جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کتاب هدایت و انسان سازی است و مفسران در طول اعصار مختلف به تفسیر آن پرداخته اند، از جمله این تفاسیر تفسیر نمونه و المنار هستند. صاحب تفسیر نمونه در تفسیر خود به طور گسترده از تفاسیر مختلف استفاده کرده است، یکی از تفاسیری که صاحب تفسیر نمونه بیش از تفاسیر دیگر به نقد و بررسی آن پرداخته تفسیر المنار است. صاحب تفسیر نمونه گاهی از نظریات صاحب تفسیر المنار در تفسیر خود به عنوان مؤید نظرات خویش استفاده کرده و گاهی آنها را مورد نقد و بررسی قرارداده است بر این اساس گاهی نظرات رشیدرضا را با دلایلی از قبیل: مطابقت با قرآن، همسویی با نظرخویش، و هماهنگی با روایات معصومین تائیدكرده و گاه با دلایلی نظیر مخالفت با قرآن و سنت، و عدم صلاحیت روایات برای تفسیرآیه نقد و رد كرده است. از آنجا که هر روزگاری دارای معظلات و مشکلات و پیچیدگی هایی است و دو تفسیر نمونه و المنار براساس گرایش و رویکرد اجتماعی- تربیتی نوشته شده اند و مفسران این دو تفسیر به دنبال یافتن پاسخ برای معظلات و مشکلات اجتماعی بوده تا نیازهای جامعه و مشکلات اجتماعی عصر خود راه حل کنند و راه حلهایی ارائه داده اند به بررسی و نقد دیدگاههای تفسیر المنار در تفسیر نمونه پرداخته شده است، سپس روشها و مناهج تفسیری المنار و نمونه بررسی شده و در ادامه آراء و نظرات المنار درباره آیات اعتقادی، آیات تربیتی –اجتماعی و آیات الاحکام بیان شده است. و سپس حول محورهایی از قبیل امامت، معاد، نبوت، قضاوت و داوری، جهاد، احسان به والدین، ارث، غذای حلال، وضو، خمس و... بحث شده است. و پس از بررسی آراء و نظرات صاحب المنار درباره مباحث فوق و نقدهای صاحب تفسیر نمونه، نظر درست درباره مباحث فوق بیان شده است.

این پژوهش درباره ی تحلیل قرآنی سیره ی اجتماعی و سیاسی امام رضا (ع) است که در سه فصل تهیه و تنظیم شده است . که فصل اول آن در سه بخش به مبانی بحث اشاره دارد .بررسی سیره ی امام رضا (ع) و سایر اهل بیت (ع) نشانگر انطباق و هماهنگی کامل آن با قرآن دارد و رفتار و کردار و حرکات و سکنات آنها جدای از قرآن نبوده که در فصل دوم به بررسی سیره ی اجتماعی امام رضا (ع) در دو بخش که بخش اول آن برخوردهای امام (ع) با گروهها و فِرَق که در زمان او فعالیتهای زیادی داشته اند ، اشاره دارد و بخش دوم به رفتارهای اجتماعی امام (ع) مانند : ترویج معروفها و مبارزه با منکرات اجتماعی .در فصل سوم به بررسی سیره ی سیاسی امام (ع) از منظر قرآن پرداخته شده که در دو بخش تنظیم شده است که بخش اول آن به تحلیل و تبیین سیره ی سیاسی امام (ع) با مردم که شامل : بعضی از معضلات سیاسی است که مردم در آن زمان گرفتار آن بودند و امام با شیوه ی قرآنی به تبیین و تحلیل این مسائل پرداخته مثل تبیین مسئله ی امامت . و در بخش دوم این فصل به تحلیل سیره ی سیاسی امام (ع) با حکومت که منطبق بر قرآن است اشاره شده که مشتمل بر مباحثی چون : عدم مشروعیت حکومت مامون ، مسئله ی خلافت و ولایت عهدی و عکس العمل امام (ع) در برابر آن و... . منابع مورد استفاده در این رساله به تناسب موضوع کتب تاریخی ، اجتماعی ، روایی و تفسیری بوده اند که در قسمت نقل از منابع تاریخی و روایی و در قسمت تحلیل و بررسی از کتب لغت و تفسیر استفاده گردید . روش تحقیق : گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای و روش تحلیل آن استنباطی- اجتهادی است .

