جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واقعۀ عاشورا، از آغاز زبان و ادبیات فارسی در شعر بيشتر شاعران ایران زمین، تجلی داشته‌است. این واقعۀ سترگ چنان‌که بیشتر محققان اذعان دارند، حادثه‌ای داراي ابعاد مختلف و چند وجهی به شمار می‌آید و شاعران فارسی زبانبا رویکرد‌های متفاوتی به این واقعۀ عظیم نگریسته‌اند. در این بین، ابعاد تراژیک و عرفانی بیشترین بازتاب را در سیر شعر عاشورایی داشته‌اند و ابعاد حماسی و پیام‌های عاشورا کمتر مورد توجه قرار گرفته است. امّا بعد از انقلاب اسلامی ایران، تفاوت عمده‌ای در نگرش شاعران بزرگ کشور به واقعۀ عاشورا ایجاد می‌شود. تقربیاً همۀ ابعاد و رویکرد‌های واقعۀ عاشورا در شعر عاشورایی انقلاب تجلی می‌یابند. رویکرد حماسی که حلقۀ مفقوده در طول تاریخ شعر عاشورایی ادبیات فارسی به شمار می‌رفت، دراین دوره دوباره احیا می‌شود. ابعاد تراژدی این حادثۀ عظیم، با قرار گرفتن در کنار ابعاد دیگر این واقعه، از آن رکود و ایستایی که گرفتار آن شده‌بود، رهایی می‌یابد و به جایگاه واقعی خود دست می‌یابد. عرفان و حماسه نیز بعد از فرسنگ‌ها فاصله‌به هم می‌پیوندند و بالاخره پیام‌های عاشورا نیز در شعر عاشورایی انقلاب، در کانون توجه شاعران قرار می گیرد.ولایت مداری، نگاه تحلیلی به واقعة عاشورا، پیوند عرفان و حماسه، پیروزی خون بر شمشیر و استمرار عاشورا از ویژگی‌های مهم شعر عاشورایی انقلاب اسلامی است، که از آغاز شعر عاشورایی تا قبل از دوران انقلاب اسلامی، این خصیصه‌های مهم و حیاتی كمتر منعكس شده‌اند و این مسأله خود، گواه اهمیت و غنای شعر عاشورایی انقلاب اسلامی می‌باشد.

این پژوهش درصدد است به بررسی فنون بلاغی در سه اثر منظوم دفاع مقدس (قطار اندیمشک، سمندصاعقه، هزار دامن گل سرخ) بپردازد تا این آثار را از نظر قدرت تخیل شاعر، خلاقیت ذهنی و میزان نوآوری‌ها و ابداعات بررسی کرده، نشان دهد که این شاعران برای بیان ما فی الضمیر خود و تأثیرگذاری بر مخاطب از چه شگردها و ترفندهای ادبی سود جسته و در این بهره‌گیری تا چه حد موفق بوده‌اند. بزرگترین مشکل در این پژوهش، نبود منابعی بود که بطور مستقل به بررسی این سروده‌ها بپردازد. شیوه‌ی کار در این پژوهش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و جامعه آماری "قطار اندیمشک" علیرضا قزوه، "سمند صاعقه" نصرالله مردانی و "هزار دامن گل سرخ" سپیده کاشانی است. این پژوهش در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اول با عنوان "چهارچوب پژوهش" به بیان مسئله پژوهش، پرسش‌ها، فرضیات، اهداف، پیشینه پژوهش، جامعه آماری و روش پژوهش می‌پردازد. فصل دوم "کلیات و مفاهیم پژوهش" است که مبتنی بر دو گفتار است. گفتار اول با عنوان بلاغت به تعریف فصاحت و بلاغت، تاریخچه و انواع فنون بلاغی می‌پردازد و گفتار دوم با عنوان ادبیات دفاع مقدس به بررسی شعر دفاع مقدس، ویژگی‌ها و سیر تکاملی آن و زندگینامه شاعران مورد بحث را مورد کند و کاو قرار می‌دهد. فصل سوم تحت عنوان "بیان"، به بررسی و تحلیل تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه و نماد در سروده‌ها می‌پردازد. فصل چهارم این پژهش "بدیع" نام دارد که در دو گفتار تنظیم شده است.گفتار نخست این فصل به بررسی و تحلیل بدیع لفظی و مولفه‌های آن یعنی تکرار، جناس و سجع اختصاص دارد و گفتار دوم به بررسی بدیع معنوی در پنج روش تناسب، ایهام، تشبیه، ترتیب کلام، تعلیل و توجیه پرداخته، مولفه‌های این روش‌ها را با بیان فراوانی و ارائه تحلیل در این سروده‌ها بررسی می‌کند. فصل پنجم این پژوهش تحت عنوان "معانی" به بررسی علم معانی و مولفه‌های آن یعنی احوال مسند و مسندالیه، جملات و معانی ثانویه آن، فصل و وصل، ایجاز و اطناب و قصر و حصر در این سه کتاب می‌پردازد و در پایان نتیجه و تحلیلی از کل پژوهش و نمودارهای این فصول ارائه می‌شود. لازم به ذکر است در این پژوهش بسامد عناصر بیانی و صنایع بدیعی در هر مجموعه شعری به صورت جداگانه حساب شده است. به عنوان نمونه، منظور از درصد تشبیه بلیغ در هر سروده با توجه به فراوانی کل تشبیهات در آن مجموعه حساب شده است.