جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه دین شاخه‌ای از فلسفه مشتمل بر همه مباحث فلسفی‌است که بن‌مایه آن‌ها پرسش‌هایی‌است که از دین سرچشمه می‌گیرد. فلسفه دین، ارزیابی مفاهیم و باورهای بنیادین سنت‌های دینی ویژهٔ جوامع مختلف است. موضوعات اصلی فلسفه دین، استدلال پیرامون طبیعت، وجود یا عدم وجود خدا، زبان دین، معجزه، دعا، مسئله شر، صفات خدا، پلورالیسم دینی، معرفت‌شناسی دینی و رابطه بین دین و دیگر نظام‌های ارزشی مانند اخلاق و علم تجربی است. فلسفه دین با فلسفه دینی متفاوت است؛ فلسفه دینی فکر فلسفی‌است که توسط دین هدایت می‌شود که نمونه‌هایی از آن را می‌توان در فلسفه مسیحی یا فلسفه اسلامی جستجو کرد، اما فلسفه دین تبیین عقلانی ماهیت دین به خودی خود است، بنابراین برای مطالعهٔ فلسفه دین نیازی به باورمندی به ادیان وجود ندارد. اصطلاح فلسفهٔ دین، اصطلاحی‌است که از اواخر قرن هجدهم رایج گردیده‌است. این اصطلاح تحت تأثیر هگل رواج یافت که گونه‌های مختلف فلسفه را در نظام فکری خود وارد کرده بود. فلسفه دین، با پرسش‌های بنیادی آغاز می‌شود که ادیان به وجود آورده‌اند. فلسفه‌ورزی در این پرسش‌ها بازتاب برداشت فیلسوف از کارکرد فلسفه‌است. بخش مهمی از فلسفهٔ دین را دلایل وجود خدا و دلایل عدم وجود خدا تشکیل می‌دهند. دلایل جهان‌شناسانه وجود خدا سابقه‌اش به افلاطون و ارسطو می‌رسد که به مفهوم علیت باور داشتند. دلایل وجودشناسانه که نخستین بار آنسلم آن را باب کرد، مرکز ثقلش مفهوم موجود کامل است. دلایل عدم وجود خدا و رد ادله سنتی اثبات خدا نیز همواره مورد توجه فلسفهٔ دین بوده‌است.

ترجمه ماشینی: با چند استثنای قابل توجه، فلسفه تحلیلی دین در غرب همچنان تقریباً به طور کامل بر سنت یهودی-مسیحی متمرکز است. به ویژه، نادیده گرفتن منابع غنی از مفاهیم و استدلال های ارائه شده توسط سنت مذهبی هند بسیار مرسوم است. این مایه تاسف است، زیرا بی جهت دامنه بسیاری از فلسفه دین معاصر را ضعیف می کند و مانع از دستیابی به هر گونه بینشی در مورد ادیان هندی می شود که با آن هایی که وضوح و دقت فلسفه تحلیلی برای سنت یهودی-مسیحی امکان پذیر کرده است، مقایسه شود. این جلد به دنبال جبران عدم تعادل است. ایده اولیه دعوت از تعدادی از فیلسوفان هندی و غربی بود تا در مقالاتی در مورد مفاهیم دینی هند به سبک فلسفه تحلیلی دین معاصر مشارکت کنند. محدودیت بیشتری برای مشارکت کنندگان در نظر گرفته نشد و مقالات حاصل (همه قبلاً منتشر نشده بودند) تنوع مضامین و رویکردها را نشان می دهند. بسیاری از ترتیبات مطالب در اینجا بدون شک قابل دفاع هستند. منطقی که اتخاذ شده است، شاید به بهترین وجه از طریق برخی اظهارات مقدماتی در مورد خود مقالات ارائه شود.

