جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پایان نامه حاضر، محدودیت معرفت به خداوند را در آیات و روایات مورد بررسی قرار می‌دهد. معرفت خداوند برترین معارف و مهم‌ترین معرفتی است که نتایج بسیاری را در پی دارد، از جمله آنکه: انسان بواسطۀ آن به معرفت پیامبر و حجت خداوند نائل می‌شود. با وجود این، شناخت انسان نسبت به خداوند محدود است، زیرا خداوند علت است و انسان معلول و لازمۀ معرفت یافتن عالم به معلوم احاطه است؛ در حالی که معلول هرگزتوان احاطۀ کامل بر علت خویش را ندارد؛ در نتیجه علم او نیز کامل نخواهد بود، بلکه می‌تواند با معرفت به خویش و صفاتش و رفع نقص آنها، به معرفت نسبی پروردگار نائل آید. در مورد میزان محدودیت معرفت به خداوند دو دیدگاه کلی وجود دارد: محدودیت کامل،که منجر به عدم شناخت خداوند و تعطیل معرفت می‌باشد و محدودیت نسبی؛که میزانی از شناخت را برای انسان قائل است اما شناخت کامل و همه جانبه را رد می‌کند. نظریۀ تعطیل و توصیف ناپذیری از جمله دیدگاه‌هایی است که در این رابطه محدودیت کامل رامی‌پذیرند، این نظریات به شدت مورد انتقاد بوده وادعای آنها قابل پذیرش نمی‌باشد. پژوهش حاضرمعرفت خداوند را ممکن می‌داند، اما در این رابطه در پی اثبات محدودیت نسبی است. معرفت عقلی، قلبی، فطرت، شناختِ خود و شناخت آیات و دلائل، از جمله راه‌های معرفت خداوند می‌باشند،که این راه‌ها تنها ما را در شناخت وجه ذات و صفات خداوند، یاری می‌رسانند، زیرا کنه ذات و صفات خداوند برای انسان غیر قابل شناخت است. در این پایان نامه پس از بررسی دیدگاه‌های مختلف در رابطه با محدودیت معرفت به خداوند، به این نتیجه می‌رسیم که ادعای اهل تعطیل و تفکیک مبنی بر اینکه: عقل انسان راهی به معرفت دینی ندارد، باطل است. بلکه عقل انسان توانایی معرفت خداوند را در حدّ طاقت بشر داراست. بنابراین نظریات عدم امکان معرفت به خداوند را رد می-کنیم اما به معرفت کامل نیز قائل نمی‌باشیم.

پژوهش حاضر به بررسي جايگاه "نقد انديشه" در تعاليم ديني " اسلام" مي‌پردازد. هدف از اين پژوهش، شناخت و بررسي آيات و رواياتي است كه به سه پرسش مهم، ضرورت نقد و ارزيابي انديشه از ديدگاه اسلام، روش‌هاي پرورش قوه‌ي نقادي، و موانع نقادي انديشه مي‌پردازد. در اين پژوهش با نگاهي به تاريخچه‌ي نقادي در زندگي انسان و تاريخچه‌ی نقادي در غرب و اسلام، به سه پرسش فوق پاسخ داده شده است. مطالعات بدست آمده حاكي از آن است که طبق تعاليم دين اسلام، پرورش قوه‌ي نقادي اهميت ويژه‌اي دارد بطوري كه در دستورات و در عمل بزرگان ديني و مراکز تعلیم و تربیت رواج داشته است و علمای دینی در حوزه‌ی تربیت عقلانی, ازضرورت آن سخن بسیار گفته‌اند و روش-هاي پرورش "نقادي انديشه" مباحثه، مناظره، پرسشگری و ارائه‌ی الگو بوده و عوامل مؤثر بر رشد آن نظیر تفکر، علم، تزکیه‌نفس، مشورت و شرح‌صدرمي‌باشد كه قدرت تجزيه وتحليل مباحث علمي و بالتبع توانايي نقد انديشه را بالا مي برد كه با عنايت به آنها مي توان دستورالعمل‌هايي براي رشد انسان نقاد بدست آورد. در اين پژوهش به موانع نقد انديشه نظير هوای‌نفس، تقليد كور‌كورانه، پیروی ازظن وگمان، ضعف علم، دلبستگی‌ها، ضعف توجه وبه موانع جسمی نيز اشاره شدهاست. همچنين بنا به ضرورت، به مباحث عقل و تربیت ‌عقلانی از آنجا که منشاء توانایی نقد می-باشد نیز اشاره شده است.

چکیدهعقل و شناخت آن از جمله موضوعات مهم در منابع و متون اسلام در حوزه تفکر اندیشمندان مسلمان می باشد، نهج البلاغه به عنوان گزیده کلام علوی؛ توسط یکی از بزرگان ادب عرب یعنی سید رضی؛ نیز در مواضع مختلف به توضیح، تبیین اهمیت و جایگاه آن پرداخته است. در میان شروح نهج البلاغه، شرح نهج البلاغه ابن میثم بحرانی شرحی است که از مباحث کلامی و عقلانی برای تشریح سخن امام امیرالمومنین (ع) کمک گرفته است لذا با توجه به میزان اهمیت شناخت عقلانی از یک سو و شکوهمندی شرح مزبور از سوی دیگر در پایان نامه حاضر بدنبال دستیابی به تشریح شناخت با رویکرد عقلانی در نهج البلاغه با تاکید بر شرح ابن میثم بحرانی هستیم لذا برای حصول هدف خویش تحقیق حاضر را در چهار فصل کلیات، شناخت عقلانی، قلمرو شناخت عقلانی و موانع شناخت تدوین کرده ایم که شرح مختصر آن عبارتست از : تعاریف شناخت و عقل در نهج البلاغه، انواع منابع شناخت در انسان و شناخت حسی که در فصل اول به آن پرداخته شده است.در فصل دوم بحث عقل و تقسیم بندی های آن توسط ملاصدرا و نهج البلاغه بیان شده است.در فصل سوم قلمرو شناخت و مقایسه آن با دیگر منابع شناخت و فصل چهارم موانع شناخت در نهج البلاغه آورده شده است. این پایان نامه مباحثی را که عقل توان ورود به آن را ندارد بررسی کرده است. همچنین دیدگاه ابن میثم در خصوص مباحثی که فعالیت عقل در آن ممنوع شده است بررسی گردیده است.دستاوردهای این پابان نامه عبارتست از :1- امـام علی (ع) عمل به گفتار و رفتار انبـیاء و اوصیاء ، ایمان به غیـب را از جمـله ابزار شناخت می داند که در جلوگیری از گمراهی بشر به طور کامل موثر است.2- محدودیت و محرومیت حواس،عقل و قلب هریک دارای قلمرو مشخصی هستند و از دسترسی به پاره ای از معارف فراتر از خود محروم می باشند در کلمات امام علی (ع) مشاهده می شود.