جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده در این پایان نامه، قصد دارد تا در پرتو تفاسیر معتبر مفسّران شیعه و اهل سنّت و همچنین کتب روایی ای چون الکافی، بحارالأنوار و... ضمن بررسی آیه اَلَست (آیه 172 و 173 سوره اعراف)، از دیدگاه مذاهب مختلف تفسیری و حدیثی، مکتب معتزله و مکتب فلسفی و اهل عرفان، وجود یا عدم عالَمی تحت عنوان «عالم ذرّ» را که مأخوذ از همین آیه است، اثبات نماید. وی همچنین سعی داشته دیدگاه مفسّران و اندیشمندان معاصر درباره موضوع یاد شده را بررسی کند. از آن جا که این بحث در پاره ای مواضع با بحث فطرت، گِره خورده و در ارتباط است، باید گفت که به نوعی در بردارنده این مفهوم نیز هست؛ ولی به جهت آن که مراجعه به تمام آیات درباره فطرت، مشکل است، لذا تنها به ذکر تعدادی از آیات پرداخته، ضمن آن که بجز آیه مزبور، به آیات دیگری که متضمّن معنای اخذ میثاق اند، به عنوان محورهای فرعی بحث، اشاره نموده است. این عناوین، عبارت اند از: عهد با خدا در عالم ذرّ، تقدیر سرنوشت اسلام در عالم ذرّ، و پیمان الهی از انبیا در عالم ذرّ. محور بحث در این جستار، در قالب این چهار عنوان است: 1 . منظور از عالم ذرّ چیست و چه اشکالاتی بر آن وارد است؟ 2 . پاسخ مدافعان وجود عالم ذرّ به اشکالات یاد شده چیست؟ 3 . در کنار نظریه عالم ذرّ چه نظریات دیگری مطرح است؟ 4 . نظر نهایی که از جمع بندی تفسیر آیه و روایات به دست می آید، چه می گوید؟ نگارنده، مجموعاً در پنج فصل، مطالب پایان نامه را تهیه و تدوین نموده است. فصل اوّل، تحت عنوان «مقدّمات و کلّیات»، شامل تاریخچه مطالعات، بیان مسئله، پرسش های تحقیقاتی، اهداف مطالعات، حدود مطالعات، اهمّیت مطالعات و تعریف اصطلاحات است. در فصل دوم، به ذکر متون و منابع تحقیقاتی پرداخته شده است. فصل سوم نیز شامل مباحث روش تحقیق، رهیافت تحقیق، طرح تحقیق، طرح تحلیلی و طرح زمان اجرایی است. فصل چهارم به ارائه، و تجزیه و تحلیل داده های تحقیقاتی اختصاص دارد که طی چهار بخش، موضوع تحقیق را مورد بررسی قرار داده است. در بخش اوّل، مفهوم واژه «ذرّ» از دیدگاه مختلف، استعمال این واژه در قرآن کریم و تاریخچه بحث، عنوان شده است. در بخش دوم، مفاد ظاهری آیه اَلَست (همچون: متون پیمان الست، انگیزه اخذ میثاق، اقرار به ربوبیت خدا و عبودیت خود و عمومیت اخذ میثاق) آمده است. نگارنده، عمده بحث را در بخش سوم، با عنوان «آرای متعدّد پیرامون آیه الست» مطرح کرده است. در این بخش، مجموعاً شش نظریه عنوان شده و پس از آن، به نقد و نتیجه گیری نهایی پرداخته شده است. این نظریات، شامل قول محدّثان و اشاعره، قول معتزله، طرفداران موطن عقل و وحی، قول سیّد مرتضی و ابوالفتوح رازی، قول عرفا و سرانجام، نظریه مفسّر بزرگوار شیعه، علّامه طباطبایی(ره) است. از آن جا که بحث، قالب روایی - تفسیری داشته، محقّق در تلاش بوده ابتدا این موضوع را از دیدگاه تفاسیر و سپس از دیدگاه کتب روایی عامّه و خاصّه، مورد تفحّص قرار دهد. لذا بخش چهارم را به بررسی آیه اَلَست از نظر روایات اختصاص داده و ابتدا، قول امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغة را آورده و سپس، در کتب روایی شیعه و اهل سنّت، این موضوع را بررسی کرده است. فصل پنجم، شامل دو قسمت استنتاج و توصیه های نگارنده است که در آن به ذکر نتایج تحقیق و چند توصیه پرداخته و در آخر، کتاب نامه آمده است.