جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معنای زندگی در تاریخ فلسفه همواره پرسشی اساسی بوده است. مفهوم «معنای زندگی» امری مبهم و نیازمند توضیح واضح است. این که زندگی چیست و آیا ارزش زیستن دارد یا نه، همواره بشر را به خود مشغول داشته است. درباره پرسش از معنای زندگی باید تلاش کرد که خود پرسش به درستی تحلیل شود. مواردی که ذیل این عنوان جای میگیرند، عبارت است از:1. هدف زندگی 2. ارزش و اهمیت زندگی 3. کاربرد مثبت زندگی. دیدگاه های که برای زندگی بشر معنای خاصی در نظر می گیرند، دو دسته اند: طبیعت گرا و فراطبیعت گرا. نظریه های فراطبیعت گرا بر این عقیده اند که وجود خداوند برای معناداری زندگی لازم است. اما طبیعت گرایان معتقدند که امکانات و قابلیتهای موجود در همین جهان مادی برای معنادار ساختن زندگی آدمی کافی است. ویکتور فرانکل در مکتب خویش تحت عنوان «معنادرمانی» کوشیده است به فرد بیاموزد که معنای زندگی خویش را دریابد و از رخوت و خلا وجودی بیرون آمده و آن سرچشمه های زلال زندگی را ادراک کند و زندگی را پوچ و باطل نداند به نظر او باید هدف و معنایی در زندگی وجود داشته باشد. این هدف یا معنا به گونه ای است که حتی بغرنج ترین لحظات زندگی را نیز معنادار می کند. مرگ، رنج و بلایای طبیعی و.... همه با وجود معنا در زندگی قابل تحمل می شوند. فرانکل از همه این مقوله ها صحبت کرده و رابطه معنادار آنها را تشریح نموده است. فرانکل یادآوری می کند که معنا در زندگی امری مکشوف و واقعی است، نه امری فرضی و جعلی. باور به خداوند، اساسی ترین امری است که زندگی را معنادار می کند و فرانکل به نقش خداباوری در دین تذکار داده است. خود فرانکل، معنای زندگی اش را، معنادار کردن زندگی افراد می داند. این پایان نامه در پی آن است که پس از طرح مسأله معنای زندگی و ذکر برخی از پاسخ های داده شده به آن، به طور خاص دورنمائی از آراء فرانکل در باب معنای زندگی، معنادرمانی، و رابطه معنادرای با مرگ، رنج و درد، عشق و مواردی چون عدم توجه کافی به مبدأ و مقصد و ناتوانی در ارائه تعریفی جامع از مفاهیمی چون خدا و جاودانگی، که از کاستی های نظریه فرانکل است،را بررسی کند.

رساله حاضر در جستجوی یافتن پاسخ به این مسئله اصلی یعنی شاخصه‌های انسان سالم از دیدگاه روان‌شناسی و قرآن (با تأکید بر دیدگاه فرانکل و علامه طباطبایی«ره») با هدف تعیین میزان هم‌گرایی و واگرایی دو دیدگاه در پنج بخش تنظیم گردیده است.در این پژوهش پس از تبیین واژه‌های کلیدی مربوطه در دو حوزه‌ی قرآن و روان‌شناسی و سپس معرفی مهم‌ترین مکاتب روان‌شناسی (با توجه به سیر تطورّ و تکامل آنها در موضوع شخصیت سالم) و همچنین معرفی اجمالی قرآن، بستر ورود به مباحث اصلی رساله فراهم شده است.آنگاه با بررسی تفصیلی نظریه‌ی معنادرمانی ویکتور فرانکل و تبیین بنیادهای فلسفی و روان‌شناسی وی و تنظیم فهرستی از ویژگیهای انسان سالم به این نتیجه رسیدیم که محور اصلی سلامت در این نظریه معناجویی بوده و بنابراین انسان سالم، انسانی است که از طریق یافتن معنا در هر موقعیت از زندگی، خود را به معنای غایی متصل می‌سازد.در بررسی دیدگاه قرآنی، پس از تبیین دقیق مفهوم سلامت و مرض از منظر قرآن و معرفی برخی از امراض روحانی، ویژگیهای انسان سالم را در سه محور نگرش‌ها (نظام اعتقادات و باورها)، گرایش‌ها (مجموعه تعلّقات قلبی، حبّ و بغض‌ها، ترس و امیدها)، و کنش‌ها (مجموعه رفتارهای سالم) تنظیم کرده و نهایتاً دو عنصر اساسی ایمان راسخ و عمل صالح به عنوان شاخصه‌های انسان سالم معرفی گردیدند.آنگاه در واپسین بخش رساله و در مقایسه‌ی دو دیدگاه، موارد همپوشی و سپس تفاوتها و کاستی‌های نظریه‌ی فرانکل نسبت به دیدگاه قرآنی در زمینه‌ی ماهیت انسان، نیازها، توانائیها، مفهوم سلامت و مرض و شاخصه‌های انسان سالم مورد بحث قرار گرفت.نظریه‌پردازی در زمینه‌ی شخصیت سالم بدون توجه صحیح به مبدأ و مقصد متعالی آن، عدم درک صحیح از پدیده‌ی روح و تجرد آن، محدود نمودن سلامت و شاخصه‌های آن در قالب تنگ دنیای مادّی (علیرغم توجه اکید به بعد روحانی انسان) و توجه به نقش دین در چرایی زندگی بی‌هیچ تأثیر در چگونگی زندگی از برجسته‌ترین کاستی‌های دیدگاه ویکتور فرانکل شناخته شد.

تحقیق حاضر با هدف مقایسه مبانی نظری معنی درمانی فرانکل با دیدگاه شهید مطهری صورت گرفته است. در این تحقیق از شیوه تحلیل محتوا برای بررسی اهداف و سوالات اصلی پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. منابع استفاده شده در پژوهش مربوط می شود به همه آثار فرانکل که به فارسی ترجمه شده است و کتابهایی که در زمینه معنی درمانی و نظریات مشاوره که به نگارش یا ترجمه درآمده است و همچنین نمونهکتابهای شهید مطهری که در آنها مباحث مربوط به انسانشناسی و هستی شناسی و فلسفه مطرح شده است. در این پژوهش ابتدا نظریه معنی درمانی فرانکل و مبانی فلسفی آن و مفاهیم کلیدی نظریه مطرح شده و بعداً از آن، دیدگاه شهید مطهری و مبانی انسان شناسی و هستی شناسی آن و کاربرد این مبانی در مشاوره مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج نشان داد که مفهوم هستی و ماهیت انسان، اراده معطوف به معنا و معنا جویی انسان، آزادی اراده و محدودیت های آزادی انسان و معنا و هدف زندگی انسان از جمله مبانی هستی شناسی و انسانشناسی دیدگاههای فرانکل و مطهری می باشند.همچنین بین دیدگاه معنی درمانی فرانکل و شهید مطهری مفاهیم مشترک از جمله : ماهیت وجودی انسان، آزادی، مسئولیت و تکلیف پذیری، معنا جویی، هدفمندی، خودآگاهی، خلاء معنوی و وجودی، معنای عشق و کار و تلاش وجود دارد.واز مبانی انسان شناسی و هستی شناسی دیدگاه شهید مطهری می توان نظریه علمی را استخراج کرد که در روانشناسی و مشاوره از آن استفاده برد.