جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

منطق فهم دیندانشی است متشکل از یکسری مبانی، منابع و روشهاییکه در فهم دینباید بدان توجه نمود ودانشمندانو عالمان اسلامی اززمان های گذشته تا به زمان معاصر بدان توجه داشته و در کتاب های خود به تبیین آن پرداخته‌اند مرحوم شهید صدر نیز برای فهم دین مبانی، منابع و روش هایی را بیان نموده‌اند که برخی از آنهامشترک با مبانی و منابع و روشهایی است که اندیشمندان مسلمان برای فهم دین بیان نموده‌اند مانند امکان فهم، محوریت مراد شارع در فهم متن، حجیت عقل و کتاب و سنت در فهم دین و امثال آن و برخی دیگر اموری است که مرحوم شهید صدر بدان توجه بیشتر نموده است مثل نقش زمان و مکان در فهم دین، حجیت حساب احتمالات و استفاده از آن در فهم دین ، حجیت استقرا ناقص و استفاده از آن در فهم دین و اعتبار قواعد عقلائیه حاکم بر زبان دین که بدان پرداخته خواهد شد.

كاربست عقل در فهم و استنباط دينی، چگونگی، ميـزان اعتبـار و پـيآمـدهای آن، پرسـش هـا و مسائل چندی را پديد آورده است؛ از جمله اينكه آيا عقل، توان فهم حقايق دينی و كشـف مـراد شارع را داراست و دريافت های آن در اين زمينه معتبر و حجت است؟ اعتبار عقل در فهـم ديـن، تنها در حد ابزار فهم متون است، يا منبع مستقلی در كنـار كتـاب و سـنت نيـز مـی باشـد؟نتـايج و برون دادهای اعتبار عقل در فهم دين چيست؟ به ياری خداوند، مقاله پيش رو ابتدا به بيان معنا و چيستی عقل در لغت و اصطلاح پرداخته و سپس جايگاه و كاركرد آن را، در حوزه فهم دين، ناظر به مسائل ياد شده پی می گيرد.

اين تحقيق به دنبال تحليل و بررسی مطلوب يا مضرّ بودن نقش بينش فلسـفی در فهـم ديـن است. از اينرو ابتدا به تبيين و تحليل رويكردها پرداخته و سپس آراء و انظار در مسئله نقد می گردد. نكته حائزاهميت در تبيين اصل مسئله، تعيين نوع رابطه بين معارف دينی با نفس الأمر دين است. روشن شدن اين رابطه، نقش بينش فلسفی را روشن می نمايـد. درايـنبـاره چهار رويكرد وجود دارد: رويكرد اول با قائل شدن به تأويل، بر ايـن بـاور اسـت كـه بـين حاقّ دين و معارف دينی ملازمه نيست؛ از اينرو بينش عصـری را حـاكم بـر نقـش بيـنش فلسفی در فهم دين می نمايد. رويكرد دوم با قائل شدن به نقش تفسيری برای بينش فلسفی، بين حاقّ دين و معارف دينی ملازمه می بيند و بينش فلسفی را قابل تطبيق با معـارف دينـی می داند. رويكرد سوم معارف ديـن را برگرفتـه از حـاقّ ديـن دانسـته وآن را در تضـاد بـا بينش های بشری و از جمله بينش فلسفی می داند؛ از اينرو نه تنها نقشی برای بينش فلسـفی در فهم دين قائل نيست، بلكه آن را مانع فهم ديـن قلمـداد مـی نمايـد. رويكـرد چهـارم بـا تأكيد بر حجيت فهم عرفی حاصل از بينش عرفی، معارف دين را عين ظواهردين می داند و دخالت بينش فلسفی را در آن، بدعت و حرام بـه شـمار مـی آورنـد. رويكـرد مختـار بـا تأكيد بر انكشاف دين بر اثر بينش شرعی، به انطباق معارف دينی با نفس الأمر دين معتقـد بوده و در مقام كشف معارف دينی از منابع دين، عناصر مؤثر در اين كشف را، تأثيرگذار می داند. نتيجه اينكه با اصل قرار دادن بيـنش شـرعی، در صـورت تـأثير بيـنش فلسـفی فـی الجمله، در طول بينش شرعی، به صورت عنصر مؤثر در كشف حاق دين، بـدون دخالـت مبانی، برآن صحه می گذارد، در غيراين صورت، بر مانعيت بيـنش فلسـفی در فهـم حـاق دين تصريح می نمايد.

ترجمه ماشینی: این یک بورس تحصیلی اصلی و گاهی پیشگامانه است. --جان ال. اسپوزیتو، استاد دانشگاه و مدیر مرکز تفاهم بین مسلمانان و مسیحیان، دانشگاه جورج تاون آیا اسلام خواستار سرکوب زنان است؟ غیر مسلمانان به انقیاد زنان در بسیاری از کشورهای مسلمان اشاره می کنند، به ویژه کشورهایی که ادعای «اسلامی» دارند، در حالی که بسیاری از مسلمانان قرآن را به گونه ای می خوانند که به نظر می رسد ستم جنسی، نابرابری و مردسالاری را توجیه می کند. اسما بارلاس با دیدگاهی کاملاً متفاوت، قرائت مؤمنی از قرآن را توسعه می‌دهد که ماهیت کاملاً برابری‌خواهانه و ضد مردسالارانه آموزه‌های آن را نشان می‌دهد. بارلاس با تحلیل تاریخی مرجعیت و دانش دینی، نشان می‌دهد که چگونه مسلمانان برای توجیه ساختارهای دینی و اجتماعی موجود، نابرابری و مردسالاری را در قرآن قرائت کردند و نشان می‌دهد که معانی پدرسالاری منسوب به قرآن تابعی از این است که چه کسی چگونه و در چه زمینه هایی آن را خوانده است. او در ادامه به بازخوانی موضع قرآن در مورد موضوعات مختلف می‌پردازد تا استدلال کند که آموزه‌های آن از مردسالاری حمایت نمی‌کند. برعکس، بارلاس به طور قانع‌کننده‌ای ادعا می‌کند که قرآن بر برابری کامل جنسیت‌ها تأکید می‌کند و بدین وسیله فرصتی برای نظریه‌پردازی برابری جنسی رادیکال از درون چارچوب آموزه‌های خود فراهم می‌کند. این دیدگاه جدید خوانندگان را به قلب آموزه‌های اسلامی در مورد زنان، جنسیت و مردسالاری می‌برد و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا اسلام را از طریق مقدس‌ترین کتاب مقدس آن درک کنند، نه از طریق اعمال فرهنگی مسلمانان یا کلیشه‌های رسانه‌های غربی.

