (دنیا گروی، غلبه‌ی بعد مادی و محدود شدن آزادی و اختیار انسان)؛ ج) طرح رهیافتی انسان شناختی برای نحوه‌ی مواجهه انسان با طبیعت و صنعت بر اساس اصول فلسفه اسلامی. در این رساله با طرح دیدگاهی به تبیین اصول کلی و محدوده‌ی تصرفات بشر در طبیعت و صنعت پرداخته شده است. مطابق این دیدگاه، برای به دست آوردن اصول کلی تصرفات بشر در طبیعت، به انسان رجوع می‌شود، این مراجعه، ما را به اصولی راهنمایی می‌کند که در پرتو آن اصول، منطق مواجهه‌ی انسان با طبیعت و صنعت کشف می‌شود.