جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر علمی همزمان با آشنایی مسلمانان با معارف و دانش های دیگر جوامع و رشد و شکوفایی علمی در قرون سوم و چهارم رونق زیادی داشته است. استفاده از دستاوردهای علمی بشری با هدف اثبات اعجاز قرآن و نیز فهم بهتر آیات الهی در میان مسلمانان امری پذیرفته شده بود و بسیاری از دانشمندان و مفسران مسلمان به همین شیوه عمل کرده اند. سید مرتضی (۳۵۵- ۴۳۵ ه.ق) یکی از قله های فقه و کلام و تفسیر و ادب شیعی است. او دانشمندی عقل گرا و پیرو مکتب اصالت عقل است. در نظر او عقل مبنا و ملاک معرفت و شناخت جهان است.پایبندی سید مرتضی به رویکرد عقلی به دین چنان است که در طرد هر گزاره یا عقیده دینی مغایر با دلیل مسلم عقلی تردیدی به خود راه نمی دهد. درنظر او عقل مقامی همچون وحی دارد تا آنجا که می توان گفت که خداوند به وسیله دلایل عقلی با ما سخن می گوید و به حقایق رهنمون می سازد. یکی از نتایج عقل گرایی سید مرتضی، التزام به دستاوردهای مسلم و قطعی علم تجربی در فهم آیات قرآن است.او را می توان یکی از معتقدان به تفسیر علمی به معنای معتدل آن دانست که از دستاوردهای علمی زمان خود در فهم آیات و روایات بهره برده است. اساسا یکی از ملاک های او در ضرورت تاویل یک روایت یا یک آیه، عدم انطباق آن با قواعدی بوده که از نظر عقل و دانش زمان خویش مسلم انگاشته می شده است.

این پژوهش بر آن است تا با مراجعه به آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام به بررسی خواب و رؤیا بپردازد . پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود، اهداف ویژه ای شامل: مفهوم شناسی خواب و رؤیا، اقسام آن، حجیت رؤیا و تعبیر آن، آداب خواب و فوائد خواب ورؤیا را به عنوان اهداف جزئی طرح و انتخاب نموده است . با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات تحقیق، روش تحقیق توصیفی تحلیلی، برای موضوع انتخاب و پس از تجزیه و تحلیل مطالب در فصل چهارم، نتایج ذیل حاصل شد: خواب، حالتی است که بواسطه ی بالا رفتن بخار رطوبتها در پی سستی اعصاب مغز، حیوان را فرا می گیرد و در نتیجه حواس او را از کار باز می دارد. رؤیا، عبارتست از آنچه که یک انسان خواب رفته، در عالم خواب مشاهده می کند . خواب شامل خواب طبیعی و مصنوعی می باشد که خواب طبیعی پدیده ی رؤیا را به همراه دارد. رؤیا نیز خود دارای اقسامی است. رؤیا از دیدگاه قرآن و روایات شامل رؤیاهای صادقه و کاذبه است و از حیث منشأ دارای چنین اقسامی است: 1 غیبی 2 شیطانی 3 ارضائی 4 حکایی 5 مزاجی 6 ذهنی7 حسی 8 رفتاری 9 رجعی 10 تسخیری. و در نهایت می توان رؤیا را از حیث محتوی شامل رؤیاهای صریح، نیمه صریح و غیر صریح دانست . در بررسی رؤیا از حیث حجیت، حجیت رؤیای انبیاء و معصومین علیهم السلام به طور مطلق اثبات گردید و رؤیای افراد عادی فاقد حجیت دانسته شد . تعبیر رؤیا، تفاوت آن با تأویل، اکتسابی نبودن علم تعبیر از عناوینی است که در بخش تعبیر مورد توجه واقع گشته، همچنین در این بخش عوامل تأثیر گذار بر رؤیا و تعبیر آن بدین شرح مورد بررسی قرار گرفت: 1 علم و دانش 2 ایمان و تقوی 3 رفتار و عملکرد 4 صفات نفسانی 5 قصد و نیت 6 القائات شیطانی 7 مزاج 8 غذا 9 بیماری 10 وضعیت محیط 11 زمان 12 مشغولیت ذهنی 13 بلوغ. از دیگر مسائل مورد بحث در این قسمت، نقش تعبیر در تأویل رؤیا و شرایط معبر نظیر: 1 تهذیب 2 حفظ اصول 3 ترکیب و تألیف اصول 4 پرهیز از دخالت دادن رأی خود در تعبیر 5 آگاهی از علم زجر و فال می باشد . علاوه بر مطالب مذکور، وجوهی نیز برای تعبیر تحت عناوین: 1 تعبیر به قرآن 2 عبیر به روایت 3 تعبیر به امثال 4 تعبیر به معانی و رموز 5 تعبیر به ضد 6 تعبیر به لفظ و واژه 7 تعبیر به اسامی 8 تعبیر به مشابه 9 تعبیر به صفت ذکر شده است . عنوان پایانی تعبیر، مهلت تعبیر رؤیاست . پس از آشنایی با تعبیر به ذکر مطالبی پیرامون آداب خواب پرداخته شده است. این مطالب عبارتند از: پر خوابی، کم خوابی، مکان خواب، زمان خواب که مشتمل بر زمان های مناسب و نا مناسب برای خواب می باشد. طهارت و نظافت، قرائت قرآن و ادعیه، رسیدگی به اعمال روز، نحوه ی خوابیدن و دعا به هنگام برخاستن از خواب، از دیگر آداب خواب می باشند. آخرین مبحث مورد تحلیل در این پروژه، فوائد خواب و رؤیا می باشد که عبارتند از: 1 اثبات وجود روح، تجرد و بقای آن 2 امکان ثواب و عقاب در عالم برزخ 3 بر حق بودن معاد و قیامت 4 درک بهتر مرگ 5 امکان طول عمر 6 دریافت وحی 7 خبر از آینده و پرده برداشتن از غیب 8 امتحان و آزمایش 9 ارشاد و هدایت الهی 10 ارائه پیام و راهنمایی 11 توفیق الهی 12 تعلیم و آموزش 13 ایجاد تحولات مثبت و سازنده در رفتار و کردار انسان 14 بخشش گناهان مؤمن 15 عقوبت جنایتکاران 16 بشارتی از جانب خداوند 17 پی بردن به شخصیت درونی 18 استراحت و تجدید قوا 19 ارضاء خواسته ها و آرامش روحی و روانی 20 درمان بیماری های روحی و روانی 21 جلوگیری از اختلالات عصبی و روانی 22 ساماندهی و طبقه بندی اطلاعات دریافتی روز . محقق در این پروژه با محدودیت هایی چون نداشتن زمان کافی برای بررسی عمیق مطالب و نداشتن تخصص در برخی از علوم مرتبط با این تحقیق، نظیر علم فلسفه و همچنین تکرار مطالب واحد در کتب مختلف و بررسی مسائل سطحی در آن ها، روبرو بوده است . در پایان پیشنهاد می گردد پژوهشگران به بررسی عمیق تر نقش روح در تحقق رؤیا و عوالم سیر روح در هنگام وقوع رؤیا بپردازند، که البته این امر نیازمند سطح علمی بالاتری است .