شناخت و روش شناخت اجتماعی، از موضوعات مهم و اساسی در حوزه علوم اجتماعی است که در دوره‌های مختلف تاریخی ـ از گذشته تا کنون‌ـ رویکردهای مختلفی نسبت به آن وجود داشته است. روش‌شناسی بنیادین، گونه‌ای از روش‌شناسی‌ است که در مقابل روش‌شناسی کاربردی قرار دارد و انواع مختلف روش‌های اجتماعی را می‌توان در ذیل آن قرار داد. روش‌شناسی بنیادین مبتنی بر مبانی هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی است و به لحاظ بنیادین به بررسی روش‌‌های اجتماعی می‌پردازد. در علوم اجتماعی با سه روش‌ بنیادین پوزیتویسم، تفهمی و رئالیسم انتقادی‌ سر و کار داریم. هر یک از این روش‌ها از مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی خاص خویش بهره گرفته و در تقابل با یکدیگر قرار دارند. قرآن نیز ـ که محور اصلی در این رساله است ـ به واسطه برخورداری از مبادی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی ویژه خویش، از روش‌ بنیادین «رئالیسم توحیدی» بهره می‌گیرد. «رئالیسم توحیدی» یعنی واقع‌گرایی بر مبنای یک حقیقت واحد؛ یعنی خداوند. ویژگی‌های خاص اندیشه قرآن روش‌شناسی قرآنی را از مکاتب روش‌شناختی مدرن متمایز می‌سازد. قرآن هستی را دارای دو بعد مادی و معنوی دانسته و آن را یکپارچه و با محوریت خداوند حکیم متصور می‌سازد. همچنین به انسان نگاهی خاص و ارزشمند دارد و کمال نهایی وی را در میزان قرب الهی می‌داند. قرآن به تمامی ابزارهای حسی، عقلی و وحیانی مرجعیت می‌بخشد، اما مرجعیت آن‌ها را در چارچوب مبانی خویش می‌پذیرد. همه چیز در اندیشه قرآن بر محور ایمان به خداوند قرار می‌گیرد. بنابراین قرآن به دلیل برخورداری از چنین ویژگی‌های روش‌شناختی، واجد کلیه رویکردهای تبیینی و توصیفی، خرد و کلان، تجربی، تفهمی و انتقادی می‌گردد، اما آنها را در چارچوب توحید و مبتنی بر یک عقبه الهیاتی بازتعریف می‌کند. این ویژگی ممتاز روش‌شناسی قرآن است که روش‌های سکولار فاقد آن هستند و به دلیل چنین فقر معرفتی، با تکیه بر یک ابزار سایر ابزارها را نفی می‌نمایند. علاوه بر این روش‌شناسی قرآن به دلیل بهره‌گیری از ابزار وحی، قابلیت‌های افزون‌تری نسبت به روش‌های مدرن داراست؛ قابلیت فهم و درک عمیق‌تر و دست‌یابی به ضرورت‌های بیشتری در واقعیت اجتماعی.‌

از مسایل بنیادین در حوزه فلسفه سیاسی این است که سیاستمدار باید ابزاری اخلاقی برای رسیدن به هدف اتخاذ کند و به عبارتی هدف اخلاقی نمی تواند ابزاری غیر اخلاقی داشته باشد . این مساله در نزد اندیشمندان دوران کلاسیک یونان تا امروز مشهود است ، هر چند که در دنیای مدرن کم رنگ تر شده است . سقراط ، ارسطو ، افلاطون و اصحاب کلیسا در غرب و متفکران اسلامی در شرق به رابطه گسست ناپذیر این دو مقوله اعتقاد دارند . در غرب با آغاز عصر رنسانس زمینه گسست رابطه سنتی بین اخلاق و سیاست بوجود آمد که می توان ماکیاولی را مبدع این امر دانست . اما در شرق اسلامی سالها قبل از ماکیاولی اندیشمندی بنام روزبه معروف به ابن مقفع نظراتی در رابطه اخلاق و سیاست ارایه می دهد که او را پیشقراول این گسست معرفی می نماید . همانگونه که ماکیاولی نگاهی ابزاری به اخلاق دارد و از آن به نفع سیاست بهره می برد این امر در اندیشه ابن مقفع نیزمشهود است . با روش مقایسه ای در این پایان نامه ، شرایط و خصوصیات اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و فکری ماکیاولی و ابن مقفع مورد مقایسه قرار گرفته است . این دو متفکر قائل به گسست رابطه سنتی اخلاق و سیاست و اخلاقی متناسب با قدرت و سیاست و در جهت ، حصول حفظ و بسط ان می باشند . ایندو راه حل تضمین قدرت سیاسی را در استفاده از اخلاق متناسب با قدرت و سیاست می دانند