در روزگار ما، پرسش‌های جدید بسیاری، در باب امهات مسائل دین، اکتشاف قضایای دین، و نیز دربارة معرفت دینی، پدید آمده است. پاسخ‌‌گویی به این پرسش‌ها، نیازمند بسط نوفهمی و نوآوری در ساحات چهارگانة «تفهّم»، «مفاهیم»، «تفهیم» و «تحقق» دین است. تأسیس و تنسیق «فلسفة دین»، «منطق کشف دین»، و «فلسفة معرفت دینی»، از مبرم‌ترین مصادیق نوآوری علمی در حوزة دین‌پژوهی و دینداری است. محقق محترم، در پی شش سال تلاش و تأمل علمی، برای کشف/ فهم دین، به دستگاه روشگانی جامعی دست یافته است که آن را «منطق اکتشاف گزاره‌ها و آموزه‌های دینی» نامیده است؛ همچنین با تفطن به ضرورت مطالعة فرانگر/ عقلانی معرفت دینی؛ وی دانش دیگری را با عنوان «فلسفة معرفت دینی»، پیشنهاد می‌کند. از آن‌جا که مؤلف مقاله، معتقد است: به دلیل این که فیلسوفان دین، نوعاً ادیان محقَّق ـ و نه منزَّل ـ را موضوع فلسفة دین می‌انگارند، فلسفة دین مطلق، ممکن نیست، لهذا بر ضرورت تأسیس فلسفة دینِ (اسلامی) انگشت تأکید می‌نهد. مؤلف، در این مقاله، سعی کرده است ضمن شرح ضرورت تأسیس و ذکر تعاریف و غایت و رسالت دانش‌های پیشگفته، ترابط و تمایز، و نسبت و مناسبات آنها را با یکدیگر تبیین نماید. قبسات، از نقد و نظرات علمی ارباب فضل، در باب مدعیات مقاله، استقبال می‌کند.

معرفت دینى شامل یافته هایى است که با فهم روشمند و پژوهش در منابع دینى، از طرق متفاوتى حاصل مى گردد. اندیشمندان دینى راه ها و روش هاى مختلفى براى این مقصود مطرح نموده اند. علامه طباطبائى به عنوان یک اندیشمند دینى، بر اساس مبانى خاصى تلاش خویش را در این زمینه متمرکز نموده، براى فهم صحیح و ضابطه مند دین، سه طریق متفاوت عرضه داشته است. نوشتار حاضر با روشى توصیفى تحلیلى و از میان مکتوبات برجاى مانده از علامه، به بررسى طرق موردنظر ایشان در معرفت دینى پرداخته و در پى کشف نسبت بین آنها برآمده است. در نظر وى، ظواهر دین، عقل و تهذیب نفس به عنوان سه طریق متفاوت در نیل به معرفت دینى هستند که هرکدام پیش فرض ها و لوازم خاص خود را داشته، به صورت مستقل مورد استفاده قرار مى گیرند و امکان امتزاج آنها وجود ندارد؛ لکن نتیجه معرفت اندیشمند دینى در هر سه طریق، واحد خواهد بود و تفاوت طرق به اختلاف نتیجه نمى انجامد.

فلسفه دين، هم بر اساس الهيات مسيحی تعريف شده و هم به طور پسينی به سرشت آن توجه شده است. امروزه هر دو وجه به گونه ای بنيادين در تعريف فلسفه دين نقد می شوند و بايد تلاشی نظام مند در طرح نظريه رقيب صورت داد. تاكنون نه تنها درباره اين دو وجه در تعريف، پژوهشی شايسته صورت نگرفته، بلكه به باور نويسنده التفات خوبی نيز به آنها نشده است. در اين مقاله دو مسئله بررسی می شود؛ نخست آنكه عيان می كند تعريف رايج از فلسفه دين، تعريفی محدود و ناقص است و با غفلت از« امكان های » اديان ديگر صورت پذيرفته و رويكرد فلسفی را به الهياتی تقليل می دهد. اين تقلیل پذيری، تنها به تقويت رويكرد الهياتی مودی نشده، بلكه به مدافعه گروی روی خواهد آورد. همچنين خصلت فلسفی را كه تفكر و نقد است، به محاق می برد. دوم آنكه تعريف رايج از فلسفه دين، اساساً تعريفی پسينی است. مهمترين نقيصه اين رويكرد، نبود نگاه استعلايی به تعريف است. به بيان ديگر با تعريف پسينی، جامعيت در تعريف مورد خدشه قرار می گيرد و نمی توان نسبتی آزاد با ماهيت فلسفه دين برقرار كرد . نتيجه اين رويكرد، نداشتن تعريفی صحيح خواهد بود.