ترجمه ماشینی: زمانی که ژن لانگ، ویراستار مجموعه کتابچه راهنمای فلسفه دین معاصر کلوور، برای اولین بار از من دعوت کرد تا جلد کتاب فلسفه تحلیلی دین را بنویسم، با اشتیاق فراوان پذیرفتم. اکنون تنها توضیح من برای آن اشتیاق این است که در آن زمان جوان تر و ساده لوح تر بودم. به زودی پس از شروع کار بر روی حجم، اشتیاق من به دلیل بزرگی دلهره آور کار کم شد. من به عنوان یک دونده سرعت شروع کردم و به سرعت به سرعت یک دونده مسافت طولانی رسیدم. اگرچه فکر می‌کردم که در این موضوع به خوبی مطالعه شده‌ام، اما به زودی دریافتم که باید تحقیقات زیادی انجام دهم تا مطمئن شوم که همه مشارکت‌های اصلی را در بحث‌ها، مسائل و مذهب مختلف در نظر گرفته‌ام. همانطور که بیشتر و بیشتر مشکلات موجود در کتاب ها و مقالات فلسفه تحلیلی را مطالعه می کردم، متوجه شدم که به سرزمینی هجوم آورده ام که قبلاً فرشتگان آن را زیر پا گذاشته بودند. پیچیدگی و ظرافت استدلال فلسفی که مشخصه بحث های مختلف در فلسفه تحلیلی دین معاصر است، بسیار متاثر شدم. این حجم حجم وسیعی از مواد را پوشش می دهد. من سعی کرده ام منصفانه ترین خوانش ممکن را از نویسندگان مختلف ارائه کنم، و در مواردی که ارزیابی های انتقادی خود را لحاظ می کنم و مواضع خود را توسعه می دهم، سعی کرده ام قوی ترین تفسیرهای ممکن را از مواضعی که نقد می کنم ارائه دهم.

فاطمه توفیقی شرح داد: فلسفه اسلامی به فلسفه دین تحلیلی نزدیک است. عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: از آنجا که فلسفه اسلامی به مسائل کلاسیک می‌پردازد، در آن بیشتر به فلسفه دین تحلیلی نزدیک هستیم تا فلسفه دین قاره‌ای، ولی در فلسفه مدرن اسلامی به سخنانی که فلاسفه قاره‌ای می‌گویند نزدیک می‌شویم.

مطالعات فیلسوفانه دربارۀ دین پیشینۀ بسیار طولانی و قدمتی به اندازۀ خود فلسفه دارد، ولی اصطلاح «فلسفۀ دین»[1] و نگارش کتاب‌ها و مقالات با این عنوان پدیده‌ای نسبتاً نو و متعلق به دوران مدرن است. فلسفۀ دین یکی از پرتحرک‌ترین حوزه‌های پژوهش فلسفی در دورۀ معاصر است. با اینکه این دانش مقیّد به فلسفه یا دینی خاص نیست، اولاً، فلسفۀ دینِ رایج در دامان مسیحیت پدید آمده و بالیده است، و عمدتاً تحت تأثیر این دین قرار دارد و، ثانیاً، این دانش مبتنی بر فلسفه‌های موجود در مغرب‌زمین، به‌ویژه فلسفۀ تحلیلی، است. با این حال، امکان پژوهش فلسفی در حوزۀ سایر ادیان، از جمله اسلام، و مبتنی بر دیگر نظام‌های فلسفی نیز وجود دارد. به همین رو، شایسته بلکه لازم است که فلسفۀ دین اسلامی نیز ناظر به محتوای این دین سترگ و متکی بر فلسفۀ قویم اسلامی پدید آید تا استحکام و اتقان اسلام و برتری آن بر سایر ادیان بیش از پیش نمایان شود و زمینۀ پاسخگویی به شبهات پیرامون آموزه‌های آن فراهم گردد. سؤال اصلی تحقیق پیش رو این است که اهمّ رویکردهای موجود یا قابل تأسیس در فلسفۀ دین کدام‌اند؟ این تحقیق به روش توصیفی ـ تحلیلی به سامان رسیده است