به منظور تحقیق و پژوهش در تاریخ اجتماعی شیعه در عصر سلجوقی با بهره گیری از منابع قدیم و جدید ابتدا بررسی پیشینه ای از قوم ترک تبار سلجوقی صورت گرفتهکه در اوایل پنجم هجری پس از درگیریهای نظامی متعدد با سلطان مسعود غزنوی در سال 431 هـ.ق سلسله سلاجقه را در ایران تأسیس کردند. اشاره به برخی آداب و رسوم آنها و شرح حال سه تن از سلاطین نخستین این سلسله جهت روشن شدن شرایط سیاسی اجتماعی آن دوران برای شیعیان ضروری به نظر رسید. در فصل سوم به سوابق و پیشینه مناطق شیعه نشین( جبال و ایالات شمالی) و ساکنان این مناطق که گروهی از آنها را در ابتدا مهاجرین عرب تشکیل داده و پس از فتح ایران پا به این سرزمین گذاشتند و فرهنگ و اعتقادات آنها پرداخته شده است. شرایط اجتماعی اقلیت شیعه در جامعه ایرانی سده های نخستین( تاریخ اسلام)، اوضاع فرهنگی سیاسی و اقتصادی آنها، روابطشان با اکثریت جامعه اهل سنت اعم از فرق شافعی و حنفی، رقابت فرق اهل تسنن با یکدیگر، فعالیت فرق شیعه، اعم از زیدیه، اسماعیلیه و اثنی عشریه در ایران، نظر علما و عامه اهل تسنن نسبت به فرق شیعه، رویه معتدل و میانه روانه امامیه در ارتباط با فرق اهل تسنن و دولت های حاکم، از موضوعات مورد بحث در فصل چهارم بوده است.شرح و توصیف اوضاع اجتماعی شیعیان در عصر سلجوقی، آخرین فصل پژوهش ضمیمه است که در آن به ادامه رویه صلح جویانه امامیه با دولت سلجوقی تصریح گردیده است. روابط احترام آمیز سلاطین و مقامات دولت سلجوقی با علمای امامیه و جایگاه شیعه امامیه در عصر سلجوقی ، نهضت علمی شیعیان با ساخت مساجد و مدارس و پرورش جوانان مستعد شیعه برای کسب مقامات دیوانی و سیاسی، سیادت شیعه در زمان ملکشاه و وزارت مجد الملک قمی پس از کشته شدن نظام الملک ، روی کار آمدن گروهی از مقامات دولتی و وزرای شیعه در دربار خلیفه عباسی و سلاطین سلجوقی و شرایط فرهنگی ، سیاسی اقتصادی پیروان اهل بیت در این دوره، ذکر نام و عناوین گروهی از علما، رجال و شعرای شیعه در عصر سلجوقی و بررسی اجمالی نظام های اجتماعی شیعه از اهم موضوعات مورد پژوهش در این پایان نامه است.

هدف از انجاماین تحقیق تبیینی از اصول و شیوه های تربیت اجتماعی در نظام تعلیم و تربیت اسلامی بوده است که بدین منظور با مطالعه اسناد و منابع مختلف تعلیم و تربیت اسلامی، شامل قرآن، احادیث و روایات مختلف و همچنین آثار علمی دانشمندان تعلیم و تربیت اسلامی، پایان نامه ها و مقالات علمی ، و تقسیم بندی آنها به منابع دست اول و دست دوم، اصول و شیوه های تربیت اسلامی ، را استخراج و با عنایت به روش تحلیلی - اسنادی درباره ی مولفه های فوق به بحث پرداخته و سرانجام به منظور اصلاح جامعه و بخصوص نظام آموزش و پرورش و بهره گیری از آموزه های معصومین، استنتاجات و راهبرد های لازم استخراج شده است. همان گونه که ملاحظه خواهید نمود. در فصل اول کلیات و تعاریف موجود از مفهوم تربیت اجتماعی ارائه شد. در فصل دوم ضمن نگاهی به پیشینه نظری و عملی موضوع به طور تفصیلی به مبانی عقلی و نقلی موجود پرداخته شد. در فصل سوم ابعاد تربیت اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت و در فصل چهارم تربیت اجتماعی در دیدگاه اسلام در چندینسرفصل تشریح شد.و بالاخره در فصل پنجم به جمع بندی مطالب و نتیجه گیری پرداختیم و اصول و روش های تربیتی اسلام و اهمیت تربیت و ضرورت آن بیان گردیده است . در این مقاله بر اساس سوالات درجشده ، تبیین می‏کند که دین اسلام، اولاً برای تربیت اجتماعی مواد خام لازم را دارد؛ ثانیاً در صورت تحقق به کارگیری این فرامین، جامعه‏ی اسلامی به صورت سازنده تربیت خواهد شد و به توسعه و پیشرفت خواهد رسید.

هدف این پروژه بررسی مسأله ی افشاگری از دیدگاه قرآن و حدیث است . روش جمع آوری مطالب در این تحقیق روش کتابخانه ای است که در هشت فصل تنظیم گردیده است.فصل اول: مفاهیم و کلیات ؛ در این فصل پس از بیان مسأله، سوالات اصلی و فرضی، هدف و... به تعریف لغوی و اصطلاحی افشاگری و برخی از اصطلاحات مختلف پرداخته شده و تا حد امکان ارتباط آن ها با افشاگری بیان شده است.فصل دوم: انواع افشاگری و انگیزه های آن ها ؛ موضوعی که در این قسمت به چشم می خورد،تقسیم بندی افشاگری به دو نوع اخلاقی و سیاسی است و بقیه انواع افشاگری، زیر مجموعه آن ها قرلر گرفته است. در ضمن مفهوم انتقاد، در این بخش ذکر و ارتباط آن با افشاگری بیان شده است. فصل سوم: رازداری و جایگاه تقیه در اسلام ؛ از آن جا که رازداری در مقابل افشاگری قرار دارد، لذا سعی شده در این فصل، مفهومی از رازداری و انواع آن ارائه شود و پیرو همین موضوع به بررسی مفهوم و جایگاه تقیه در قرآن و حدیث پرداخته شده است.فصل چهارم: تحریم افشاگری ؛ پس از بیان مفهوم ، انواع و انگیزه های افشاگری و همچنین بیان مفهوم و انواع رازداری که در مقابل افشاگری است، در این فصل از پایان نامه، به بررسی یکی از احکام افشاگری که تحریم افشاگری است، پرداخته شده و برخی از آیات و روایاتی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به تحریم افشاگری پرداخته و یا آن را مذمت کرده، آورده شده و در پایان، نمونه ای از جلوگیری خداوند از افشا شدن اسرار مومنان، طبق آیات قرآن ذکر شده است.فصل پنجم: جواز افشاگری ؛ یکی دیگر از احکام افشاگری، حلیت و جواز ان است. در برخی از آیات و روایات با به وجود امدن شرایطی، حکم تحریمافشاگری برداشته شده و جواز آن صادر می شود و. حتی گاهی ، طبق آیات و روایات، این امر واجب می شود که در این فصل به بیان این آیات و روایات پرداخته شده است.فصل ششم: افشاگری های خداوند ؛ در این فصل نیز، برخی از آیات که در آن، خداوند به افشاگری پرداخته، آورده شده است. مسأله ای که در این آیات جالب توجه است این است که بیشتر افشاگری های خداوند درباره ی منافقان است.فصل هفتم: سیره ی معصومین (ع) و بزرگان اسلام در افشاگری ؛ در این فصل از نوشته، نمونه هایی از رفتار معصومین (ع) و بزرگان اسلام در مورد افشاگری و هم چنین چگونگی برخورد ان ها با افشاگران آورده شد ه است.فصل هشتم: نتبجه، در پایان نتیجه ای از بحث بیان شده، و امید است چه در این مسأله وچه در مسائل دیگر با بهره گیری اکمل از شریعت ناب پیامبر اسلام (ص)، آیات قرآن، روایات و سیره معصومین (ع)، بهترین شیوه زندگی را برگزیده تا در رسیدن به کمال راه درست را انتخاب کرده باشیم.